H έκθεση που παρουσιάζεται αυτό το διάστημα στο μουσείο Γουλανδρή στην Άνδρο με τίτλο: Ιστορώντας την Υπέρβαση. Από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεότερη τέχνη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για έναν κυρίως λόγο: αποδεικνύει την ιδιαίτερη καταγωγή του μοντέρνου κινήματος στη χώρα μας. Η ελληνική νεωτερικότητα, όπως αρχικά εκφράστηκε από τη γενιά του '30, έθετε, σε μεγάλο βαθμό, το αίτημα της επιστροφής σε μία παράδοση -βυζαντινή και αργότερα λαϊκή-, η οποία θα στήριζε και θα αποτελούσε καταγωγή του νεωτερικού προτάγματος. Με αυτήν την έννοια παρουσιάζεται μία ελληνική απόκλιση από τους στόχους του μοντέρνου κινήματος, όπως το γνωρίζουμε στη Δύση.
Σε αυτήν τη σχέση νεωτερικότητας και παράδοσης θα επανέλθουμε. Όμως, το ίδιο το εισαγωγικό κείμενο του διευθυντή του μουσείου, κ. Κυριάκου Κουτσουμάλλη, που διανέμεται στους επισκέπτες και άρα παίρνει το χαρακτήρα μίας γενικότερης θέσης του μουσείου, εγείρει απορίες. Σημειώνει ο κ. Κουτσουμάλλης: «Σε καιρούς διαψεύσεων, αρνήσεων, αμφισβητήσεων και ανατροπών, αναδρομές και αναφορές αυτού του είδους, όσο κι αν θεωρηθούν παράκαιρες και παράταιρες με το πνεύμα αποϊεροποίησης των αξιών, είναι βέβαιο ότι ενισχύουν τον συνεκτικό μας ιστό, αυτόν που μας ενώνει με τους μύθους και τα περί του Θείου πιστεύω μας στηρίζουν τη συγκίνηση ώστε να αναζητήσει την υψηλή της ισοτιμία με τον νου και να αποτελέσουν εφαλτήρια προς εναργέστερες περί τέχνης αντιλήψεις και αναζητήσεις που συμβάλλουν στη σφαιρικότερη θεώρηση των εικόνων του κόσμου που μας περιβάλλει. Αποδέκτες του αφιερώματος αυτού θέλουμε να είναι οι πάντες. Ανεξάρτητα από ιδεολογικά πιστεύω, από δεσμεύσεις δογματικές και ομολογιακές κατατάξεις. Ο αφηγητής του Θείου βάζει δεσμεύσεις δογματικές στον ίδιο. Δεν δεσμεύει, όμως, την ελευθερία της πρόσληψης από τον παραλήπτη, ο οποίος είναι ελεύθερος να αξιολογήσει το προτεινόμενο με κριτήρια δικά του».
Παρακάμπτω τις αναφορές περί του πνεύματος αποϊεροποίησης των αξιών και της ενίσχυσης του συνεκτικού μας δεσμού μέσα από το Θείο. Ο ιδεολογικός χαρακτήρας αυτών των απόψεων είναι προφανής. Είναι άλλωστε τόσο ξεπερασμένο το ιδεολογικό τους φορτίο, ώστε ούτε οι σύγχρονοι μηχανισμοί παραγωγής ιδεολογίας δεν προστρέχουν σε τέτοιες αφηγήσεις. Το ζήτημα είναι άλλο. Ποιος ομιλεί; Ο κ. Κουτσουμάλλης δεν ομιλεί σαν ένας ευσεβής άνθρωπος, αλλά σαν διευθυντής ενός μουσείου μοντέρνας τέχνης. Το μουσείο, όμως, δεν είναι μία θεολογική κληρονομιά, αλλά μία κοσμική υπόθεση. Προφανώς, η αρμοδιότητα του μουσείου είναι πάντα δικαιοδοτική και ερμηνευτική - και, παρατηρώντας την ιστορία του, το αντιλαμβανόμαστε μέσα από τη σύγκρουση των ερμηνειών, ποτέ όμως ως χώρο μίας θεολογικής αποκάλυψης.
Στόχος του δεν είναι οι εναργέστερες θεωρήσεις περί τέχνης μέσα από το θείο, αλλά η κατανόηση. Το μουσείο δεν είναι χώρος μίας νέας μυστικιστικής εμπειρίας, αλλά τόπος στον οποίο μπορούμε να αντιληφθούμε τη σχέση του εικαστικού μορφώματος με το πνεύμα μίας εποχής. Παρατηρούμε, συγκρίνουμε, ερμηνεύουμε. Το έργο τέχνης -είτε συμφωνούμε είτε όχι- απομαγικοποιείται μέσα στους χώρους του και μόνο τότε μεταμορφώνεται σε προϊόν του πολιτισμού. Είναι διαφορετικό να κατανοηθεί η σχέση του έργου τέχνης με μία θεολογική παράδοση που το στηρίζει από το να οδηγηθούμε -παρατηρώντας το- σε μορφές θεολογικής ενάργειας.
30 Ιουνίου - 29 Σεπτεμβρίου 2013. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Χώρα Άνδρου.
