"Η Ελλάδα μου έσωσε τη ζωή, μου έδωσε μία πατρίδα όταν μου έκλεψαν τη δική μου" λέει ο Χιλιανός ποιητής, μεταφραστής και καθηγητής ιστορίας του αρχαιοελληνικού θεάτρου και της αρχαιοελληνικής γραμματείας σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο του Σαντιάγο Πέδρο Βικούνα. Όταν εξ αιτίας του πραξικοπήματος του Πινοσέτ εγκατέλειψε τη χώρα του, βρήκε καταφύγιο στη δική μας. Αγάπησε τον πολιτισμό μας, άρχισε να μεταφράζει τους ποιητές μας και σήμερα, ως σύμβουλος του υπουργείου Πολιτισμού της Χιλής για την πολιτιστική πολιτική, επιδιώκει να διαδώσει "με κύρος" τον πολιτιστικό πλούτο της Ελλάδας στη Λατινική Αμερική.
Μεγαλωμένος σε μια οικογένεια διανοουμένων, πρωτοδιάβασε την Οδύσσεια στα 11 χρόνια του. Ήδη έγραφε ποίηση από τα τέσσερα. Τώρα μεταφράζει τους σύγχρονους Έλληνες ποιητές στα ισπανικά. Τον Ιανουάριο του 2016 κυκλοφόρησε στη Χιλή η ανθολογία του για τον Οδυσσέα Ελύτη, ενώ μέσα στον Ιούλιο αναμένεται να κυκλοφορήσει η ανθολογία του για τον Τάκη Σινόπουλο. Ο Πέδρο Βικούνια μιλάει με συγκίνηση για τη γνωριμία του με τον Ελύτη, για την Ελλάδα και τη σύγχρονη ποίησή της, μας δίνει παράλληλα τη σημερινή εικόνα της χώρας του. "Η Χιλή είναι μία χώρα που κατάφεραν να τη σκοτώσουν οι χουντικοί" παραδέχεται.
*Η σχέση σας με την ποίηση πώς ξεκίνησε;
Γεννήθηκα στο Σαντιάγο, σε μία οικογένεια που μετράει πέντε γενιές καλλιτεχνών. Είμαι το έβδομο παιδί δυο ποιητών, από τους οποίους έμαθα να αγαπώ την ποίηση. Το σπίτι όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα ήταν διαρκώς γεμάτο ποιητές Χιλιανούς αλλά και ξένους. Μεγάλωσα ανάμεσα στη βεβαιότητα ότι οι λέξεις είναι κάτι μαγικό που μπορεί να σου φανερώσει μυστικούς κόσμους. Εξ ου και η αγάπη μου, από μικρό παιδί στο θέατρο, το θέατρο του λόγου, όχι τόσο της εικόνας.
Ο πατέρας μου ήταν ένας πολύ ξεχωριστός άνθρωπος. Μας επέτρεπε να μην πάμε στο σχολείο υπό τον όρο ότι θα διαβάζαμε ένα βιβλίο. Η δουλειά του για την επιβίωση ήταν βιβλιοθηκάριος στη βιβλιοθήκη του Κοινοβουλίου. Τη δεκαετία του 1960 γέμισε το Σαντιάγο με ποίηση. Δανείστηκε μια θεατρική αίθουσα και κάθε Τρίτη άνοιγε τη σκηνή για να διαβάσει ο κόσμος τα δικά του ποιήματα. Απλοί άνθρωποι, γνωστοί ποιητές, όλοι μαζί συμμετείχαν σ' αυτή την εκδήλωση, που ονομαζόταν "Η Τρίτη της ποίησης". Ήταν σαν γιορτή κι ο πατέρας μου πίστευε ότι η ποίηση είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή του ανθρώπου.
* Τώρα γίνεται κάτι ανάλογο στη Χιλή;
Όχι. Η Χιλή είναι μία χώρα που κατάφεραν να τη σκοτώσουν οι χουντικοί. Η 11η Σεπτεμβρίου 1973 εμφανίζεται υποσυνείδητα ως ημερομηνία επανίδρυσης της χώρας. Η μνήμη πριν απ' αυτή την ημερομηνία συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα, τον Αλιέντε, τον Νερούδα, αλλά όχι στο κοινωνικό γίγνεσθαι εκείνης της εποχής. Οι Χιλιανοί δε θυμούνται ότι πριν από το πραξικόπημα υπήρχε μια ζωή, μια καθημερινότητα πλούσια σε ανθρώπινες σχέσεις και με δίψα γνώσης.
Πριν από το πραξικόπημα η πυξίδα της κουλτούρας μας οδηγούσε προς την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Ο Μάης του 1968 για παράδειγμα, μας σημάδεψε. Σήμερα ο κόσμος περισσότερο βλέπει το τι γίνεται στις ΗΠΑ, δεν έχουν καμία δίψα για γνώση, είναι πολύ συγκεντρωμένη η νεολαία τώρα στο “sex, drags and rock and roll”. Η κοινωνία του θεάματος και της οικονομικής ευμάρειας, με οποιοδήποτε μέσο, έχει κυριαρχήσει εις βάρος των ηθικών κανόνων.
* Αυτό αποτυπώνεται και στην πολιτική ζωή της χώρας;
Απολύτως. Η έλλειψη ηθικών φραγμών έχει ανοίξει τον δρόμο προκειμένου να εμπλακούν κάποιοι πολιτικοί σε σκάνδαλα. Ευτυχώς αυτό έχει και μια καλή πλευρά, ότι η νεολαία έχει αρχίσει να αντιδρά και να οργανώνεται σε μια άλλη, ηθική αντιμετώπιση της πολιτικής.
* Και ως προς την ποίηση πώς διαμορφώνεται το τοπίο;
Υπάρχει μια νέα γενιά ποιητών που παρουσιάζει πάρα πολύ ενδιαφέρον και πάει χέρι με χέρι με μια άνθηση των εκδοτικών οίκων. Νέες εκδόσεις ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια και επιμένουν να είναι έξω από το σύστημα.
* Η ποίηση του Νερούδα υπάρχει ως μνήμη;
Ο Νερούδα υπάρχει ως μνήμη πολύ μεγάλη, αλλά δεν ξέρω, έως ποιο σημείο οι Χιλιανοί γνωρίζουν καλά την ποίησή του. Δεν ξέρω αν κατανοούν το μέγεθός του ως ποιητή.
* Εσείς πώς μπήκατε στην ποίηση;
Επίσημα ποιητής ανάμεσα στην οικογένεια και τους ποιητές φίλους των γονιών μου έγινα στα τέσσερα χρόνια μου. Είχα βρει μια γάτα στον δρόμο και την έβαλα σπίτι. Την ονόμασα "Φρανσισκάνα" και κάποια στιγμή ένα από τα αδέλφια μου την πήρε και την πέταξε πάλι στον δρόμο και η γάτα εξαφανίστηκε. Όταν κάποια στιγμή κρεβατώθηκε, εγώ μόνος μου στον διάδρομο μιλούσα για τη γάτα, μιλούσα όμως ποιητικά. Ο αδελφός μου με άκουγε και άρχισε να γράφει σε ένα τετράδιο όσα έλεγα. Όταν έφτασα στο δωμάτιό του, σταμάτησα. Εκείνος έδωσε το τετράδιο στους γονείς μας κι έκτοτε με αναγόρευσαν ποιητή.
* Στο σπίτι υπήρχε και ελληνική ποίηση;
Σύγχρονη ελληνική ποίηση δεν υπήρχε, υπήρχε όμως η αρχαιοελληνική γραμματεία. Διάβασα την Οδύσσεια στα 11 χρόνια μου, πολύ σπουδαία ποίηση. Όταν όμως έφτασα στην Ελλάδα και θέλησα να δώσω εξετάσεις στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου, κατάλαβα ότι όλοι οι υποψήφιοι θα έλεγαν κάποιο ποίημα του Καβάφη.
Τότε με φιλοξενούσε ένας φίλος, ο Φίλιππος Κουτσάφτης, ο σκηνοθέτης, και του ζήτησα να μου δώσει κανένα βιβλίο του Καβάφη για να προετοιμαστώ. Ένας φίλος του μου είπε “γιατί να πεις Καβάφη, διάβασε αυτό” δίνοντάς μου τους “Προσανατολισμούς” του Ελύτη. Καθώς διάβαζα "Έφερα ως εδώ τη ζωή μου..." ξαφνικά το ποίημα "Επέτειος" ασυνείδητα άρχισα να το λέω μέσα μου και στα ισπανικά. Σαν να μεταγραφόταν αυτόματα στη μητρική μου γλώσσα.
Τελικά όμως στις εξετάσεις δεν έδωσα ελληνικό ποίημα. Με ρώτησε ο Τάκης Μουζενίδης αν γνωρίζω ένα σπουδαίο κείμενο στη γλώσσα μου και άρχισα να απαγγέλλω τον μονόλογο του Σιγισμούνδου από το "Η ζωή είναι όνειρο" του Καλντερόν. Έτσι πέρασα τις εξετάσεις.
* Και κάπως έτσι αρχίσατε να μεταφράζετε ελληνική ποίηση στα ισπανικά;
Ανακάλυψα τον Ελύτη και μέσω του Νικόλα Κάλλας προσπάθησα να συναντηθώ μαζί του, αλλά δεν τα κατάφερα. Μετακόμισα στην Κύπρο και, όταν πήρε το Νόμπελ, του έστειλα μια επιστολή, μου απάντησε και μου έδωσε το τηλέφωνό του για να συναντηθούμε. Ήρθα από την Κύπρο για να τον γνωρίσω με τις μεταφράσεις μου στο χέρι, ήταν το 1979. Συναντηθήκαμε στο σπίτι του, μιλήσαμε αρκετά, μου έκανε εντύπωση η γενναιοδωρία του όχι μόνο σε σχέση με το έργο του. Ήταν γενναιόδωρος ψυχικά. Είχε μια ακλόνητη ηθική. Τον θαυμάζω. Έχει έναν τρόπο να πλησιάζει την πραγματικότητα μέσω της ποίησης που με συγκλονίζει.
* Ποιους άλλους Έλληνες έχετε μεταφράσει;
Έχω μεταφράσει Σεφέρη, Σινόπουλο, Αναγνωστάκη, τώρα μεταφράζω Σαχτούρη, σκόρπια ποιήματα του Κακναβάτου, του Πατρίκιου, της Μάγιας Μαρίας Ρούσου, του Ρίτσου, του Λειβαδίτη, του Κυριάκου Χαραλαμπίδη. Κάποια στιγμή σκέφτομαι να τα εκδώσω. Μέχρι τον Ιούλιο όμως θα έχει κυκλοφορήσει στη Χιλή η ανθολογία του Σινόπουλου. Η ανθολογία του Ελύτη κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2016.
* Πώς την υποδέχτηκαν οι Χιλιανοί;
Οι ποιητές την υποδέχτηκαν με μεγάλη θέρμη. Δεν γνωρίζουν τη σύγχρονη ελληνική ποίηση στη Χιλή, αλλά κατά κανόνα οι πόρτες δεν είναι πολύ ανοιχτές για την ευρωπαϊκή ποίηση. Παρ' όλα αυτά κάνουμε διάφορα πράγματα προκειμένου να γνωρίσουν οι συμπατριώτες μου όχι την ελληνική ποίηση, τον ελληνικό πολιτισμό γενικά.
* Τι είναι αυτό που σας φέρνει τόσο κοντά στην Ελλάδα;
Έχω την εντύπωση ότι η Ελλάδα μου έσωσε τη ζωή, ότι μου έδωσε μία πατρίδα όταν μου έκλεψαν τη δική μου. Από το πραξικόπημα του Πινοσέτ και μετά, η ζωή μου είναι διαιρεμένη στα δύο. Μία πριν, που είναι πλέον ανέφικτη, και μία που ξεκίνησε από τα ερείπια και είναι η απτή, αυτή που μου έδωσε η Ελλάδα.
Εξ αιτίας του πραξικοπήματος βρέθηκα στην Ελλάδα και αυτό που με έδεσε είναι ότι έφτασα από μια χώρα πεθαμένη κοινωνικά, πολιτικά και πνευματικά σε μια άλλη πολύ ζωντανή, που έβγαινε από το σκοτάδι της δικής της χούντας και μου έδειξε έναν τεράστιο πολιτιστικό πλούτο. Μακάρι να μπορούσα να καταφέρω να διαδώσω με κύρος τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό στη χώρα μου και γενικά στη Λατινική Αμερική.
