Πίστεψε, μελέτησε, δίδαξε ένα άλλο μοντέλο οικονομικής σκέψης απ' αυτό που ταλαιπωρεί τις κοινωνίες της εποχής μας. Διανοούμενος που βίωνε τους κραδασμούς της κοινωνίας και τους τριγμούς των πολιτικοοικονομικών προταγμάτων, στο τελευταίο του βιβλίο "Η νέα παγκόσμια αναταραχή" (εκδόσεις Gutenberg), μια οικονομικοπολιτική και ιδεολογική ανάλυση για τη χρεοκοπία της παγκοσμιοποίησης και το παγκόσμιο αδιέξοδο που προκάλεσε, αναρωτιόταν: "Το 2017 θα αποδειχθεί, άραγε, το μοιραίο έτος όλων των κινδύνων;". Ο Κώστας Βεργόπουλος, κορυφαίος οικονομολόγος και διανοούμενος της Αριστεράς, δεν θα προφτάσει την απάντηση στο ερώτημά του. Άφησε την τελευταία του πνοή στο Παρίσι, ξαφνικά, από εγκεφαλικό, έπειτα από ολιγοήμερη νοσηλεία. Ήταν 75 χρόνων. Η σορός του θα μεταφερθεί στην Ελλάδα τη Δευτέρα, όπως είναι η επιθυμία της οικογένειάς του. Η μεταφορά, με τη μέριμνα του υπουργού Επικρατείας Χριστόφορου Βερναρδάκη, θα γίνει με έξοδα του Δημοσίου. Ωστόσο, ακόμη δεν έχει οριστεί η ημέρα της κηδείας του.
Ο Κώστας Βεργόπουλος ήταν από τους διανοούμενους που βρέθηκαν στην εμπροσθοφυλακή της μάχης κατά του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη και της λιτότητας στην Ελλάδα και διαπίστωσε νωρίς το αδιέξοδο και τις καταστροφικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, τις οποίες μάλιστα ανέλυσε διεξοδικά και στο τελευταίο βιβλίο του μαζί με τη σύγχρονη ελληνική τραγωδία, όπως χαρακτήριζε την περίοδο της κρίσης στη χώρα. "Αυτό το αδιέξοδο, ελληνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο, δεν ήταν αναγκαίο και παραμένει ‘αντιπαραγωγικό’ για όλους" έγραφε χαρακτηριστικά. "Με την απόσυρση της Αμερικής και της Βρετανίας, όχι μόνον από την Ευρώπη, αλλά και από την παγκοσμιοποίηση, η διεθνής πραγματικότητα δεν αποβαίνει πιο σταθερή, εύκαμπτη και επιεικής, ιδίως για τις μικρές χώρες, αλλά περισσότερο σκληρή και ανελέητη για όλους. Οι οικονομικές αντιπαλότητες μετατρέπονται σε γεωπολιτικές με υψηλότερη ένταση. Ο νέος χάρτης του κόσμου χαράσσεται πέρα από το διεθνές δίκαιο, με βάση τους διμερείς συσχετισμούς ισχύος".
Το σαράκι της κριτικής σκέψης και της αμφιβολίας ήταν ριζωμένο στο κύτταρο της σκέψης του. Άνθρωπος πολύ ευγενής, δεν χανόταν σε ακαδημαϊσμούς και λεξιλαγνείες. Προσιτός και οικείος ακόμα και στο λιγότερο ενημερωμένο ακροατήριο, μπορούσε να κάνει τη σοβαρότερη ιδεολογική, οικονομική και πολιτική ανάλυση με τρόπο απόλυτα κατανοητό. Βαθιά πολιτικό ον, ενσωμάτωνε την πολιτική στην οικονομική ανάλυση, επικέντρωνε στην ηθική και των δύο. Ενταγμένος στους κόλπους της ανανεωτικής Αριστεράς, έγραψε, αρθρογράφησε, συχνά και στην "Αυγή", θέτοντας την πολιτική πάντα στο προσκήνιο.
Γεννημένος το 1942 στην Αθήνα, σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Οικονομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. "Είμαι προϊόν των δεκαετιών του '60 και του '70" συνήθιζε να λέει. Εικοσάχρονος νεαρός, έφτασε στο Παρίσι της "μυθικής δεκαετίας του '60". Η αντίφαση που συνάντησε το 1965 στη γαλλική πρωτεύουσα ανάμεσα στην εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε στο κοινωνικό και το φοιτητικό πεδίο και στην εφησυχαστική προσέγγιση του στρουκτουραλισμού που επικρατούσε στη διανόηση τον έκαναν να στρέψει το ενδιαφέρον του "στα άλλα ρεύματα, αυτά που υπογράμμιζαν τον ευάλωτο χαρακτήρα του καπιταλισμού", όπως έλεγε πριν από τρία χρόνια σε αφιερωματική εκδήλωση προς τιμήν του.
Παρά τη γοητεία που του ασκούσαν η γλωσσολογία και η ψυχανάλυση με τον Λακάν, ο ίδιος ξεκίναγε από εκεί που "τελείωνε η αφομοιωτική ικανότητα του καπιταλισμού". Έτσι έστρεψε το ενδιαφέρον του "στις τρίτες χώρες, τον αγροτικό πληθυσμό, τις συσσωρευμένες μάζες των πόλεων, τα θύματα των ανισοτήτων". Η ίδια η κοινωνία ήταν στο επίκεντρο του στοχασμού του τροφοδοτώντας διαρκώς τη σκέψη του. Η παρατήρηση άλλωστε ότι "οι κοινωνικοί αγώνες δεν δίνονται για ένα άπιαστο ιδανικό αλλά για την υπαρκτή κοινωνία" οδήγησε στη συνάντησή του με τον Νίκο Πουλαντζά, μέσω του οποίου μπόρεσε, όπως έλεγε, να κατανοήσει αφενός "την έννοια του ειδικού διανοούμενου, που κατά τον Φουκώ είναι αυτός που δεν αποσύρεται από την επιστημονική του επάρκεια αλλά παρεμβαίνει ενεργά", αφετέρου "την αξία της αντιπροσωπευτικής σε αντίθεση με την άμεση δημοκρατία".
Στο έργο του προσπάθησε, όπως έλεγε, "να ερμηνεύσω αυτό που συμβαίνει, όχι αυτό που θα έπρεπε να συμβεί, το προϊόν των αιτίων, όχι των ιστορικών αναγκαιοτήτων". Δι' αυτής της οδού προσέγγισε τον τρίτο κόσμο και την αγροτική οικονομία, στα αντίστοιχα βιβλία του, επισημαίνοντας την αντίθεσή του με την ιδέα της παντοδυναμίας του συστήματος.
Ο Κώστας Βεργόπουλος εργάστηκε ως καθηγητής Οικονομολογίας στη Σορβόννη, ως καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ως καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Υπήρξε πολυγραφότατος, με τα βιβλία του να κυκλοφορούν όχι μόνο στη χώρα μας αλλά να μεταφράζονται και στα γαλλικά, τα αγγλικά, τα ισπανικά, τα πορτογαλικά, τα ιταλικά, τα ολλανδικά, τα κινεζικά. Μεταξύ άλλων, έγραψε τα βιβλία "Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα", "Η απο-ανάπτυξη σήμερα;", "Εθνισμός και οικονομική ανάπτυξη", "Κράτος και οικονομική πολιτική στον 19ο αιώνα", "Παγκοσμιοποίηση, η μεγάλη χίμαιρα", "Ποιος φοβάται την Ευρώπη - Ανατομία ενός μύθου", "Το τέλος του κύκλου", "Η αρπαγή του πλούτου", "Το μεγάλο ρήγμα", "Οι αμετανόητοι", "Μετά το τέλος", "Η ανάρμοστη σχέση", "Το μαύρο και το κόκκινο", "Η νέα παγκόσμια αναταραχή".
Όσοι είχαν την ευκαιρία να τον συναναστραφούν μιλούν για έναν γλυκύτατο άνθρωπο και πολύτιμο φίλο. Εμφανώς συγκινημένος ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κάνει λόγο για "έναν άνθρωπο με τρομερή συμμετοχή στην επιστήμη και στα κοινά. Είχε το σθένος και τη δύναμη να προβάλλει τις ιδέες του ενάντια σε όλους και σε όλα".
Χρόνια φίλος του, ο οικονομολόγος Μάκης Καβουριάρης, συνάδελφος του Κ. Βεργόπουλου στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Paris VIII, επισημαίνει ότι "οι αναλύσεις του Κώστα Βεργόπουλου για την παγκοσμιοποίηση, την Ευρώπη, τις συνέπειες της σημερινής κρίσης που πλήττει τους Ευρωπαίους πολίτες, μας βοήθησαν να συνειδητοποιήσουμε την έκταση και την ένταση των προβλημάτων του καπιταλισμού στην παρούσα φάση της οργανικής κρίσης του. Ανήσυχο πνεύμα, που προσπαθούσε να αναλύσει τα γεγονότα πέρα από το πρώτο επίπεδο ανάγνωσής τους". Προσθέτει, δε, ότι "ήταν ένας καλός φίλος, με ευαισθησίες στις δύσκολες στιγμές για τους φίλους του".
Ο καθηγητής Φιλοσοφίας Στέφανος Ροζάνης μας λέει: "Τον Κώστα Βεργόπουλο τον γνώριζα από την εποχή του Παρισιού. Παρ' όλο που τα γνωστικά μας αντικείμενα ήταν διαφορετικά και συχνά διαφωνούσαμε, αλλά με μια διαφωνία που κατέληγε πάντα να είναι διάλογος ανοιχτός και χωρίς καμιά προκατάληψη, ιδεολογική ή άλλη. Ο Βεργόπουλος ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της γενιάς του 1-1-4 και του Μάη του ’68. Υπήρξε ένας από τους λαμπρότερους επιστήμονες και εργάστηκε και θεσμικά ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, πέραν του ότι ήταν ένας πολυγραφότατος και κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά ενδιαφέρων συγγραφέας. Στην πολιτικοοικονομική του σκέψη ακολουθούσε μια, πιθανώς αιρετική, αλλά αξιοσημείωτη μαρξική παράδοση, προπάντων όμως ακολουθούσε τη σχολή μιας κριτικής σκέψης τόσο στο οικονομικό όσο και στο πολιτικό πεδίο".
Πόλυ Κρημνιώτη
Αλέξης Τσίπρας: Θα μας λείψει η οξυδερκής του ανάλυση
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στο συλλυπητήριο μήνυμά του τονίζει: "Ένας σημαντικός στοχαστής και επιστήμονας, ένας από τους τελευταίους μεγάλους διανοούμενους της Αριστεράς, ο Κώστας Βεργόπουλος, δεν είναι πια ανάμεσά μας.
Είναι βέβαιο ότι θα μας λείψει η οξυδερκής του ανάλυση, η αγωνιώδης ματιά του στην εξέλιξη της ταξικής πάλης και στη διαμόρφωση των νέων παγκόσμιων αντιθέσεων, η έγνοια του για τις νίκες, αλλά και τις ήττες, των κοινωνικών κινημάτων και της Αριστεράς, στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο.
Μας παρηγορεί ότι αφήνει πίσω του ένα σπουδαίο έργο, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, αλλά και την έντονη ανάμνηση, για όσους τον γνωρίσαμε, της διαρκούς και έμφυτης αισιοδοξίας και της σκέψης και της βούλησης που τον διέκριναν".
Ν. Βούτσης: Αφήνει κενό
Ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, εκφράζοντας τη συγκίνησή του για "την απώλεια του φίλου, συναγωνιστή και συντρόφου στην ανανεωτική Αριστερά", επισημαίνει ότι "ήταν ένας διαπρεπής οικονομολόγος, σπουδαίος διανοητής, εμπνευσμένος δάσκαλος και καταξιωμένος συγγραφέας, με πλούσιο επιστημονικό έργο που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Αγωνίστηκε με πάθος για τις ιδέες του και εργάστηκε συστηματικά για την τόνωση των δεσμών και της συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Η απώλειά του αφήνει ένα κενό στην ακαδημαϊκή κοινότητα και βέβαια σε όσους τον γνώριζαν προσωπικά ή και μέσα από το έργο του".
Γ. Δραγασάκης: Άνοιξε τους δρόμους
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης τονίζει ότι "ήταν ένας σπουδαίος διανοούμενος της Αριστεράς και διακεκριμένος οικονομολόγος. Με τη σκέψη του άνοιξε νέους δρόμους και πλούτισε τον διάλογο με τη μαχητική του στάση. Ήταν όμως κι ένας σημαντικός φίλος. Τον αποχαιρετώ κι εκφράζω βαθιά λύπη για την απώλεια".
ΣΥΡΙΖΑ: Προσηλωμένος στην Αριστερά
Ο ΣΥΡΙΖΑ επισημαίνει: "Σταθερά προσηλωμένος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του στις ιδέες και τις αξίες της Αριστεράς, ο Κ. Βεργόπουλος παρέμεινε μέχρι και το τέλος της ζωής του ενεργός στον δημόσιο διάλογο και στη μάχη των ιδεών".
Π. Τριγάζης: Έκανε πράξη τον νέο διεθνισμό
Ο Πάνος Τριγάζης, συντονιστής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, δήλωσε: "Ο Κώστας Βεργόπουλος μετείχε ενεργά και στο διεθνές κίνημα ιδεών για μια νέα Αριστερά, εμπνεόμενη από την ιδέα του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία. Έκανε πράξη έναν νέο διεθνισμό της Αριστεράς".
