Είναι ένα θέατρο που δημιουργήθηκε για να μείνει ζωντανή η μνήμη της προγονικής γλώσσας και των παραδόσεων. Είναι το θέατρο Γίντις που καλλιέργησαν οι Εβραίοι στην παλιά γερμανοεβραϊκή γλώσσα Γίντις. Ως γνωστόν, οι ιουδαϊκές κοινότητες δεν είχαν δικά τους γεωγραφικά όρια. Ήταν διασκορπισμένες παντού. Τα δικά τους όρια ήταν γλωσσικά. Πάνω σε αυτά τα γλωσσικά όρια λοιπόν στηρίχθηκε η δραματουργία τους. Τα πρώτα θεατρικά έργα στα Γίντις γράφτηκαν απλώς για να διαβάζονται. Αργότερα ζωντάνεψαν και σκηνικά.
Κόντρα στις αυστηρές επιταγές του Δευτερονόμιου πήγαν οι Εβραίοι για να καλύψουν τη δυνατή ανάγκη του ανθρώπου για συμμετοχή στη θεατρική μέθεξη. Είτε ως δημιουργοί, είτε ως απλοί θεατές.
Από τη ρωμαϊκή ακόμα εποχή υπήρχαν Εβραίοι ηθοποιοί. Από αυτόν τον παλιό κόσμο του χοντροκομμένου ρωμαϊκού θεάτρου Εβραίοι χορευτές, τραγουδιστές, θαυματοποιοί και γελωτοποιοί έβαλαν τον σπόρο και σιγά σιγά εξέλιξαν το θέατρο της φυλής τους. Αρωγός σε όλη αυτή τη διαδικασία ήταν οι ίδιες οι εβραϊκές παραδόσεις και υλικό για τα έργα η πίστη και η ιστορία των Εβραίων.
Έτσι στη γιορτή Πουρίμ, όπου γιορτάζεται η σωτηρία των Εβραίων από τον ζυγό των Περσών, δίνονται παραστάσεις στα γερμανοεβραϊκά, που αφηγούνται κομμάτια από το «Βιβλίο της Εσθήρ», της βασίλισσας στην οποία οφείλουν τη σωτηρία τους. Το πρώτο έργο που γράφτηκε γι' αυτές τις γιορτές τον 16ο αιώνα ήταν «Η κωμωδία του γάμου», δημιούργημα του Γεχούντα Ντε Σούμο, με φανερές επιδράσεις από την Κομέντια ντελ Άρτε.
Παντού στην Ευρώπη όπου υπήρχε το εβραϊκό στοιχείο άρχισε να ανθίζει το θέατρο Γίντις επηρεαζόμενο από τις κατά τόπους εθνικές θεατρικές παραδόσεις. Ως αυτοτελής θεατρικός οργανισμός εμφανίζεται στα 1876, όταν ο Αβραάμ Γκολντφέιντεν μετατρέπει σε θεατρική αίθουσα μια ταβέρνα. Εκεί εκπαιδεύθηκαν ηθοποιοί, ανέβηκαν πρώτη φορά για το είδος αυτό γυναίκες στη σκηνή και γράφτηκαν έργα σπουδαία. Μερικά από αυτά υπάρχουν ακόμα στο ρεπερτόριο Γίντις, αφού έκαναν μεγάλη επιτυχία στην εποχή τους και ταξίδεψαν μέχρι και στην Αμερική ενισχύοντας τις παραστάσεις των εκεί ανάλογων θιάσων.
Στη Ρωσία, μετά τη δολοφονία του Τσάρου Αλέξανδρου Β' και τα αντισημιτικά μέτρα που ακολούθησαν, το θέατρο Γίντις σίγησε. Με την Οκτωβριανή επανάσταση όμως ξαναζωντάνεψε. Δημιουργήθηκε το Εβραϊκό Κρατικό Θέατρο της Μόσχας που ανέβαζε έργα Σοβιετικών Εβραίων συγγραφέων. Από τα τέλη του 19ου αιώνα σημαντικές Γίντις θεατρικές σκηνές υπήρχαν σε Λονδίνο, Παρίσι, Βιέννη, Νέα Υόρκη, αλλά και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Στο πλαίσιο αυτού του θεάτρου της προγονικής γλώσσας μεταφράσθηκαν και παίχθηκαν σπουδαίοι συγγραφείς, όπως ο Ρακίνας με τα έργα του «Εσθήρ» και «Αθαλία», ο Γκαίτε με τον «Φάουστ» και ακόμη Σίλερ, Λέσιγκ, Μεταστάζιο, Μολιέρος. Μπορεί οι Σοβιετικοί στη Ρωσία να δημιούργησαν θεατρικό οργανισμό για τα έργα Γίντις, εκεί όμως που εκτοξεύθηκε το είδος ήταν στη Νέα Υόρκη, που την έκανε αδιαμφισβήτητο κέντρο του. Από το 1886 ο Μπόρις Τομασέφσκι υποδέχεται τους μετανάστες Εβραίους από την Ευρώπη παρουσιάζοντάς τους οικεία θέματα και θυμίζοντάς τους τις πατρίδες τους.
Από τότε το θέατρο Γίντις καλλιέργησε και εξέθρεψε πολλές γενιές θεατών και δημιουργών. Ένας από αυτούς ο και δικός μας Ζυλ Ντασσέν. Ενώ σπούδαζε ήδη θέατρο, γοητευμένος από το θέατρο Γίντις, έμαθε τη διάλεκτο από μία θεία του για να μπορεί να ενταχθεί στο εβραϊκό θέατρο ARTEF (Θεατρική Ένωση Εργατών), όπου τελικά δούλεψε ως ηθοποιός αρχικά και μετά ως σκηνοθέτης για έξι χρόνια. Η ιδεολογία του θεάτρου εμπνεόταν από τις ιδέες της Αριστεράς και όσοι δούλευαν εκεί το έκαναν χωρίς να πληρώνονται.
Τα γερμανοεβραϊκά Γίντις, που κρατήθηκαν ζωντανά και χάρις στο θέατρο, έμελλαν να μην γίνουν ποτέ η επίσημη γλώσσα του κράτους του Ισραήλ. Μαζί με την ισπανοεβραϊκή Λαντίνο παραμερίστηκαν από το Συμβούλιο Εβραϊκής Γλώσσας υπό τον Εβραίο γλωσσολόγο Ελιέζερ Μπεν-Γεχούντα για να προκριθεί η Βιβλική Εβραϊκή.
Ένα «φυλετικό» θέατρο είναι το θέατρο Γίντις. Κράτησε τους ανθρώπους του κοντά στις παραδόσεις που τιμούσαν, τους μίλησε κοιτώντας τη ζωή από τη σκοπιά τους, τους έφερε σε επαφή με άλλους συγγραφείς και πολιτισμούς, υπηρέτησε ιδέες και ρεύματα πρωτοποριακά πέρα από τις στενές παραδόσεις τους.
Υπήρξε ένα θέατρο μνήμης και προοπτικής.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
