Της Σπυριδούλας Μπέλλα*
Το νέο βιβλίο του Πάνου Κυπαρίσση "Το παραμύθι της μοναξιάς" (εκδ. Καλειδοσκόπιο) είναι ένας ποιητικός διάλογος. Συνεπής στις υπερρεαλιστικές του καταβολές, ο πολυβραβευμένος ποιητής βάζει δύο δέντρα, το ένα φυλλοβόλο, το άλλο αειθαλές, να συνομιλήσουν. Γι' αυτά στα οποία μοιάζουν. Γι' αυτά στα οποία διαφέρουν. Δύο δέντρα "μόνα, το ένα πλάι στο άλλο". Όπως λίγο - πολύ όλοι μας. Ο ένας πλάι στον άλλο. Αλλά μόνοι.
Πόσο διαφορετικά είναι αυτά τα δέντρα; "Ο καθένας έχει φυσικά τα όπλα του" λέει το αειθαλές, απηχώντας με τη χαρακτηριστική διακειμενικότητα της ποίησης του Κυπαρίσση το "ο καθείς και τα όπλα του" του “Άξιον Εστί”.
Τι κάνουν τα δέντρα; Τα αειθαλή κρατούν το φύλλωμά τους για να προστατευτούν από τις καιρικές συνθήκες. Τα φυλλοβόλα ρίχνουν το φύλλωμά τους για να προστατευτούν από τις καιρικές συνθήκες. Συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο, αλλά με τον ίδιο στόχο. Να επιβιώσουν. Με ό,τι συνεπάγεται αυτό: τον πόνο, τη χαρά, την αλλαγή, τη μάχη ενάντια στην αναπόφευκτη προοπτική του θανάτου. "Τίποτα δεν είναι ίδιο, αλλά η ομορφιά, απ' όπου να τη βρεις, απ' όπου να τη δεις, κάνει τροφή το τίποτα και ζεις" λέει το φυλλοβόλο.
Πάντα ο ίδιος στόχος και για τους ανθρώπους. Να επιβιώσουμε. Και, για να θυμηθώ το θεατρικό του Αλεσάντρο Κασόνα, να πεθάνουμε αν είναι δυνατόν "όρθιοι, σαν τα δέντρα".
Το ποίημα του Κυπαρίσση είναι μια πολυεπίπεδη αλληγορία που φέρνει στον νου χίλια πράγματα μεμιάς: Τη συμβατική μας αντίληψη για το τι συνιστά αδυναμία που διαψεύδεται από τις άμυνες που διαθέτει το γυμνό στα μάτια μας φυλλοβόλο. Τη συμβατική μας αντίληψη για το τι συνιστά δύναμη που διαψεύδεται από τον αέναο αγώνα του αειθαλούς να θάλλει. Τον φόβο μας για το διαφορετικό και γι' αυτό που δεν καταλαβαίνουμε. Την προαιώνια αγωνία μας για τον ρόλο της μοίρας - "τι δώρα φέρνει και ποιους φράχτες μας υψώνει". Το πώς αντιλαμβανόμαστε το πέρασμα του χρόνου μέσα από την αλλαγή και το πώς τελικά η αλλαγή γίνεται το μέτρο της ύπαρξής μας. Τα δέντρα του Κυπαρίσση καταφέρνουν αυτό που οι άνθρωποι σπάνια κατορθώνουν. Να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντέξουν τις αδυναμίες τους: "Έτσι θα ζούμε σε καλό και σε κακό καιρό μαζί, μια να τον χαιρόμαστε και μια να τον μπορούμε".
Μέσα από μια γλώσσα που, χωρίς να υπακούει σε αυστηρές ποιητικές συμβάσεις, έχει ρυθμό, ροή και πρωτοτυπία, σε συνδυασμό με τη θαυμάσια εικονογράφηση της Μαρίνας Δημοπούλου, που σε κάνει να αισθάνεσαι σαν να άνθισαν ξαφνικά τα γυμνά σχήματα του Μιρό, ο Πάνος Κυπαρίσσης μας λέει ένα παραμύθι γι' αυτό που μοιάζει διαφορετικό κι ας είναι όμοιο. Για την ανάγκη κατανόησης του διαφορετικού. Για την αναγκαιότητα της ζεστασιάς του άλλου. Για τα όπλα που όλοι έχουμε και που συχνά γινόμαστε πιο δυνατοί όταν τα εγκαταλείπουμε.
Στη συνείδησή μας η λέξη "παραμύθι" έχει συνδεθεί με μια φαντασιακή αλληγορία που προορίζεται συνήθως για παιδιά. Το παραμύθι της μοναξιάς δεν υπόκειται σε ηλικιακούς περιορισμούς. Η λέξη "παραμύθι" προέρχεται από το "παραμυθούμαι" που σημαίνει παρηγορώ. Το παραμύθι που μας προσφέρει ο Κυπαρίσσης είναι παρηγοριά για τη μοναξιά. Και αυτή τη χρειαζόμαστε όλοι μας.
* Η Σπυριδούλα Μπέλλα είναι καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο ΕΚΠΑ
