Το τέμενος Βαγιαζήτ, ένα από τα σημαντικότερα ισλαμικά μνημεία της χώρας και των Βαλκανίων, μετράει τις πληγές του μετά την πυρκαγιά που ξέσπασε τα χαράματα της Τετάρτης καταστρέφοντας ολοσχερώς τη μοναδική στην Ευρώπη ξυλόκτιστη σκεπή του, αλλά και το προσωρινό μεταλλικό στέγαστρο προστασίας.
Η καταστροφική πυρκαγιά εκδηλώθηκε γύρω στις 3.00 τα ξημερώματα, οπότε ειδοποιήθηκε η Πυροσβεστική και έσπευσε με 23 οχήματα και 54 πυροσβέστες. Ωστόσο, σύμφωνα με την Πυροσβεστική, προηγήθηκε μικρής έκτασης πυρκαγιά τη Τρίτη στη 1.30 το μεσημέρι, η οποία κατασβέστηκε πριν φτάσει στο μνημείο. Οι πυροσβέστες, σύμφωνα πάντα με την Πυροσβεστική, έριξαν επίσης νερό στο σημείο που τους υποδείχθηκε από τους εργάτες και αποχώρησαν.
Θα αποκατασταθεί πλήρως το τέμενος, οι εργασίες θα ξεκινήσουν αμέσως, διαβεβαιώνει σε όλους τους τόνους η κυβέρνηση. Το υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο διαθέτει την τεκμηρίωση και την εξαντλητική αποτύπωση του μνημείου, ενώ το έργο εντάσσεται στο ΕΣΠΑ 2014-2020, επισημαίνει σε ανακοίνωσή του ότι το επιτελείο με επικεφαλής τη γ.γ. Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη, που έφτασε νωρίς χθες το πρωί στο Διδυμότειχο κατ' εντολήν της υπουργού για να εκτιμήσει την κατάσταση, "θα δρομολογήσει άμεσα τις απαραίτητες σωστικές εργασίες", ενώ "από τις αρμόδιες αρχές θα γίνει άμεσα η διερεύνηση της αιτίας της πυρκαγιάς, ώστε να αποφευχθούν οι οποιοιδήποτε μελλοντικοί κίνδυνοι αλλά και να αποδοθούν οι τυχόν ευθύνες".
Το επιτελείο αποτελείται από τη γενική διευθύντρια Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Έργων Ευγενία Γατοπούλου, την καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Ελευθερία Τσακανίκα, τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων Θεμιστοκλή Βλαχούλη, την προϊστάμενη της Εφορείας Έβρου Χρύσα Καραδήμα και την προϊσταμένη του Τμήματος Έργων της ΔΑΒΜΜ Ιωάννα Καράνη.
Για τη διερεύνηση των αιτιών της πυρκαγιάς η Πυροσβεστική έστειλε στο Διδυμότειχο κλιμάκιο της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού προκειμένου να συνεργαστεί με τις τοπικές υπηρεσίες της.
"Η ελληνική κυβέρνηση κάνει αυτό το οποίο οφείλει και έχουμε δεσμευτεί ότι θα προχωρήσουμε άμεσα στην ανακατασκευή του τεμένους" δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος προσθέτοντας παράλληλα ότι "από εκεί και πέρα δεν νομίζω πως ένα τέτοιο περιστατικό θα μπορούσε ή θα έπρεπε να τύχει πολιτικής αξιοποίησης από τον οποιονδήποτε, είτε αυτός είναι η Τουρκία είτε οποιοσδήποτε άλλος. Η Πυροσβεστική και οι αρμόδιες αρχές κάνουν αυτό που οφείλουν, έτσι ώστε να διευκρινιστούν απολύτως τα αίτια του συγκεκριμένου γεγονότος".
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Αμανατίδης δήλωσε στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM» ότι "η θέληση της κυβέρνησης είναι άμεση αποκατάσταση των ζημιών».
Την ίδια ώρα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ζητάει από τις ελληνικές αρχές τη διερεύνηση των αιτίων της πυρκαγιάς σημειώνοντας σε ανακοίνωσή του ότι είναι σημαντικό να αποκατασταθεί το τέμενος στην αρχική του μορφή και να διαφυλαχθεί για τις επόμενες γενιές. Δηλώνει δε ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη να συμβάλει "με όλα τα μέσα" για την αποκατάσταση και τη διατήρηση του τεμένους.
Για "πλήγμα που μας λυπεί βαθύτατα" έκανε λόγο ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου από την Κύπρο εκφράζοντας την ανάγκη να υποστηριχθεί στο έργο του το υπουργείο Πολιτισμού. Επικοινώνησε μάλιστα με τις διοικητικές αρχές του ΕΜΠ, του ΑΠΘ και του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης προκειμένου να συμβάλουν στην αποκατάσταση του τεμένους.
Ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων Γ. Καλαντζής επικοινώνησε με τον τοποτηρητή μουφτή Διδυμοτείχου Χαμζά Οσμάν και εξέφρασε τη λύπη, τη συμπαράσταση και τη στήριξη του υπουργείου Παιδείας.
"Βαθιά θλίψη" δήλωσε και η χριστιανική κοινότητα της περιοχής διά της Ι. Μητρόπολης Διδυμοτείχου εκφράζοντας "συμπαράσταση στους μουσουλμάνους συμπολίτες", ενώ και ο μητροπολίτης Δαμασκηνός επικοινώνησε με τον τοποτηρητή μουφτή Διδυμοτείχου, ο οποίος σε δηλώσεις του στην “Καθημερινή” τόνισε ότι επίσημη ανακοίνωση της μουφτείας θα υπάρξει μόλις γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα του πορίσματος για την πυρκαγιά.
Οι βουλευτές Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης του ΣΥΡΙΖΑ ζητούν από το υπουργείο Πολιτισμού να συνδράμει "ουσιαστικά και δραστικά υλοποιώντας άμεσα ένα ειδικό πρόγραμμα άμεσης αποκατάστασης του Τεμένους Βαγιαζήτ προκειμένου να αποκατασταθεί η ανυπολόγιστη ζημιά που συνέβη στο τέμενος και στην Ιστορία του τόπου μας και προκειμένου να αξιοποιηθεί το ταχύτερο δυνατόν το μνημείο ως σημείο πολιτιστικής αναφοράς όχι μόνο για τους Εβρίτες, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο".
Η τομεάρχης Πολιτισμού της Ν.Δ. Όλγα Κεφαλογιάννη δήλωσε ότι "η αποκατάσταση του τεμένους αποτέλεσε ύψιστη προτεραιότητα κατά την περίοδο 2012 - 2014. Τότε το υπουργείο Πολιτισμού, μαζί με την καθοριστική συμβολή της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, είχαν δρομολογήσει όλες τις απαραίτητες ενέργειες αποκατάστασής του. Σήμερα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να μιλήσουμε για την ολιγωρία, τις εμμονές και τις σημαντικές ευθύνες καθυστέρησης της επανεκκίνησης των έργων που είχαν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2014 - 2020. Τώρα, απαιτούνται άμεσα ανακλαστικά και συντονισμένες δράσεις".
Το Μεγάλο Τέμενος, οι αρχαιολόγοι, οι εργασίες αποκατάστασης
"Είναι μία μέρα μεγάλης θλίψης όχι μόνο για την αρχαιολογική κοινότητα, αλλά και παγκόσμια, καθώς πρόκειται για το σημαντικότερο ισλαμικό μνημείο της Ευρώπης" μας λέει η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Όλγα Σακαλή επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα του μνημείου. Άλλωστε ο ΣΕΑ με ανακοίνωσή του ζητάει "την άμεση αποκατάσταση της ζημιάς που προκλήθηκε από την πυρκαγιά στο μνημείο και αναμένουμε τα αποτελέσματα της έρευνας των αρμόδιων αρχών για τα αίτια της πυρκαγιάς και την απόδοση των σχετικών ευθυνών".
Το Μεγάλο Τέμενος του Διδυμοτείχου ιδρύθηκε τον Μάρτιο - Απρίλιο του 1420, προς το τέλος της διακυβέρνησης του σουλτάνου Μεχμέτ Α' στη μνήμη του πατέρα του Βαγιαζήτ και έτσι απέκτησε το όνομα με το οποίο είναι γνωστό έως τις μέρες μας. Πρόκειται για το πρώτο μουσουλμανικό τέμενος σε ευρωπαϊκό έδαφος με ιδιαίτερη καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική αξία. Το μέγεθος και η ποιότητα της στέγης του, μαζί με τις πρωτοποριακές για την εποχή τους τεχνικές λύσεις που χρησιμοποιήθηκαν την καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα μνημεία από ξύλο στον κόσμο.
"Είχε την ευρύτερη τετράριχτη σκεπή στην Ευρώπη, η κλίση της οποίας στις 43 μοίρες την καθιστούσαν μοναδική" επισημαίνει στην “Αυγή” για τη μνημειώδη πυραμιδοειδή ξυλόστεγη του μνημείου η αρχαιολόγος Λίλα Σαμπανοπούλου, η οποία θεωρείται ειδική επί των οθωμανικών μνημείων και είχε την επίβλεψη των προκαταρκτικών εργασιών αποκατάστασης του μνημείου.
Στο μνημειακών διαστάσεων τέμενος, εμβαδού ενός στρέμματος και ύψους 27 μ., είχαν από τον 19ο αιώνα ήδη αρχίσει να προκαλούνται φθορές. "Η αποκατάσταση του μνημείου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2007-2013 με δύο υποέργα, εκ των οποίων το πρώτο αφορούσε προκαταρκτικές εργασίες αποκατάστασης και το δεύτερο την κατασκευή προσωρινού στεγάστρου προστασίας και εσωτερικών ικριωμάτων" εξηγεί η Λίλα Σαμπανοπούλου.
"Το πρώτο εκτελέστηκε με την ευθύνη της διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων διά της επιστημονικής επιτροπής που είχε οριστεί και το δεύτερο με εργολαβία από τη διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων.
Οι προκαταρκτικές εργασίες αποκατάστασης με αυτεπιστασία ξεκίνησαν το 1012 και ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2015 και στη διάρκειά τους αποκαλύφθηκαν η διευθυντήρια του μνημείου σε περιοχές κλιμακωτή, καθώς και στοιχεία διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, τεκμηριώθηκε η παθολογία της στέγης, αφαιρέθηκαν οι νεότερες οροφές και αποκαλύφθηκαν οι παλαιότερες".
Στη δεύτερη φάση "ενισχύθηκαν τα ικριώματα του εσωτερικού και κατασκευάστηκε το μεταλλικό στέγαστρο. Οι εργασίες αυτές ολοκληρώθηκαν τον Ιούνιο του 2016".
