Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
Δεκαπενταύγουστος στη Σιάτιστα / Της Παναγίας με χάλκινα και περήφανους καβαλάρηδες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Δεκαπενταύγουστος στη Σιάτιστα / Της Παναγίας με χάλκινα και περήφανους καβαλάρηδες

Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, όπου υπάρχει ναός ή μοναστήρι στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου, τον Δεκαπενταύγουστο πανηγυρίζουν. Σ' αυτή τη μεγάλη καλοκαιρινή γιορτή συρρέουν στους τόπους καταγωγής τους προσκυνητές πανηγυριώτες απ' όλη την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό. Μετά την τέλεση του θρησκευτικού καθήκοντος στήνονται γλέντια τρικούβερτα και χοροί ξέφρενοι, στα οποία είναι πάνδημη η συμμετοχή και γρήγορη η μέθεξη στο πνεύμα της χαράς μικρών και μεγάλων, γιατί «έτσι το θέλει η μέρα».

Ιδιαίτερο χρώμα στις εκδηλώσεις των νησιωτικών και των ηπειρωτικών περιοχών δίνουν τα έθιμα και τα ήθη του κάθε τόπου.

Στη Βόρειο Ελλάδα είναι γνωστό το ποντιακό προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά, πάνω στο Βέρμιο, στο χωριό Καστανιά Ημαθίας, όπου και φέτος θα συρρεύσουν σύμπασες οι φυλές των Ποντίων, με τις στολές και τις ορχήστρες τους για τα δικά τους γλέντια.

Παραδίπλα, στον διπλανό νομό, στην Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, βρίσκεται μια κωμόπολη ιστορική, η παλιά πρωτεύουσα της επαρχίας Βοΐου και νυν καλλικρατική πρωτεύουσα του δήμου Βοΐου, η Σιάτιστα.

Εδώ οι πανηγυριώτικες εκδηλώσεις της «Παναγίας» (με τη χρονική έννοια, του Δεκαπενταύγουστου) έχουν το δικό τους χρώμα. Ίσως και το μοναδικό.

Οι προσκυνητές, παρά το ότι διαθέτουν αυτοκίνηση μεγάλης ιππο-δύναμης, αυτή τη μέρα μετακινούνται στο διπλανό χωριό, στο Μοναστήρι του Μικροκάστρου, με τα προετοιμασμένα από μέρες, εκπαιδευμένα και ασυναγώνιστα σε παράστημα και ομορφιά, άλογά τους. Και αφού προσκυνήσουν και κοινωνήσουν όπως το πατροπαράδοτο έθιμο επιτάσσει, επιστρέφουν συντεταγμένοι κατά ομάδες και οργανωμένες παρέες στη Σιάτιστα.

Εξαγνισμένοι και περήφανοι οι καβαλάρηδες, στολισμένοι, πάνω στις σέλες των καταστόλιστων αλόγων τους, παρελαύνουν μπροστά από πλήθη κόσμου που τους περιμένουν υπομονετικά να τους θαυμάσουν και να τους καμαρώσουν. Είναι η στιγμή που καβαλάρης και άλογο γίνονται μια ενιαία αδιάσπαστη ενότητα. Το άλογο υπακούει και στην πιο ανεπαίσθητη κίνηση του αφεντικού του κι ο καβαλάρης κολακεύει με ψιθύρους την άψογη παράσταση του αλόγου του. Και οι δυο απολαμβάνουν μοναδικά τον θαυμασμό όσων παρακολουθούν την παρέλασή τους.

Στη συνέχεια κατεβαίνουν όλες οι παρέες από την πάνω συνοικία, τη Χώρα, στην κάτω, τη Γεράνεια, όπου αφού κάθε ομάδα έχει «καπαρώσει» τη δικιά της ορχήστρα αρχίζει η κορύφωση του εθίμου, αρχίζει το ξεφάντωμα, το γλέντι, ο χορός. Δυνατά, πολλές φορές εκκωφαντικά, σχίζουν τους αιθέρες τα ηχοχρώματα και οι ανεπανάληπτοι ρυθμοί των χάλκινων και η μέθεξη δεν αργεί να 'ρθει. Τα εκλεκτά κρασιά ενισχύουν τη διάθεση και μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και επισκέπτες, προσχωρούν στο πνεύμα της χαρούμενης γιορτινής μέρας όπως οι Σιατιστινοί την τιμούν, τηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμά τους.

Εξάλλου, μια ενισχυμένη δόση περηφάνιας τη δικαιούνται, καθώς φέρουν ένα φορτίο ένδοξης ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Ένα ισχυρό αποτύπωμα αυτής της κληρονομιάς είναι τα μοναδικής αίγλης αρχοντικά της Σιάτιστας. Τα σπουδαιότερα, μαζί με της Καστοριάς, σε ολόκληρη τη Βαλκανική Χερσόνησο. Καθώς και οι εκκλησίες της, οι ναοί.

Στη μεγάλη της ακμή (17ος, 18ος και τα μισά του 19ου αιώνα) η Σιάτιστα με την ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου, με τους ξακουστούς πραματευτάδες, ίδρυσε εμπορικούς οίκους στην Κεντρική Ευρώπη, στις παραδουνάβιες χώρες και οι απόδημοι Σιατιστινοί μαζί με το εμπόριο ασχολήθηκαν και με τα γράμματα.

Στη Βιέννη και στη Βουδαπέστη, όπου ίδρυσαν και παροικία, διέπρεψαν αρκετοί Σιατιστινοί. Ένας σπουδαίος τέτοιος λόγιος έμπορος ήταν ο Γεώργιος Ζαβίρας (1744).

Ξεκινώντας από το Βελιγράδι, ώς τη Λειψία και την Οδησσό, εγκατέστησαν παντού εμπορικούς οίκους. Οι σύντροφοι του Ρήγα Βελεστινλή Θεοχάρης Τουρούντζιας, Κωνσταντίνος Δούκας και οι αδελφοί Γεώργιος και Πούπλιος Πούλιος (αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου), τυπογράφοι και δημοσιογράφοι που εξέδιδαν την πρώτη διασωθείσα ελληνική εφημερίδα Εφημερίς στη Βιέννη, ήταν Σιατιστινοί. Τύπωσαν τον Θούριο, τα επαναστατικά τραγούδια και τη Χάρτα του Ρήγα.

Ο συνεργάτης και σύμβουλος του Γρηγορίου Ορλώφ, που αποπειράθηκε την πρώιμη και αποτυχημένη επανάσταση στην Πελοπόννησο κατ' εντολήν της Μ. Αικατερίνης, ήταν ο λοχαγός Παπαζώλης Γεώργιος, Σιατιστινός. Ο Νικόλαος Κασομούλης, απομνημονευματογράφος της Επανάστασης του 1821, ήταν επίσης από τη Σιάτιστα. Αυτά είναι ελάχιστα ιστορικά στοιχεία από την πολυετή και πολυσέλιδη ένδοξη ιστορία της. Η σπουδαία Μανούσεια Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη, με τις 7.200.000 ψηφιοποιημένες σελίδες των παλαιών βιβλίων της, είναι κι αυτή ένα δείγμα της καλλιέργειας των γραμμάτων.

Οι Σιατιστινοί μπορούν να καμαρώνουν ακόμα και για τον καθαρό ουρανό του τοπίου, τα γυμνά επιβλητικά βουνά, την παράδοσή στην αμπελουργία, την επεξεργασία της γούνας και, πάνω απ' όλα, για τη φιλοξενία που προσφέρουν σε όποιον θέλει να τους δει από κοντά (από την Κοζάνη η απόσταση είναι 28 χιλιόμετρα και από τον άξονα της Εγνατίας 4 χιλιόμετρα).

Παναγιώτης Μάνιος

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL