Της Λήδας Καζαντζάκη
Εκφράζει «τη θηλυκή μνήμη του κόσμου». Με τη δανεική αυτή φράση του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη για τη μεγάλη Γερμανίδα εικαστικό Καίτε Κόλβιτς θα ήθελα να χαρακτηρίσω το έργο που εκθέτει η γλύπτρια Κλειώ Μακρή μέχρι και τον Οκτώβριο στο αίθριο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αίγινας. Έχοντας πλήρη συναίσθηση των τεράστιων υφολογικών διαφορών -του αδρού εξπρεσιονισμού της Κόλβιτς και του αισθαντικού ρεαλισμού της Μακρή- που χωρίζουν τις δύο καλλιτέχνιδες αλλά και των κοινών σημασιολογικών στοιχείων που τις συνδέουν στη «γεμάτη εγκαρτέρηση» μεταφορά του «πόνου της απώλειας» του θανάτου.
Η Κλειώ Μακρή μιλά γι’ αυτόν φτιάχνοντας με πηλό γυναικείες, κυρίως, μορφές, με κάποια παιδάκια ανάμεσά τους, σε όρθια ή σε καθιστή στάση, ως ταφικά αναθήματα, που φέρουν στους προτεταμένους βραχίονές τους λεκανίδες, πυξίδες ή υφάσματα, κλίνουν με το χέρι τοποθετημένο στο μέρος της καρδιάς. Μια και οι γυναίκες είναι εκείνες που επωμίζονται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τα τελετουργικά και καθαρτήρια έθιμα «των προσφορών». Εκείνες που δίνουν στους νεκρούς τα προσφιλή τους, πενιχρά ή πολύτιμα αντικείμενα, ενδεικτικά της ηλικίας τους, της καταγωγής τους και του επαγγέλματός τους, ως ύστατα δώρα και αντίδωρα της αμέριστης και ανεξαγόραστης αγάπης τους.
Τις πλάθει με ευαίσθητες, νευρώδεις κινήσεις πάνω στη στέρεα δομή του σχεδίου της. Τις βάφει με χρώματα απαλά και γράφει, σαν με πενάκι, τα λεπτά χαρακτηριστικά των προσώπων τους. Τις κοσμεί με περίτεχνες κομμώσεις ή εξεζητημένα καπέλα, που προδίδουν έναν απερίτεχνο, άχρονο και αθώο, θα έλεγα, ναρκισσισμό και με ενδυμασίες που αγκαλιάζουν τα κορμιά τους, έτσι ώστε να διαφαίνονται οι καλλίγραμμες, φυσικές φόρμες τους.
Συνεχίζει έτσι μια παράδοση αποτύπωσης της γυναίκας ως προτύπου ενός αισθησιασμού της ελευθερίας που διαρρηγνύει τις κοινωνικές συμβάσεις από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Οι μορφές της ανακαλούν στον νου τα κτερίσματα - ομοιώματα ωραίων γυναικών της ανώτερης τάξης που κατέθεταν στους τάφους τους οι οικείοι τους, τον 3ο και 4ο αιώνα π.Χ., και παρήγαγαν τα περίφημα εργαστήρια των «κοροπλαστών» της Τανάγρας. Θυμίζουν ταυτόχρονα φιγούρες από το ροκοκό ή τον ρομαντισμό και τον συμβολισμό. Είναι στημένες διακριτικά ανάμεσα στις επιτύμβιες στήλες των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, στο αίθριο του Μουσείου, ως μια Ελευσίνεια πομπή. Διαδηλώνουν με την έμφυτη, ενσαρκωμένη κομψότητά τους και με τη χάρη των συγκρατημένων κινήσεών τους την αντίστασή τους σε κάθε τι το επιτηδευμένο και πλαστό. Δείχνουν, τέλος, με τη γενναιοδωρία των χειρονομιών τους μια διαφορετική από την καθιερωμένη, αναπόσπαστα δεμένη με τη ανεξάλειπτη στη διάρκεια των αιώνων θηλυκή συνείδηση της ύπαρξης. Προκαλούν έτσι τον θεατή τους σε έναν αναστοχασμό για την ίδια τη ζωή μέσα από τη διαχρονική εμπειρία «του πόνου της απώλειας», του θανάτου.
Κλειώ Μακρή, «Επισκέψεις», Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας, Αίθριο. Εγκαίνια: 29 Ιουλίου, 20.00. Διάρκεια έκθεσης: 29 Ιουλίου-15 Οκτωβρίου. Ώρες λειτουργίας: καθημερινά εκτός Δευτέρας 10.30-17.00
