Της ΧΡΥΣΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΤΕΟΣ ΡΟΜΒΟΣ, Ασσασίνοι του Βορρά, Δροσουλίτες του Νότου, Εκδόσεις Opportuna, Πάτρα, σελ. 101
Ένα μυθοπλαστικό ταξίδι απ’ τον ελληνικό βορρά ως το νότο αποπειράται ο Τέος Ρόμβος στη συλλογή διηγημάτων του «Ασσασίνοι του βορρά Δροσουλίτες του νότου», η οποία κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1991 και επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Opportuna. Ένα ταξίδι στη γη, τους ανθρώπους και την ιστορία της χώρας, το οποίο εκτυλίσσεται μέσα από ένα χείμαρρο ασύνδετων, σύγχυσης μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης, ατέρμονης μείξης φυσικών στοιχείων και πλασμάτων, ανθρωπίνων ή μη. Με μπρεχτική αποστασιοποίηση ο συγγραφέας αποκαλύπτει απ’ το πρώτο ήδη διήγημα τον ρου της πένας του κατά τη στιγμή της συγγραφής, έτσι «όπως φουσκώνει σιγανά στις ρώγες των δαχτύλων». Δεν καταχωνιάζει τη συγγραφική του περσόνα πίσω απ’ τους μανδύες του επίπλαστου της σύμβασης. Αντίθετα, εξωτερικεύει τη στιγμή σύλληψης του φανταστικού. H ψευδαίσθηση, ωστόσο, είναι άκρως αληθοφανής, με κινηματογραφικό τρόπο. Σαν αγγελοπουλικό μονόπλανο, η κάμερα - ματιά του συγγραφέα κάνει ένα μακρύ τράβελιγκ, συλλαμβάνοντας άκριτα εικόνες. Tο θεώμενο εγκαταλείπεται στην τύχη της λήψης, αποκαλύπτοντας αποσπασματικές μορφές, ιστορίες, τόπους. Από τα φαντάσματα των Δροσουλιτών ως τον χασικλίδικο παράδεισο των Ασσασίνων, η αληθινή ζωή μετουσιώνεται σε φαντασίωση, σαν τζίνι που βγαίνει απ’ το λυχνάρι, όπου όλα είναι «άηχα, σιωπηλά, υποθετικά» και με «πλασματικές μορφές που μοιάζουν άνθρωποι αλλά δεν είναι». Η αληθινή ζωή είναι μια φαντασίωση, μια «αόρατη πόλη», όπου οι άνθρωποι βιώνουν την καθημερινότητα με «πιτσιλιές αποστροφής».
Οι άνθρωποι-πλασματικές μορφές περιστοιχίζονται από ένα αρκαδικό - εδεμικό σύμπαν, το οποίο περιγράφεται με νατουραλιστική λεπτομέρεια. Η θάλασσα ζωοποιός, «γεννάει ανθρώπους, πόλεις, ερήμους». Και ο κάμπος το ίδιο. Μια ολόκληρη σειρά ζώων της ξηράς και της θάλασσας παρελαύνουν απ’ το συγγραφικό σκηνικό, μια πληθώρα ερεθισμάτων οπτικών, απτικών και οσφρητικών ζωντανεύουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, προκαλώντας λαχάνιασμα στον αναγνώστη. Όσο περισσότερες οι λεπτομέρειες, τόσο περισσότερο αυτό το σύμπαν γίνεται ένας κλοιός προστατευτικός για αυτά τα πλάσματα, τα οποία έτσι νοιώθουν ότι «είναι ένα απειροελάχιστο κάτι μέσα στο πελώριο όλο».
Η φύση του Ρόμβου είναι ενεργητική, είναι ένα δρών πρόσωπο, ενώ οι άνθρωποι έτυχε να βρίσκονται διάσπαρτοι μέσα της ως σκηνικός διάκοσμος. Οι άνθρωποί του δεν είναι ήρωες μα ούτε αντιήρωες. Πιο συχνά τους αποκαλεί αίλουρους, μοναχικούς ή σκιές. Θυμίζοντας κάτι από τα «Χαμένα Κορμιά» του Πέτρου Πικρού, ζουν ανάμεσα στο «Δρόμο» του Κέρουακ και το «Ουρλιαχτό» του Γκίνσμπεργκ. Αντικομφορμιστές, απόκληροι, έξω απ’ τον κόσμο ακόμα κι όταν είναι μέσα σε αυτόν, οι άνθρωποι του Ρόμβου θυμίζουν πρωτόπλαστους, ασκητές, οι οποίοι δεν είναι απλά μόνοι, αλλά ζουν ως μοναχοί στο περιθώριο του κόσμου. Στο ερημικό κοινωνικά τοπίο του ρομβικού σύμπαντος τα πλάσματα αυτά συχνά διαβιούν σε σκηνές. Άλλοτε, τα συναντάμε στην φύση ή στην πόλη με τη μορφή βοσκών, τραμπούκων μηχανόβιων νεαρών, γειτόνων απομονωμένων στα μπαλκόνια πολυκατοικιών. Παρακμιακές μορφές ή θύματα, όπως ναρκομανής και πρώην φυλακόβιος, άντρας που ζει σε σπηλιά, παιδί μόνο του στην παραλία, αγνοούμενοι ναυτικοί, συνταξιούχος με νεαρή Φιλιππινέζα, μητέρα μόνη με βρέφος, το πτώμα μιας γυναίκας που διαμέλισε ο άντρας της σε κάδο σκουπιδιών, ποιητής που ζει με τη μάνα του, μια μυστήρια κυρία που φυλάσσει το πέος του συζύγου της σε φορμόλη, γυναίκα με ραμμένο αιδοίο, είναι μερικές μόνο απ’ τις περιπτώσεις των προσώπων που εμφανίζονται.
Οι ιδιαιτερότητες των προσώπων παρουσιάζουν ενίοτε ακραίες εκφάνσεις: σουρεαλισμό, όταν ο ζωγράφος φτιάχνει έναν πίνακα με θέμα έναν άντρα που κείτεται ξεντεριασμένος στον πάτο της θάλασσας, όντας στο βυθό κι ο ίδιος· κτηνοβασία -ή μήπως παραμόρφωση του μύθου της Λήδας;- όταν ένας μαροκινός βιάζει έναν πελεκάνο· εμμονή με το θάνατο, όταν ένας τσοπάνος κατασκευάζει το φέρετρό του ήδη πριν πεθάνει, ένας άντρας κάνει χαρακίρι μπροστά στην αγαπημένη του, ενώ ένας άλλος αυτοπυρπολείται πάνω σ’ ένα μηχανάκι, μπροστά σε μια έφηβη. Να συμφιλιωθεί ο άνθρωπος με το θάνατο «να πάψει να είναι αποτρόπαιο και ξορκισμένο συναίσθημα».
Βυζαντινές πολιτείες, αρχαίοι σκελετοί, ερείπια ελληνικά, πελασγικά, νοσταλγία του ’50, νύξεις για τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, για τα Εξάρχεια, αποτελούν το ιστορικό νήμα το οποίο ενώνει αυτές τις ιστορίες, «τη διαχρονική οδύνη όλων αυτών που εξεγερθήκανε». Όλα αυτά εγκιβωτισμένα σε ερωτικό παροξυσμό, πανηδονισμό και σε μια σεξουαλικότητα που εκφράζει τραγική απόγνωση και γι’ αυτό πλήρως αποσεξουαλικοποιημένη, με κορυφαία σκηνή τη γυναίκα που αυνανίζεται πάνω σε ταφόπλακα. Το ερωτικό στον Ρόμβο έχει να κάνει «με το μοιρολόι των ανθρώπων στη θέαση του επέκεινα», μέσα από «μια ηδονή που δεν έχει αρχή και τέλος» και παρουσιάζει τη ζωή σαν ερωτική τελετή, ως μια προσπάθεια για μια ελεύθερη, αυτόνομη ζωή, γιατί χρειάζεται δύναμη «για να κάνεις οχτάρια στο κλουβί».
Ματαίως θα αναζητήσει ο αναγνώστης έναν σκοπό σε τούτα τα διηγήματα. Δεν υπάρχει. Πρόκειται για «ιστορίες μικρές, καθημερινές που χάθηκαν και χάνονται μέσα στο χρόνο», για «διακλαδώσεις δρόμων και δρομίσκων που δεν οδηγούν πουθενά, έτσι όπως οι αδιέξοδες σκέψεις για την αιτία της ύπαρξης». Εξού και οι πιτσιλιές αποστροφής: «στα έγκατα των σκέψεων βρίσκεται η ουσία και η ψυχή των πραγμάτων», αλλά δυστυχώς, αυτά τα βάθη «σκορπίζουνε σαν τις φυσαλίδες [...] έτσι όπως ακριβώς κυλάνε και τελειώνουν οι ζωές μας». Το στερνό διήγημα κλείνει με το ξύπνημα απ’ το όνειρο. Την τελευταία σελίδα, ακολουθεί μια πραγματικότητα που χρήζει εξέγερσης.
*Η Χρύσα Παπαδημητρίου είναι θεατρολόγος
