Ήταν το μακρύ χέρι της CIA πίσω από την προώθηση του αφηρημένου εξπρεσιονισμού στην παγκόσμια σκηνή; Ήταν ο Πόλοκ συνειδητά ή όχι προπαγανδιστής για την κυβέρνηση των ΗΠΑ; Ακόμα και σήμερα, παρά τα άρθρα, τα βιβλία και τις αποκαλύψεις αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών, η σύνδεση της CIA με τους καλλιτέχνες της αμερικανικής πρωτοπορίας της Νέας Υόρκης, έστω και εν αγνοία τους, εξακολουθεί να πυροδοτεί συζητήσεις.
Καθόλου τυχαίο το ότι η πρώτη, μεγάλη έκθεση του "Αφηρημένου Εξπρεσιονισμoύ" στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, με έργα των Πόλοκ, Κούνινγκ, Ρόθκο, Νιούμαν και άλλων εκπροσώπων του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, άναψε φωτιές στον χώρο της τέχνης.
Γιατί η CIA να υποστηρίξει καλλιτέχνες όπως ο Τζάκσον Πόλοκ, ο Μπάρνετ Νιούμαν και ο Μαρκ Ρόθκο; Μήπως επειδή στον πόλεμο της προπαγάνδας με τη Σοβιετική Ένωση αυτή η νέα καλλιτεχνική κίνηση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως απόδειξη της δημιουργικότητας, της πνευματικής ελευθερίας και της πολιτιστικής δύναμης των ΗΠΑ;
Σύμφωνα με τον Δρ. David Anfam, κριτικό τέχνης και συν-επιμελητή της έκθεσης, η ιδέα ότι η CIA ενήργησε κρυφά και προώθησε τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό σε όλο τον κόσμο εξακολουθεί να φαίνεται και σήμερα παράλογη. "Ο Ρόθκο ήταν αναρχικός και ο Μπάρνετ Νιούμαν, που ήταν επίσης αναρχικός, έγραψε μια εισαγωγή στο βιβλίο του Κροπότκιν για τον αναρχισμό. Όσο για τον Πόλοκ, ήταν εντελώς αποξενωμένος από την αμερικανική κουλτούρα" δήλωσε πρόσφατα στο BBC.
Για χρόνια κυκλοφορούσαν φήμες ότι η CIA χρησιμοποιούσε την αμερικανική μοντέρνα τέχνη του Πόλοκ και του Ντε Κούνινγκ ως όπλο στον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι ίδιοι οι καλλιτέχνες ήταν συνένοχοι ή γνώριζαν τα σχέδια της CIA.
Το 1995 ένας πρώην αξιωματούχος της CIA, ο Donald Jameson, έσπασε τη σιωπή του αποκαλύπτοντας στην εφημερίδα "Independent" ότι οι μυστικές υπηρεσίες είδαν τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό ως ευκαιρία και τον προώθησαν προκειμένου να καλλιεργήσουν τον αντικομμουνισμό.
"Θα ήθελα πολύ να είμαι σε θέση να πω ότι η CIA ανακάλυψε τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό για να δούμε τι θα συμβεί στη Νέα Υόρκη και στο Soho αύριο! Αλλά πιστεύω ότι αυτό που πραγματικά κάναμε ήταν να αναγνωρίσουμε τη διαφορά. Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός ήταν το κίνημα της τέχνης που έκανε τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό να μοιάζει ακόμα πιο στυλιζαρισμένος και περισσότερο άκαμπτος και περιοριστικός από ό,τι ήταν. Και ότι η σχέση αυτή αξιοποιήθηκε σε ορισμένες από τις εκθέσεις" είπε ο Jameson στον Βρετανό δημοσιογράφο και ιστορικό Frances Stonor Saunders.
Από το 1947 η CIA συγκροτεί ένα δίκτυο, το "Κονσόρτσιουμ", από πράκτορες, πολιτικούς αναλυτές, δημοσιογράφους κ.ά. σε συνεργασία με τα επιτελεία επίλεκτων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και πολυεθνικών, προκειμένου να καλλιεργήσει τον αντικομμουνισμό και να διευκολύνει την αποδοχή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, της Ρax Αmericana.
Βασικό εργαλείο της εκστρατείας αυτής είναι το Κογκρέσο για την Πολιτιστική Ελευθερία που δημιουργείται με απόλυτη μυστικότητα από τη CIA το 1950.
Το σχέδιο της CIA κλήθηκαν να βοηθήσουν εκατομμυριούχοι και μουσεία. Μεταξύ αυτών ήταν και ο πολυεκατομμυριούχος Νέλσον Ροκφέλερ, του οποίου η μητέρα συν-ίδρυσε το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Μέσα σε λίγα χρόνια η CIA είχε δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο σε όλους τους τομείς του πολιτισμού. Το Ίδρυμα Φορντ και το Ίδρυμα Ροκφέλερ επηρέαζαν το πολιτιστικό γίγνεσθαι της Ευρώπης κάτω από την καλά σχεδιασμένη επιχείρηση των μυστικών υπηρεσιών και εν αγνοία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
Το αντιπολεμικό κίνημα του πολέμου στο Βιετνάμ και οι ακτιβιστές που ζητούσαν περισσότερη διαφάνεια στις μυστικές υπηρεσίες αποκάλυψαν τα πρώτα στοιχεία για τις μυστικές επιχειρήσεις της CIA στον χώρο του πολιτισμού.
Το πρόγραμμα του Κογκρέσου για την Πολιτιστική Ελευθερία διαλύθηκε , η CIA αρνήθηκε κάθε συμμετοχή σε παράνομες δραστηριότητες, όμως αναμφισβήτητα ο Ψυχρός Πόλεμος επηρέασε και διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τις πολιτιστικές εξελίξεις σε Αμερική και Ευρώπη.
