Της Πόλυς Xατζημανωλάκη
Ομολογώ πως δεν έχω εντρυφήσει στα «αντι - νοβελιστικά» κείμενα του σπουδαίου φιλόσοφου και λογοτέχνη Μιγκέλ Ουναμούνο «Πώς να γράψεις ένα μυθιστόρημα», ούτε στο «Ο Κύριός μας ο Δον Κιχώτης», όπου αναλαμβάνει την υπεράσπιση του ήρωα του Θερβάντες επιχειρώντας να ξαναγράψει ο ίδιος την ιστορία, να αφηγηθεί τις περιπέτειες του ιδαλγού από τη Μάντσα, θεωρώντας -όπως θα κάνει αργότερα και ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ- ότι ο Θερβάντες τον γελοιοποίησε άδικα θεωρώντας τον κούφιο, κενό περιεχομένου. Αυτά και άλλα για την ανεξαρτησία του πνεύματος του πρύτανη του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα που εξορίστηκε έξι χρόνια για τις ιδέες του πριν από τη φρανκική δικτατορία και είχε το θράσος να μιλήσει ανοιχτά σε δημόσια εκδήλωση εναντίον του στρατηγού του Φράνκο στην πόλη του και να χάσει πάλι τη θέση του. Μόλις χάρη στη μεσολάβηση των φίλων γλίτωσε από την καταδίκη σε θάνατο που είχε διατάξει ο πρώην προσωπικός του φίλος. Άλλος μύθος που κυκλοφορεί ήταν ότι ίσως ο Λόρκα να είχε σωθεί αν κρυβόταν στο σπίτι του καθηγητή. Αυτά τα βρήκα μετά, ψάχνοντας στις μηχανές του Διαδικτύου μετά που διάβασα «Το μυθιστόρημα του Δον Σανδάλιο του σκακιστή» σε μετάφραση και με επίμετρο του Αχιλλέα Κυριακίδη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα.
Μια ιστορία για έναν μισάνθρωπο σκακιστή, ένα μυθιστόρημα που δεν είναι μυθιστόρημα, μια κλειστή αφήγηση μέσα σε επιστολές που απευθύνονται σε κάποιον Φελίπε και που λαμβάνει ο συγγραφέας από τον συμπαίκτη στο σκάκι του μυστηριώδους Δον Σανδάλιο. Μια παράξενη γνωριμία σε μια λουτρόπολη όπου έχει καταφύγει για να αποφεύγει τους ανθρώπους ο συντάκτης των επιστολών. Την ιστορία την ονόμασα «κλειστή» γιατί περιορίζεται στην αυστηρή σχέση του σκακιού, στην κλειστή επιφάνεια της σκακιέρας, μια αλληγορία μη - μυθιστορήματος. Ένας «αντι - Δον Κιχώτης» δηλαδή, όπου πεισματικά η «πραγματική» ζωή, ό,τι δεν αφορά το παιχνίδι απαλείφεται, δεν ενδιαφέρει τον αφηγητή. Το είδωλό του εν προκειμένω, γιατί δεν αποφεύγει ο αναγνώστης να νιώσει τον ίλιγγο των διπλών και των καθρεφτισμάτων, ποιος είναι ποιος, πού είναι το όνειρο και ποια η πραγματικότητα -στη βιογραφία του Ουναμούνο βρίσκεις την αφήγηση ενός ονείρου όπου είδε ότι το παιδί του έχει πεθάνει και ο ίδιος θρηνεί μπροστά σε μια κερένια κούκλα, η ζωή είναι οι ιστορίες επιβεβαιώνεται στο θέμα του παιδιού του Δον Σανδάλιο που πεθαίνει-, αλλά ο αφηγητής αδιαφορεί...
Αναφορές στη λογοτεχνία, στο αποτύπωμα του ανθρώπινου ποδιού του Ροβινσώνα Κρούσου, στην ανθρώπινη βλακεία από το Μπουβάρ και Πεκυσέ του Φλωμπέρ η λογοτεχνία που τροφοδοτεί την πένα του συγγραφέα που ανακαλύπτει τον κούφιο κορμό της βελανιδιάς, ξερό, σχεδόν νεκρό, περιβεβλημένο από κισσό για την αιωνιότητα -αυτός δεν είναι ο (κούφιος) Δον Κιχώτης του Θερβάντες για τον οποίο θα γράψει ο ίδιος; Στις σελίδες του βιβλίου ως ίππος του σκακιού καλπάζει και ο Κλειδοξυλένιος, το ξύλινο άλογο που καβάλησαν μαζί Δον Κιχώτης και Σάντσο. Στις σελίδες τού Ουναμούνο ο Δον Κιχώτης κλείνεται στη σκακιέρα και στις κινήσεις του σκακιού, κλείνεται και δεν επιχειρεί την έξοδο από το χωριό του, την έξοδο και την πτώση στην πραγματική ζωή, την αναζήτηση της εκπλήρωσης του ονείρου μέσα από την περιπέτεια, το μυθιστόρημα που γράφει ο Θερβάντες. Εδώ μόνο το όνειρο, μια καταχνιά και η επινόηση, μα αυτό είναι το κατεξοχήν μη μυθιστόρημα, στην πιο εμπνευσμένη του κατασκευή.
info
"Το μυθιστόρημα του Δον Σανδάλιο του σκακιστή" του Μιγκέλ ντε Οναμούνο
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδ. Άγρα, 2015
Σελ.: 103
Τιμή: 9 ευρώ
