Ήρθα σε επαφή με τον Γιώργο Αριστηνό μονομερώς, χωρίς εκείνος να με ξέρει δηλαδή, παρακολουθώντας ένα προς ένα τα μικρά βιντεάκια από το αφιέρωμα της ΕΡΤ στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη με την ονομασία «Το σκοτεινό τρυγόνι». Δεν είχα χρόνο να δω το αφιέρωμα το 2011 και αναπλήρωσα την έλλειψη από το youtube, μια κιβωτό κυριολεκτικά όπου σώζονται, ώσπου να τους δούμε επισήμως στο Αρχείο της ΕΡΤ, πραγματικοί θησαυροί.
Ξεχώρισα την παρέμβασή του, όχι για τη μετάφραση / απόδοση που έχει κάνει της Φόνισσας και τη συζήτηση για το αν ο Παπαδιαμάντης «μεταφράζεται», που είναι σημείο αμφιλεγόμενο, αλλά για την αναγνώριση και την ανάδειξη των ατελειών και των ουλών στο παπαδιαμαντικό έργο. Ουλές που η ύπαρξή τους σε μια εποχή αναζήτησης της πληρότητας, της τελειότητας και της ισορροπίας λειτουργούσε εις βάρος του. Οι ουλές, η αποσπασματικότητα και οι ατέλειες στο παπαδιαμαντικό έργο αναδεικνύονται κατά τον Αριστηνό ως στοιχεία νεωτερικότητας.
«Αυτή ακριβώς η ατέλειά του τον κάνει μεγάλο» είχε δηλώσει στην εκπομπή. «Αυτή η ατέλειά του τον κάνει πρόδρομο εκείνου ακριβώς του μυθιστορήματος που θα ξεσπάσει γύρω στα 1920 με τον Οδυσσέα του Τζόυς». Αυτή ακριβώς η τοποθέτηση, την οποία τυχαία, περιδιαβαίνοντας στο διαδίκτυο, είχα αλιεύσει, με είχε συνεπάρει μιας και διατύπωνε και επιβεβαίωνε με τη γλώσσα της θεωρίας και δικές μου αναγνώσεις, ως αφερέγγυου και πλάνητος αναγνώστη, που μελετά το παπαδιαμαντικό έργο, αναγνώστη που αγαλλιά όταν ανοίγει ένας δρόμος να σταθεί, όταν διαβάζει τα σημάδια άλλων σοφότερων πριν από αυτόν που επιβεβαιώνουν ότι, αν έχει νόημα ο Παπαδιαμάντης στην εποχή μας, είναι για τα νέα στοιχεία που φέρει, τους απανωτούς θανάτους στα «Δύο κούτσουρα» για παράδειγμα, την άβυσσο που είδε ο Μισέλ Σωνιέ, τον ανεκπλήρωτο ερωτισμό που εκφράζεται στα «υγρά, σιελώδη, μεθυσμένα φιλήματα, με άγριους πόθους και εξάλλους ορμάς» των κυμάτων.
«Αφερέγγυοι και πλάνητες» είναι και ο τίτλος της συλλογής των δοκιμίων του Γιώργου Αριστηνού για τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό, που κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Κέδρος. Ένας τίτλος που υπερασπίζεται την αποσπασματικότητα, την ατέλεια, την έλλειψη δομής και περιλαμβάνει 62 δοκίμια. Διάβασα στην αρχή τα πρώτα τρία, αφιερωμένα στον Αλ. Παπαδιαμάντη. Μια προσπάθεια επανένταξής του στον αναγνωστικό κανόνα της εποχής μας, από όπου τον έχει εξορίσει η κοντόφθαλμη κατάταξή του στην ηθογραφία.
Κατόπιν αναζήτησα τις αναφορές στους Νεκρούς από τους Δουβλινέζους του Τζόυς, τη σύγκριση που κάνει με το παπαδιαμαντικό «Έρωτας στα χιόνια». Με γοήτευσε η ανάδειξη της αποσπασματικότητας με τον τρόπο του Thomas Bernhard όπως προτείνεται στο τελευταίο κείμενο της συλλογής, «Μια άλλη ματιά».
Το βιβλίο του Αριστηνού επιτρέπει στον εαυτό του να διαβάζεται καρκινικά, αποσπασματικά - έξω από κάθε κανόνα και λογοτεχνική και ποιμαντική ορθοδοξία, όπως αναφέρει σε μια σημείωση της αρχής ο συγγραφέας, αλλά και στα όρια μιας ακραίας μαθητείας όπως προτείνει ο ποιητής Μανόλης Πολέντας, διαβάζοντας και στοχαζόμενος ένα κεφάλαιο την ημέρα.
O αναγνώστης θα βρει τρόπο να συνδεθεί με την κριτική αναγνωστική εμπειρία του Γιώργου Αριστηνού, να εντρυφήσει στα ευρήματα και τις προτάσεις του, στα λοξά, αιρετικά του κείμενα, παράδεισος εφαρμογής και αντιπαράθεσης λογοτεχνικών θεωριών και ρευμάτων στο όριο του συγκριτικού πίνακα. Να ξανασκεφθεί την ανάγνωση και τη γραφή, διαβάζοντας κριτικά λογοτεχνικά σχόλια, μικρές λογοτεχνικές μελέτες, άρθρα επισκόπησης αλλά και λογοτεχνικές κριτικές. Συναρπαστική μαθητεία στο αρχιπέλαγος της γραφής.
Πόλυ Χατζημανωλάκη
Info:
Γιώργος Αριστηνός
Αφερέγγυοι και πλάνητες
Δοκίμια για τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό
Κέδρος, 2015
368 σελ.
Τιμή: 16,60 ευρώ
