Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης
Το ελάχιστο ίχνος
Το Ροδακιό, 2013
σελ. 323
Η κρίση ταυτότητας προηγείται της οικονομικής κρίσης. Το αισχύλειο κληροδότημα της τραγικής ειρωνείας προηγείται επίσης της ανθρωπιστικής κρίσης, να μην πούμε κιόλας ότι την επικαθορίζει σε ατομικό επίπεδο. Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης πιστοποιεί με το τελευταίο του μυθιστόρημα πως, εκτός από τη λογοτεχνική του οξυδέρκεια, αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο για τα σύγχρονα ελληνικά γράμματα, που βρίσκονται εν πολλοίς στη σκιά της απαξίωσης.
Με τον χρονικό άξονα να εκτείνεται από την Κατοχή έως και τις τελευταίες αναλαμπές της δεκαετίας του '90 χονδρικά, παρακολουθούμε με αμείωτη ένταση την ανηλεή μάχη της ματαίωσης με την αποδοχή. Αν και η αναμέτρηση αυτή έχει μηδενικό άθροισμα, ούτως ή άλλως δεν παύει να οριοθετεί τον πυθμένα στον γεωφυσικό χάρτη της ψυχής. Χωρισμένη σε σύντομα κεφάλαια που καθορίζονται από χρονολογικές τοποθεσίες, η μυθιστορία του Χατζηγιαννίδη πολιορκεί τις αμυχές των ηρώων του και αφήνει χώρο για προσωπική χρήση σε όποιον συμμετέχει.
Από τον πολυπρόσωπο καμβά των χαρακτήρων ξεχωρίζει ένας άνδρας, που είναι συνάμα το κέντρο βάρους της αφήγησης, αλλά και η μορφή που κουβαλά τη δραματουργική ανάγκη του βιβλίου για να έχει λόγο ύπαρξης: ο Αυγουστίνος Ψυχός. Απήχθη στην κούνια ακόμη, από έναν απελπισμένο επαρχιώτη που αντικατέστησε κρυφά το χωλό μωρό του με τον Αυγουστίνο. Προϊόν μιας ανίερης γέννας κατά τη διάρκεια της Κατοχής, μεγάλωσε αφιλόξενα με θετούς γονείς. Έχοντας σοβαρό συναισθηματικό έλλειμμα, αποφάσισε να γίνει ηθοποιός. Ατάλαντος μεν, τυφλωμένος με ηράκλεια ορμή για επιτυχία δε, απορρίπτεται από όλους. Προσεύχεται κρυφά να πεθάνει και το μόνο πλάσμα που ελκύει είναι μια κακοφορμισμένη νεαρή ζητιάνα, που της επιβάλλεται ως σωτήρας, με τη θρησκευτική έννοια του όρου.
Το έργο, έτσι κι αλλιώς, διαπνέεται από μια θρησκευτικότητα. Στην ίσαλο γραμμή, εκεί που η πίστη συναντά το ανίερο. Εκεί που η εκμετάλλευση συναπαντιέται με την ελπίδα. Το Καλό και το Κακό είναι διαφοροποιήσεις μιας κύριας εξίσωσης που σκοπό έχει να δοκιμάσει τον άνθρωπο στον προμηθεϊκό βωμό του. Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης καταφέρνει να δημιουργήσει ένα σύμπαν που δονείται από την κορφή μέχρι τα νύχια. Βουβές εξεγέρσεις αυλακώνουν τη συνείδηση των ηρώων. Μετανιωμένες απειλές αλυχτούν στο προσκεφάλι τους. Άνθρωποι που παιχνιδίζουν με τον ηθικό μαρασμό και στο τέλος μαραίνονται οι ίδιοι. Ηθοποιός δεν σημαίνει απαραίτητα μόνο φως. Αλλά και υποδοχέας μιας «ιερής σκόνης» που ίπταται των ζηλοτυπικών εμμονών και φτιάχνει τη ζύμη της τέχνης. Η μητρότητα πηγάζει από τη Μήδεια και καταλήγει στο σκοτεινό σημείο, στα ερέβη της αναζήτησης της υπαρξιακής ευτυχίας, όπως υποστήριζε και ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ.
Ο συγγραφέας, με αδρούς χαρακτήρες, προτάσεις γεμάτες σκλήθρες και μια παθιασμένη αφήγηση, δίχως μανιερίστικες ευκολίες, δημιουργεί ένα συμπαγές δραματουργικό περιβάλλον όπου θύτες και θύματα βαδίζουν χέρι-χέρι έως το τέλος της γραμμής. Μαζί τους ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας μια Ελλάδα που βυσσοδομεί με τα φαντάσματά της.
