Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
Αποχαιρετώντας τον Μίμη Μαρωνίτη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αποχαιρετώντας τον Μίμη Μαρωνίτη

του Άρη Στυλιανού*

Είναι νωρίς για απολογισμούς και αποτιμήσεις σχετικά με την προσφορά του Δ.Ν. Μαρωνίτη στον βίο της σύγχρονης Ελλάδας. Δεν είναι εύκολο να γράφεις εν θερμώ, όμως δεν γίνεται και να μιλάς εν ψυχρώ προκειμένου για τον Μαρωνίτη. Ζητώ λοιπόν προκαταβολικά συγγνώμη για έναν τόνο κάπως προσωπικό. Υπήρξα μαθητής του στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρ’ όλο που τελικά δεν σπούδασα Φιλολογία, αλλά Φιλοσοφία. Ίσως να μην είναι τυχαίο, αφού ο Μαρωνίτης ήταν ο πλέον φιλόσοφος μεταξύ των φιλολόγων.

Πενθούμε σήμερα έναν σπουδαίο άνθρωπο, μοναδικό δάσκαλο, δημόσιο διανοούμενο, ενεργό πολίτη. Είναι γνωστή η γενναία αντίστασή του στη δικτατορία, αντίσταση την οποία πλήρωσε με φυλάκιση και βασανιστήρια. Η καίρια πολιτική θέση και παρέμβαση υπήρξαν πάντοτε το πρώτο του μέλημα, η βασική του μέριμνα. Η πολιτική του πρόταση θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στην επινόηση μιας νέας «ποιητικής και πολιτικής ηθικής». Εκκινώντας από «δοκιμές ανθρωπισμού» και μια οιονεί ουτοπική σοσιαλίζουσα αντίληψη, ο Μαρωνίτης προσχώρησε σταδιακά στον χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού, όπου και παρέμεινε αταλάντευτα ώς το τέλος της ζωής του. Σε δίσεκτα χρόνια συντάχθηκε με την ανανεωτική Αριστερά, ακολουθώντας τα πάθη και τη μοίρα της. Στην κομματικοποίηση του Πανεπιστημίου, τη δεκαετία του ’80, αντέτεινε ένα ανεξάρτητο ακαδημαϊκό ψηφοδέλτιο διαμαρτυρίας, κερδίζοντας το εντυπωσιακό ποσοστό 25%. Πίστευε βαθιά ότι ένας ορισμός του φασισμού είναι το να μιλάς δημόσια για τα ιδιωτικά και ιδιωτικά για τα δημόσια.

Ο Μαρωνίτης ήταν γραφιάς, από τους καλύτερους που διέθετε ο τόπος μας. Μάθαμε ελληνικά από αυτόν τον μάστορα του λόγου, γραπτού και προφορικού. Και, βέβαια, αναδείχθηκε σε κορυφαίο μεταφραστή. Η μεταφραστική του περιπέτεια ξεκίνησε με τον Ηρόδοτο και κατέληξε στον Όμηρο, με την "Οδύσσεια" και, εν συνεχεία, την "Ιλιάδα". Η μετάφραση του Μαρωνίτη μπορεί να θεωρηθεί sui generis: ούτε στενά φιλολογική, ούτε λογοτεχνική. Σαφώς όχι καθαρεύουσα, ούτε όμως άκαμπτη δημοτική. Μέχρι ενός σημείου μοντερνιστική, αλλά πάντοτε με το δικό της ιδιόρρυθμο εσωτερικό μέτρο. Γενικά η μετάφραση, όπως και η γραφή του δεν υπακούουν σε κανόνες αποφασισμένους εκ των προτέρων, αλλά αντιθέτως παράγουν τη δική τους εντελή μέθοδο εν κινήσει, καθώς εκτυλίσσονται και αναπτύσσονται. Είναι φράση και μετάφραση που προάγουν μια, ανθρωπολογικού τύπου, προσωπική και συλλογική αυτογνωσία.

H δουλειά του Μαρωνίτη αναδεικνύει με τρόπο ιδιοφυή τη συνάρθρωση πάθους και λογισμού μέσα στα κείμενα. Πρόκειται για στοχαστική ευστοχία αυτής της πολύτροπης εργασίας, στην οποία δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε την ευρετική δύναμη των διεισδυτικών παρατηρήσεων και υποθέσεων που διατυπώνονται με ένταση και τόλμη.

Τα λόγια μας είναι παιδιά πολλών ανθρώπων, όπως το διατύπωσε ο Σεφέρης και το εφάρμοσε ο Μαρωνίτης. Στην περίπτωση των κλασικών κειμένων, τα μεταφραστικά λόγια είναι δύσκολο και σπάνιο να αποδώσουν το πρωτότυπο σε όλες του τις αποχρώσεις. Κι ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, τα γραπτά λόγια μένουν και επιμένουν, δηλώνοντας με αποφασιστικό πείσμα τη δική τους αλήθεια. Την πολιτική αλήθεια του Μαρωνίτη, που μοιάζει αρχικά να εντυπώθηκε ανεξίτηλα στο σώμα και στην ψυχή, βρίσκοντας κατόπιν την τυπογραφική της αποτύπωση και δικαίωση.

Κάποτε τελειώνει η δική μας γραφή και ανάγνωση, κάποτε μοιραία εξαντλείται ο δικός μας χρόνος. Όμως πάντα θα υπάρχουν αναγνώστες και θα προκύπτουν νέες αναγνώσεις που, μέσα από τα κείμενα και τις μεταφράσεις του Μαρωνίτη, θα ανοίγονται στο μέλλον. Κι όπως έχουμε μάθει πια καλά, το μέλλον διαρκεί πολύ.

* Ο Άρης Στυλιανού διδάσκει Φιλοσοφία στο ΑΠΘ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL