ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ
«Τα μάτια του έλαμπαν από την ανυπομονησία και την ενεργητικότητα του ανθρώπου που φεύγει ταξίδι».
Γιούκιο Μισίμα, Δίψα για έρωτα
Η πρώτη επαφή ανέδειξε αμέσως μια ποικιλία συγκροτημένων μηνυμάτων. Ασφαλώς τα συνέδεε ένας μίτος διακριτικής σκοπιμότητας. Έδειχναν κατ' αρχήν μάλλον προσβάσιμα. Η ανάδυσή τους στο ευρύτερο περιβάλλον συνέπιπτε με την ανάδυση μου στην ιαπωνική ταυτότητα. Ένα μέρος τους αποτυπώθηκε το 1999, στο τρίτο κεφάλαιο του ημερολογίου των προσανατολισμών μου με τίτλο Ασία, Ασία. Ήταν μια εύλογη κίνηση ονοματοθεσίας. Ολοφάνερο ότι σκόπευε να βάλει από την αρχή κιόλας ορισμένες άμεσες εκτιμήσεις μου στο πρώτο, το παραγεμισμένο ράφι των αναγκαίων δεικτών πρόσληψης. Διέκρινα, μεταξύ άλλων, τότε τα εξής: «Τα σύννεφα του γιαπωνέζικου Οκτώβρη κατάγονται ασφαλώς κατ' ευθείαν γραμμή από την ποίηση του αρχιμάστορα του χάι-κου, του Μπασό: μινιατούρες από αιθάλη κι επιθυμίες, ρευστά όντα, ομιλητικά, που μιμούνται χαρακτήρες. Κοίταξα στο βάθος των υπερβολικών διαδρόμων. Μπορεί οι άνθρωποι να ήταν κάποτε μέλισσες. Για μια στιγμή πίστεψα ότι οι χώροι αυτοί αντιγράφουν το ύφος του αεροδρομίου του Ντίσελντορφ». Εννοείται ότι κύριο μέλημα ενός φιλότιμου αναλυτή να συγκρατεί αμέσως τους κλειδάριθμους των συμπαραδηλώσεων. Τα μυστήρια των λογής επαμφοτερισμών μπορούν να περιμένουν στη σειρά τους για τις όποιες μεταγενέστερες κρίσεις.
Τον Δεκέμβριο του 2004 ανανεώνω στο αεροδρόμιο της Ναρίτα την επαφή μου με τους κώδικές της. Εκδοχή φιλικών νευμάτων, προσήνεια δομών, αναγνώριση ιδιοτήτων και παραλλαγών συμπεριφοράς: διαπιστώνω ότι οι χώροι προφανώς με αναγνωρίζουν. Με υπολογίζουν τώρα μάλλον σαν τον επισκέπτη συνειδήσεων κι όχι σαν τον τυπικό τουρίστα, ο οποίος δυσκολεύεται στην αρχή να κατανοήσει πλήρως την ελκυστική τελεολογία που τους συνέχει. Η δειλή στην αρχή, πάντως όχι ακυρώσιμη εξοικείωση με τους τρόπους, τα αυστηρά σήματα των Ιαπώνων, αρχίζει ακριβώς εδώ: στο χείλος των πρώτων βιωμάτων. Ήδη ξεχωρίζω κιόλας απλές οδηγίες, λεπτομέρειες χειρισμών και αυτονόητες σχεδόν κατευθύνσεις. Επικοινωνώ με ένα διακριτό σύνολο πρώτων, αλλά καθοριστικών δεικτών. Η διεκπεραίωση των ταξιδιωτικών υποθέσεων παρακολουθεί με συνέπεια τη μπαγκέτα ενός αόρατου διευθυντή ορχήστρας. Στον κοχλία του αυτιού μου φτάνει ένας ήχος περίπου καλοσυνάτος. Γειώνομαι χωρίς καθυστέρηση στα φωνήεντα που προ(σ)φέρουν ο ένας μετά τον άλλο οι αερολιμενικοί υπάλληλοι. Είναι αυτοί που μας υποδέχονται με μια τυπικότητα, που νομίζω ότι αποπνέει κάτι σαν στοργή. Το δώρο της άφιξης: ο νεοσύλλεκτος των ιαπωνικών περιστάσεων προσεγγίζει από πολύ νωρίς ποιότητες χωρίς καμιά σχεδόν προετοιμασία. Το πεδίο των πνευματικών διεισδύσεων είναι από την αρχή ανοικτό. Πιστεύω εν ολίγοις ότι τώρα ακουμπώ στερεότητες.
Στον διεθνή αερολιμένα του Τόκιο αυτή τη φορά διολισθαίνω σε ένα απάνεμο παρόν αμυδρής, αλλά βέβαιης παρόλα αυτά επίγνωσης. Η κατάλληλη στιγμή αποτελεί εξ ορισμού την τροφό, τη συνεργό πιθανώς ορθών πορισμάτων. Η διάχυτη ελπίδα ότι δεν θα συγκρουσθώ μετωπικά ούτε αυτή τη φορά με τις Σφίγγες του τοπίου. Συλλέγω ό, τι θεωρώ πως με αφορά σχεδόν αποκλειστικά. Πως αρμόζει στο θεματολόγιο των εμμονών μου για το δεδομένο τοπίο. Όσο διαρκεί η αναμονή μου εδώ, διατηρώ νοερά έναν πίνακα επιτελεσμάτων του ομιλητικότατου περιβάλλοντος. Κάθε διακριτό ηχόχρωμα θα πρέπει να το διασωθεί. Το αεροδρόμιο ως ανοικτό λεξικό: με την πρώτη ευκαιρία αδράχνω προσφορές των σημείων. Με το δίχτυ της αυθορμησίας εκείνης που δεν με πρόδωσε ποτέ, που με έκανε μάλιστα να διακρίνω εύκολα τις κακοτοπιές της απάθειας, τις παγίδες της αυτάρεσκης απομόνωσης στις προκαταλήψεις, επιμένω: συλλέγω πιθανές λύσεις γρίφων. Αυτοσχεδιάζοντας, συγκεντρώνομαι σε κάτοπτρα μάθησης. Δεν ξεχνώ ποτέ άλλωστε: «κάθε ταξινόμηση είναι ανώτερη από το χάος». Η επισήμανση του Κλωντ Λεβί -Στρως θα δικαιώνει συνεχώς την αλληλουχία των σημειώσεων, την πολιτική αποθήκευσης νοημάτων, την αποθησαύριση κλίσεων του σώματος, στροφών του γλωσσικού οχήματος και τομών της χειρο-επικοινωνίας.
«Ας πάρουμε εκείνα τα δυο γλυκά, που δεν είναι ακριβώς γλυκά. Τα βρίσκεις μόνον εδώ», μου εξηγεί η σύντροφός μου, που έχει από παλιά συναναστραφεί αυτές τις συνισταμένες του πλανήτη. «Δεν έχουν δηλαδή ζάχαρη; Τι γλυκά είναι τότε;». Ίσως η ερώτησή μου προδίδει μιαν απρόσμενη αφέλεια: ξεχνώ φαίνεται ότι εδώ τα φαινόμενα έχουν διαφορετική καταγωγή και διαφορετικό προορισμό. Η απάντηση ήταν επόμενο να επαυξήσει το ενδιαφέρον μου. Γινόμουν παιδί, μια προσωποποίηση της άδολης αφέλειας. «Πώς να στο εξηγήσω; Μας λένε ότι είναι γλυκίσματα, τα προσφέρουν, τα πουλάνε ειδικά εδώ ως γλυκίσματα, αλλά δεν είναι ακριβώς γλυκά. Τρώγονται στο μεταξύ γλυκών και μη γεύσης». Στο μεταίχμιο, σκέφτηκα, της απόλαυσης και της επιθυμίας της. Ή μάλλον στο μεταίχμιο της ιδέας του (σχεδόν) σημαίνοντος και του πιθανολογούμενου σημαινομένου του. Ο πειρασμός της ανάλυσης είναι ισχυρότερος τελικά από τον πειρασμό της βρώσης. Η δομική γλωσσολογία, όπως την διδάσκουν στην άλλη μεριά του κόσμου, μπορεί να κάνει άραγε αυτά τα άπω γλυκίσματα αλήθειες; Αναπόφευκτος κόμπος της αλυσίδας των εν νοουμένων: σκέφτηκα, πόσο δίκιο έχει ο μακαρίτης ο φίλος μου, ο ποιητής Μάριος Μαρκίδης: «ο πλήρης Λόγος είναι ό, τι κάθε λόγος, εγκατάλειψη της γεύσης για τη στοχαστική περιγραφή της». Παραιτούμαι, προς το παρόν από τον ενδεχομένως «πλήρη Λόγο» και σπεύδω να δοκιμάσω το άγλυκο έδεσμα, προτού έρθουν να μας πάρουν οι φίλοι μας από το χέρι να μας οδηγήσουν στο κέντρο του Τόκιο, όπου κατοικούν από την γέννησή τους. Διαλέγω μια τάρτα. Δηλαδή κάτι που φαίνεται μακρινός συγγενής της τάρτας με φρούτα ενός τυπικού ζαχαροπλαστείου του Παλαιού Φαλήρου. Αναγνωρίζω με ασφάλεια όμως το χρώμα: ένα αχνό πράσινο. Προέρχεται μάλλον από έναν πίνακα του Σεζάν, όπου τα φρούτα τρώγονται. Ή μπορεί αυτή η συγκεκριμένη ανταύγεια του πράσινου να φτάνει ως εδώ από μια λιμνούλα με νούφαρα και λωτούς. Με την πρώτη μικρή μπουκιά αντιλαμβάνομαι ότι η στοματική μου κοιλότητα υποδέχεται με εύλογη περιέργεια την ανάλαφρη μάζα του τίποτε, του ίσως τίποτε, αφήνοντας τους αισθητικούς πόρους ανοικτούς, έτοιμους να συλλάβουν ό, τι πιστεύεται ότι συνιστά όντως ηδύ. Με την δεύτερη δοκιμή φρονώ πλέον ότι το γλυκό είναι νοητό. Σαν τον Ήλιο της Δικαιοσύνης του ημετέρου Οδυσσέα Ελύτη. Και σταματώ να αναρωτιέμαι και να ψάχνω ονόματα εκεί που πιθανώς να μην υπάρχουν ως ονόματα αλλά ως σκιές ερεθισμάτων, ως προβολές πόθων οι δικές τους λέξεις. Αργότερα θα διαπίστωνα ότι κάπως έτσι θα μάθαινα Ιαπωνία: όχι με το λεξικό στο χέρι, αλλά με το ορμέμφυτο συντονισμένο διαρκώς στον τόπο ή και στις φαντασίες των γηγενών. Υπήρχε μήπως άλλη ατραπός; Μπαίνοντας στο εσωτερικό του ψυχικού ταξί, που θα με κυκλοφορούσε στην αληθινή πρωτεύουσα της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου, θα εύρισκα αργότερα την καρδιά του Άλλου, το πρόσωπο, το ακριβές της Άλλης. Η τρίτη και η τέταρτη και τελευταία μπουκιά ήταν από καινούργιες εκπλήξεις: με το σάλιο μετάλλαζαν σε θωπεία ουρανίσκου.
[Γράμματα από την Ιαπωνία]
Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής
