Έναν μήνα μετά την εαρινή εμφάνιση του Θεόδωρου Κουρεντζή στην Αθήνα, ανακοινώθηκε επίσημα ότι ο Έλληνας αρχιμουσικός με την εκκεντρική πορεία και το εξίσου εκκεντρικό ερμηνευτικό αποτύπωμα θα αναλάβει, από την περίοδο 2018-19, την καλλιτεχνική διεύθυνση της ενιαίας Συμφωνικής Ορχήστρας της Ραδιοφωνίας της Νοτιοδυτικής Γερμανίας. Όσο περιφερειακή και αν φαντάζει η επωνυμία του νέου Σχηματισμού στον αμύητο, κάθε άλλο παρά δευτερεύουσα είναι αυτή η εξέλιξη για τον τελευταίο μαθητή του Ίλυα Μούζιν στο περιώνυμο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης. Πρώτα απ’ όλα γιατί η νέα ορχήστρα της SWR αποτελεί την αμφιλεγόμενη συγχώνευση δύο ιστορικών σχημάτων με παράδοση τόσο στον 20ό αιώνα όσο και στην υπεράσπιση του περισσότερο πεπατημένου ρεπερτορίου. Η μεταπολεμική Συμφωνική Ορχήστρα της Südwestfunk (SWF) Μπάντεν Μπάντεν, που εδώ και χρόνια είχε επεκτείνει τον τίτλο της προκειμένου να αγκαλιάσει και το πλησιόχωρο Φράιμπουργκ, είδε στο πηδάλιό της μορφές όπως ο Hans Rosbaud (Χανς Ροσμπάουντ), πιονιέρος των σύγχρονων ρευμάτων στις δεκαετίες 1960 και 1970, ο Ernest Bour, που πέτυχε επιπλέον την εμβάθυνση σε ένα πιο ρωμανικό ρεπερτόριο, αλλά και ο νεότερός τους Michael Gielen, συνθέτης και μαέστρος που καλλιέργησε μιαν ακτινοσκοπικά αντικειμενική ακρίβεια της μπαγκέτας. Όμως και η πρώην RSO Stuttgart είδε, ως καλλιτεχνικούς διευθυντές της, κολοσσιαία διαμετρήματα τόσο ανόμοια μεταξύ τους (και με τον Κουρεντζή!), όσο ο Ρουμάνος Sergiu Celibidache, με τις «θεϊκές μακρηγορίες» μιας αισθητικής αναβαπτισμένης σε ανατολικές φιλοσοφίες, και ο Sir Neville Marriner, τυπική ενσάρκωση βρετανικού μέτρου και ερμηνευτικής ανιδιοτέλειας. Αναμενόμενος, λοιπόν, ο ενθουσιασμός που εξαρχής περιέβαλε, στη Βάδη - Βυρτεμβέργη, τόσο την εκρηκτική καλλιτεχνική φυσιογνωμία του Κουρεντζή όσο και τον φορτισμένο λόγο του, με τον οποίο αποδοκίμασε την εν γένει επικράτηση οικονομικής λογικής για πολιτιστικές αποφάσεις.
Όποιος γνωρίζει τη Γερμανία δεν εκπλήσσεται από το γεγονός ότι αυτή η σχεδόν ανοιχτή πολιτική θέση του μαέστρου δεν οδήγησε ούτε στην αποτροπή της οικονομικά εύλογης συγχώνευσης ούτε όμως και στον αποκλεισμό του χαρισματικού 45χρονου από προοπτική σε έναν χώρο, για τον οποίο συνδυάζει προνομιακά την απήχηση ινδάλματος της ροκ με την οραματική επιμονή και τη σχολαστική προετοιμασία του διεισδυτικού αναμορφωτή, και μάλιστα σε ένα ποικίλο, διαχρονικό και ανοιχτό στο απρόβλεπτο ρεπερτόριο.
Η συναυλία της 7ης Μαρτίου 2017 στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» («Φίλων της Μουσικής») περιελάμβανε, όπως συνέβη δύο ημέρες αργότερα στο Φεστιβάλ Κλάρα των Βρυξελλών και όπως εκ νέου αναμένεται στο Φεστιβάλ Ζάλτσμπουργκ τον Αύγουστο του 2017, το μονάκριβο κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα του Άλμπαν Μπεργκ, αφιερωμένο «στη μνήμη ενός αγγέλου», και, μετά το διάλειμμα, την 1η συμφωνία, επιμόνως γνωστότερη με το προσωνύμιο «Ο Τιτάν», αν και ο Γκούσταβ Μάλερ το απέρριψε μαζί με τις αρχικές του προγραμματικές σκέψεις. Η εκδήλωση επέτυχε να μας αφήσει εμβρόντητους ήδη από τα πρώτα λεπτά της. Και αυτό επειδή -όχι μόνον εμείς- αδυνατούσαμε αρχικά να διαγνώσουμε αν το έργο που παρακολουθούσαμε, ανακατασκευασμένο με προσθετικές και λοιπές παρεμβάσεις από την υπνωτιστικής δεξιοτεχνίας σολίστ Patricia Kopatchinskaja και την επίλεκτη προσωπική ορχήστρα του Κουρεντζή MusicAeterna, ήταν όντως το κονσέρτο του Μπεργκ ή κάποιο άλλο σύγχρονο που αγνοούσαμε, διερωτώμενοι επιπλέον αν η αλλαγή προγράμματος ήταν νοητή χωρίς ανακοίνωση! Το κοινό αποθέωσε τη χαρισματική μεταδοτικότητα των καλλιτεχνών, αλλά για εμάς η συνάντηση του μοντερνισμού με τη ρομαντική παράδοση, την οποία υποτίθεται ότι σηματοδοτεί το Κονσέρτο, όπως και ο ελεγειακός πόνος του συνθέτη για την πρόωρη απώλεια της νεαρής Μανόν Γκρόπιους, δεν κατέστησαν ανιχνεύσιμα σε αυτό το ριζικά αναθεωρητικό ερμηνευτικό πλαίσιο.
Η αμηχανία μας διευρύνθηκε κατά την εκτύλιξη της 1ης συμφωνίας του Μάλερ, σε μιαν ανάγνωση έντονη μεν και γεμάτη επισημάνσεις, από την οποία όμως έλειπε η φωτοσκίαση και η φυσιολατρική αναπόληση που μάθαμε -θέλετε εσφαλμένα;- να αποζητούμε μέσα από την ερμηνευτική παρακαταθήκη πρώτων διδαξάντων και άλλων συνεχιστών τους. Η αδιάπτωτη «πυράκτωση» της αδρεναλίνης δεν επέτρεψε στη μουσική αυτή να αναπνεύσει και να αναπτυχθεί. Μέσα από την αδιάκοπη ανάδειξη ευρημάτων και υπογραμμίσεων, η σιγή της φύσης, το πικρό χιούμορ και η νοσταλγική ρέμβη της Συμφωνίας ισοπεδώθηκαν. Ακόμη και η επιτακτική ανάκρουση, που εισάγει την επανέκθεση στην τελευταία κίνηση και είναι προφανές ότι καλείται να λειτουργήσει ως αφύπνιση του ακροατή, πέρασε κυριολεκτικά απαρατήρητη. Αυτή η κομβική στιγμή μάς έπεισε οριστικά να μην παραδοθούμε σε μιαν ισοπεδωτική έξαψη που ενδεχομένως εντυπωσιάζει μεν, και δικαίως, σε πρώτο επίπεδο, δεν αντέχει όμως σε εκείνο του σεβασμού και της δικαίωσης των προθέσεων του συνθέτη, που υφίστανται έτσι παραμόρφωση ευθέως ανάλογη με τα αδιάπτωτα ντεσιμπέλ της έντασης και της επιτήδευσης...
