ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΜΗΝΑ
Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του (1964 -1966), ο John Coltrane ριζοσπαστικοποίησε την jazz με τρόπους πρωτόγνωρους. Την αποδέσμευσε από τις όποιες τυπολογικές συμβάσεις, προκειμένου να εκφράσει «αυτό που συμβαίνει».
Τα πρώτα σημάδια αυτής της ασυμβίβαστης διαδρομής διαφαίνονται σε προγενέστερες ηχογραφήσεις του, όπως το Giant Steps (1960) και το My Favorite Things (1961) στην εταιρεία Atlantic, καθώς και στο Africa/Brass (1961), το πρώτο του στην πρωτοποριακή Impulse. Με το Live At The Village Vanguard (1962), το Impressions (1963), το Crescent (1964) και το ανεπανάληπτο A Love Supreme (1965), το κλασικό κουαρτέτο του σαξοφωνίστα, με τους Jimmy Garrison (μπάσο), Elvin Jones (τύμπανα) και McCoy Tyner (πιάνο), φτάνει στην κορύφωσή του.
Ο Coltrane διαισθάνεται την ανάγκη να υπερβεί αυτό το όριο. Χωρίς να αποκόψει τους δεσμούς με τους έως τότε συνεργάτες του, που λίγο-πολύ θα συνεχίσουν να δίνουν το «παρών» και σε επόμενες δουλειές του, αρχίζει να συνομιλεί με μια σειρά από νεαρότερους μουσικούς (Archie Shepp, Pharoah Sanders, Alice Coltrane, Rashid Ali κ.ά.) οι οποίοι μοιράζονται με τον ίδιο μια πιο επαναστατική αντίληψη για την jazz. Στα μέσα του '60 συγκροτείται το επονομαζόμενο New Thing.
Οι παραπάνω μουσικοί, σε συγχρονία με μερίδα των hippies και των beatniks, αμφισβητούν τον «χυδαίο υλισμό» της Δύσης και αναζητούν ατραπούς στην πνευματικότητα της Ανατολής και άλλων πολιτισμών. Στο κοινωνικό επίπεδο, που είναι και το πιο καθοριστικό, οι μουσικοί του New Thing συνδέονται με το κίνημα του Black Power. Μετά την εξέγερση στο γκέτο του Watts το καλοκαίρι του '65, το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών περνά σε πιο μαχητική φάση. Η ρητορική του δολοφονημένου Malcolm X έχει προκαλέσει τις ρωγμές μέσα από τις οποίες θα ξεπηδήσουν οι νέοι αγκιτάτορες (Angela Brown, Amiri Baraka, Stokely Carmichael, H. Rap Brown), ενώ ιδρύονται οι Μαύροι Πάνθηρες και ταυτόχρονα φουντώνει το αντιπολεμικό κίνημα. Ο Coltrane αφουγκράζεται. Γνωρίζουμε ότι ήταν στο ακροατήριο σε μία τουλάχιστον ομιλία του Malcolm X. Σύμφωνα με το περιοδικό Jazzwise, σε συνέντευξή του στον δημοσιογράφο Frank Kofsky, τον Αύγουστο του 1966, όταν ρωτάται «αν η μουσική του εκφράζει τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα που έχει θέσει ο Malcolm X και αν τα θεωρεί σημαντικά», ο Coltrane απαντά: «Οπωσδήποτε είναι σημαντικά. Τα ζητήματα αυτά είναι η πραγματικότητα που ζούμε αυτή την εποχή. Έτσι, ως μουσικοί, εκφράζουμε φυσικά αυτό που συμβαίνει».
Ως έκφραση λοιπόν του Black Power, η μουσική του Coltrane εντοπίζει την έμμεση καταγωγή της στον αυτοσχεδιασμό και την πολυρρυθμία της Αφρικής, χωρίς όμως να θέλει με ρομαντισμό «να επιστρέψει στη Μητέρα Αφρική». Διεκδικεί την ιστορικότητά της (μουσική των εξεγερμένων Αφροαμερικανών) κατ' αντιδιαστολή προς το blues (μουσική των σκλάβων), χωρίς όμως να χάνει την blues αυτοσυνειδησία της (αγαπημένος σαξοφωνίστας του Trane ήταν ο συνεργάτης του Duke Ellington, Johnny Hodges – πιο blues δεν γίνεται). Αναζητά, συγχρόνως, εναλλακτικές εκφραστικές διεξόδους στα ινδικά raga, στα βουδιστικά mantra και στα αραβικά tribal.
Σ' αυτό το ιστορικό πλαίσιο τοποθετείται το Offering. Live At The Temple University (Verve/Impulse), που κυκλοφορεί για πρώτη φορά και δεν αποτελεί bootleg ή συλλεκτικό φετίχ. Η πορεία εξάλλου ενός μουσικού αποκρυσταλλώνεται στο live.
Το album ηχογραφήθηκε ζωντανά στο πανεπιστήμιο της Φιλαδέλφεια (γενέτειρας πόλης του σαξοφωνίστα), στις 11 Νοεμβρίου του 1966, έξι μήνες πριν από τον πρόωρο θάνατό του, σε ηλικία μόλις 40 ετών. Μαζί του στη σκηνή η σύζυγός του Alice Coltrane (πιάνο), οι Rashid Ali (ντραμς), Sonny Johnson (μπάσο), Pharoah Sanders (σαξόφωνο) και οι Umar Ali, Robert Kenyatta, Charles Brown, Angie DeWitt σε διάφορα κρουστά. Στο διπλό album κατανέμονται πέντε κομμάτια που συνολικά υπερβαίνουν τη μία ώρα σε διάρκεια.
Το album ανοίγει η πάντα υπέροχη «Naima» (από το όνομα της πρώτης συντρόφου του Coltrane), που στη ζωντανή αυτή εκτέλεση φτάνει στα 16 λεπτά μέχρι να ενσταλάξει τη λυρική της έξαρση. Στο «Κρεσέντο» που ακολουθεί, ο Coltrane απελευθερώνει όλη του την εκφραστική δύναμη στο κλαρινέτο και στο φλάουτο: χτυπά τις υψηλότερες νότες, πειραματίζεται με το βιμπράτο και αναζητά τη μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία στην τονικότητα. Ακολουθεί το «Leo» σε tour de force εκτέλεση 22 λεπτών και ύστερα το «My Favorite Things», η όμορφη μελωδία των Rodgers και Hammerstein από τη Μελωδία της Ευτυχίας, που στο ρεπερτόριο του Coltrane προσλαμβάνει πρωτεϊκές μεταμορφώσεις. Ο Trane την ωθεί στα όριά της. Το σαξόφωνό του, όταν πια εξαντλεί και την τελευταία νότα που μπορεί να παιχτεί, ακούγεται σαν να συναρθρώνει τις χιλιάδες διαφορετικές φωνές οργής των κοινωνικά αποκλεισμένων. Γίνεται το Ουρλιαχτό Ελευθερίας της Μαύρης Αμερικής.
