Οι περισσότεροι από εμάς ίσως γνωρίζουν την κινηματογραφική ταινία όπου ο Τζέρεμι Άιρονς ερωτεύεται την κοπέλα του γιου του και τινάζει στον αέρα καριέρα και οικογένεια, αλλά μάλλον δεν έχουν διαβάσει το μυθιστόρημα πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία. Και γιατί να το διαβάσουν άλλωστε; Συνήθως ένα αφηγηματικό κείμενο «καίγεται» όταν γίνει επιτυχία ως ταινία. Και πολύ συχνά τα μυθιστορήματα που στοχεύουν στο να γίνουν ταινίες, απλοποιούν τα αφηγηματικά μέσα τους κι οδηγούνται σε εικονογραφήσεις, μετατρέποντας τους εαυτούς τους σε έτοιμα σχεδόν σενάρια, που έτσι και δεν γίνουν ταινία, χάθηκαν!
Το βιβλίο αυτό στα Ελληνικά, είναι αποτέλεσμα της δουλειάς και της αγάπης του μεταφραστή του. Του Τάσου Ψάρρη. Ο μεταφραστής φαίνεται να συναισθάνεται το κείμενο που αποδίδει, στέκεται κοντά του και το υποστηρίζει σε κάθε σελίδα και πουθενά δεν φαίνεται να κάνει διεκπεραιωτική δουλειά. Έτσι, ένα μυθιστόρημα που στα χέρια κάποιου άλλου ίσως δεν θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον, αφού στηρίζεται στη δημιουργία μιας παθιασμένης ατμοσφαίρας, στην κατασκευή μιας καταστροφικής σιγής, μιας δύναμης στην οποία ο ήρωας δεν μπορεί να αντισταθεί, επομένως αν δεν αποδοθεί με προσοχή κι εμμονή στη λεπτομέρεια ίσως χάσει τους χρωματισμούς του, εδώ καταφέρνει να εισάγει τον αναγνώστη στην δική του πραγματικότητα και να τον αιχμαλωτίσει.
Μπορούμε, από αυτό το κείμενο, να καταλάβουμε πώς συνέβη το 1991 και το μικρό μυθιστόρημα μιας πρωτοεμφανιζόμενης πεζογράφου αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό, πούλησε ένα εκατομμύριο αντίτυπα και μεταγράφτηκε σε κινηματογραφική ταινία. Η Τζότζεφιν Χαρτ, που έζησε από το 1942 μέχρι το 2011, σε αυτό το πρώτο της και γνωστότερο βιβλίο της, αξιοποιεί τις Αγγλοσαξωνικές πεζογραφικές παραδόσεις της Κάθρην Μάνισφιλντ για να μας δώσει ένα εμπορικό αλλά ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα όπου οι άνθρωποι αποδεικνύονται αδύναμοι μπροστά στις δυνάμεις που τους κατευθύνουν. Την υπόθεση την γνωρίζουν όσοι έχουν δει την ταινία, αλλά ας την επαναλάβουμε. Ο αφηγητής, γιατρός στο επάγγελμα και πολιτικός, μεσήλικας κι ανέκαθεν συντηρητικός οικογενειάρχης, χάνει τον έλεγχο της έως τότε ζωής του όταν εμπλέκεται σε ερωτική σχέση με την σύντροφο του γιου του. Το μυθιστόρημα δεν επιχειρεί να ερμηνεύσει, αλλά μας παραδίδει δύο χαρακτήρες ταραγμένους, την μία από το νεαρό της ηλικίας της, καθώς ακόμα δεν έχει αποκτήσει επίγνωση και στόχους, και τον άλλον από το προχωρημένο της ηλικίας του, καθώς η επίγνωση κι οι στόχοι αποδεικνύονται μάταιοι κι ανεπαρκείς. Ίσως αυτό το χαρακτηριστικό - θέση έκανε το μυθιστόρημα διάσημο ή, όπως το είχε γράψει ο Φίλιπ Ντικ: «ό,τι και να διαλέξεις, ξέρεις ένα πράγμα: ήταν η λάθος επιλογή». Κανένας από τους δύο πρωταγωνιστές δεν μπορεί να κυριαρχήσει στη μοίρα του κι οι επιλογές που ανοίγονται κρύβουν όλες ακριβώς αυτήν την αδυναμία τους, την ήττα από δυνάμεις ισχυρότερες από τους ίδιους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ
