«Σύγχρονοι Κούρδοι ποιητές; Υπάρχουν;». Αυτό το ερώτημα, συνοδευμένο από έκπληκτα μάτια, τέθηκε κατ’ επανάληψη από τους φίλους μου όταν, συζητώντας μαζί τους, διατύπωνα την πρόθεσή μου να μαζέψω ποιήματα συμπατριωτών μου και να φτιάξω μια ανθολογία. Διαπίστωσα ότι υπάρχει μόνο μία εικόνα για τους Κούρδους, που τους θέλει βλοσυρούς πολεμιστές, σκυμμένους μερόνυχτα πάνω από το όπλο τους· ανθρώπους με ξεριζωμένα συναισθήματα, που δεν γελούν, δεν τραγουδούν, δεν ερωτεύονται - δεν ζουν εν ολίγοις. Αυτές οι αντιδράσεις των φίλων ήταν όμως και η παρότρυνση να προχωρήσω πιο γρήγορα στην έκδοση της ποιητικής Ανθολογίας αλλά και σ’ ένα ημερολόγιο του 2017 αφιερωμένο σ’ αυτούς τους αγωνιστές-ποιητές, που ξορκίζουν με κάθε λέξη τους τον θάνατο. Θέλησα κάθε μήνα να τον υποδέχεται απόσπασμα από κάποιο ποίημά τους και να σημειώσω, παράλληλα με τις γιορτές της χριστιανοσύνης, και τις δικές μας σημαδιακές για την ιστορία μας και την καθημερινότητά μας μέρες. Να γράψω την κάθε μέρα στην κυνηγημένη, απαγορευμένη, αλλά «σαν διαμάντι» κουρδική γλώσσα.
Ο λυρισμός των Κούρδων και η συγκλονιστική έκφραση των συναισθημάτων τους ήταν για μένα από τα πρώτα πράγματα που έμαθα. Τα ανακάλυπτα και τα μάθαινα όταν παιδιά ακόμη μας μάζευε τα βράδια ο παππούς μου και μας μιλούσε για τους αγώνες των Κούρδων για την ελευθερία, τον πολιτισμό, τον έρωτα αλλά και για τη σκληρότητα του κατακτητή. Τότε με βουρκωμένα μάτια μάς «απάγγελλε» τους μύθους του Mem-ê Alan και του Memû Zîn. Αυτές τις ραψωδίες, «μοιρολόγια» τις λέμε εμείς, τις διηγείται χιλιάδες χρόνια ο κουρδικός λαός, είναι τα ακριβά μας κειμήλια και περνούν από στόμα σε στόμα. Αυτά ήταν για μας τα παραμύθια, όπως γράφω και στο πρώτο μου βιβλίο «Το ματωμένο χιονολούλουδο». Μετά, στο διάβα της ζωής μου συνάντησα και νεότερους ραψωδούς, όπως ο Ντιβανέ, που ερχόταν με το μπεντίρ του στο σπίτι μας και «τραγουδούσε» ό,τι είχε περάσει στη σκληρή ζωή του - σ’ αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο είναι αφιερωμένο το μυθιστόρημά μου «Εκεί ο θεός κοιμόταν».
Τελικά, χωρίς να το συνειδητοποιώ, όταν έγραφα τα μυθιστορήματά μου όλο και χωνόταν διεκδικητικά στη σελίδα μου κάποιο ποίημα ενός αγωνιστή, έστω και μια μικρή στροφή, που είχε τη μοναδική δυναμική να επιβεβαιώνει τον πόνο, τον αγώνα, την υπομονή και την ελπίδα...
Ναι, λοιπόν, σύγχρονοι Κούρδοι ποιητές υπάρχουν. Την αγάπη τους για το Κουρδιστάν, γι’ αυτήν την όμορφη κι ανελεύθερη πατρίδα την έκαναν στίχους. Την αγάπη, τον έρωτα, τον πόθο τα έκαναν στίχους. Τη μοναξιά της εξορίας, την οργή της απώλειας, τον θρήνο... Έκαναν στίχους τη ζωή. Έσμιξαν τον λυγμό με το όραμα, την ανάμνηση με την ελπίδα.
Ανάμεσά τους ο Τζιγερχούν, που παράτησε το μουσουλμανικό ιερατείο γιατί δεν άντεχε να βλέπει τη φτώχεια και τη βία και οργανώθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο πεσμεργκά Σέρκο Μπέκες, που έστησε τον ραδιοφωνικό σταθμό του πάνω στα βουνά κι έγινε η φωνή του επαναστάτη. Ο Αχμέντ Αρίφ, που από το κυνηγητό και τις συλλήψεις η φυλακή είχε γίνει δεύτερο σπίτι του. Ο Κεμάλ Μπουρκάι και ο Ρεφίκ Σαμπίρ, που δραπέτευσαν στη Σουηδία όπου τους γιάτρευαν τις πληγές τους με... λογοτεχνικά βραβεία. Ο πανεπιστημιακός Φερχάντ Σακελί, ο Εζιντί Καμάλ Μιραβντελί, ο δάσκαλος Αντάρ Ζιγιάν, που βασανίστηκε επειδή μάθαινε στα παιδιά τα απαγορευμένα γράμματα του κουρδικού αλφαβήτου. Ο Χουσεΐν Ερντέμ, που από ποίημά του εμπνεύστηκε ο Χάρολντ Πίντερ το θεατρικό του «Βουνίσια γλώσσα» (Mountain Language - 1988).
Αν και πολυμεταφρασμένα τα έργα τους και με ευπώλητες στην Ευρώπη αλλά και στην Αυστραλία ποιητικές συλλογές, στην Ελλάδα δεν είναι γνωστά. Έτσι -και για όσα έχω προαναφέρει-, το θεώρησα κάτι σαν χρέος να μιλήσω εγώ γι’ αυτούς τους ποιητές-αγωνιστές, που ανδρώθηκαν στο διαμελισμένο Κουρδιστάν - άλλος στο κομμάτι της Τουρκίας, άλλος στη Ροζάβα, άλλος στο Ιράκ κι άλλος στο Ιράν. Και είτε έμειναν στον υποταγμένο τόπο τους είτε αυτοεξορίστηκαν, το όραμα της ελευθερίας οδηγεί την πένα τους, γιατί η πατρίδα τους είναι μία: Το Κουρδιστάν.
Και όπως γράφει ο Σέρκο Μπέκες:
Όταν άγγιξα το κορμί ενός δέντρου
ρίγησε από πόνο.
Όταν άπλωσα το χέρι στο κλαδί
το κορμί του δέντρου ξέσπασε σε κλάμα.
Όταν αγκάλιασα το κορμί του
το χώρα κάτω από τα πόδια μου ρίγησε
και βόγκηξαν οι βράχοι.
Έσκυψα τότε και πήρα
μια χούφτα χώμα
και βόγκηξε ολόκληρο το Κουρδιστάν.
Τζεμίλ Τουράν, δημοσιογράφος και συγγραφέας
