Σε μία από τις συνεντεύξεις της -η οποία μαζί με αποσπάσματα από άλλες συνεντεύξεις κλείνουν την πολύ προσεγμένη έκδοση του ολιγοσέλιδου μυθιστορήματος «Space Invaders» από τη σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg- η Χιλιανή Νόνα Φερνάντες έχει πει πως, καθώς μεγάλωνε ξέροντας ότι ο Σαλβαδόρ Αλιέντε ήταν ο τελευταίος εκλεγμένος Πρόεδρος της χώρας της, ακούγοντας μια χιλιοπαιγμένη κασέτα με τη φωνή του, μια κασέτα με κακό ήχο και γεμάτη παράσιτα, είχε μάθει σχεδόν απέξω τα λόγια του: «Όμως, στην περίπτωση της κασέτας μου τα κενά και η ποιότητα του ήχου δεν είχαν καμιά σημασία. Εκείνο που είχε σημασία ήταν οι λέξεις που έβγαιναν από τα χείλη του. Τουλάχιστον έτσι μου φαινόταν εκείνη την εποχή που τις άκουγα ξανά και ξανά στο δωμάτιό μου. Τις έμαθα αυτές τις λέξεις. Τις απομνημόνευσα...». Η φωνή του Αλιέντε, η εμμονή με τα λόγια του, η προσήλωση σ’ αυτά είναι λες και αντιπροσωπεύουν για τη Φερνάντες το παρελθόν, ένα χιλιόπαθο παρελθόν μιας χιλιοπαθημένης χώρας, το οποίο πρέπει να παραμείνει ζωντανό στη μνήμη, γιατί, «αν αγνοούμε την Ιστορία, πώς στον διάβολο θα μάθουμε ποιοι είμαστε;».
Η ηθοποιός και σεναριογράφος Νόνα Φερνάντες Σιλάνες είναι μία από τις πιο γνωστές και σημαντικές αφηγηματικές φωνές της Χιλής, έχοντας στο ενεργητικό της μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια και η οποία για πρώτη φορά μεταφράζεται στα ελληνικά. Μια γυναίκα που δεν διστάζει να πάρει σαφή θέση για την πολιτική ζωή τής χώρας της, που πρωτοστάτησε κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων του 2019 και η οποία συστήνεται με τον δικό της τρόπο: «Ηθοποιός επειδή μ’ αρέσει. Συγγραφέας για να τα πρήζω σε κάποιους, για να μην ξεχαστεί ό,τι δεν πρέπει να ξεχαστεί. Σεναριογράφος σίριαλ για να επιβιώνω. Ενοχλητική Χιλιανή, ενίοτε εξαγριωμένη».
Αυτή η ενοχλητική, εξαγριωμένη Χιλιανή παραδίδει με το «Space Invaders» ένα μικρό, εξαιρετικά πυκνό, γεμάτο εικόνες και ονειρικές καταστάσεις κείμενο, όπου, μέσα σε λίγες σελίδες, καταφέρνει, παίζοντας στα δάχτυλα τον υπαινιγμό αλλά και μια ποιητικής ποιότητας ακρίβεια, να περιγράψει την ασφυκτική ατμόσφαιρα, την εφιαλτική αβεβαιότητα, τον παρακμιακό καθωσπρεπισμό, την καθημερινή ηχηρή ή υπόγεια βία, τη σχεδόν επιστημονικής δεξιότητας καταστολή της δικτατορίας του Πινοτσέτ, αλλά και όλα τα απόνερα που άφησε στο πέρασμά της, καθώς, όπως σημειώνει στο κατατοπιστικό επίμετρο ο Κώστας Αθανασίου -ο οποίος υπογράφει και την πολύ καλή μετάφραση-, η βαριά κληρονομιά τής δικτατορίας είναι ακόμη ζωντανή στη Χιλή.
Το μεγάλο όπλο στα χέρια της Φερνάντες, το μεγάλο όπλο στα χέρια της τέχνης είναι η μνήμη. Η Φερνάντες καταφέρνει να μιλήσει για τη βία του καθεστώτος δίχως να αναφερθεί σε εικόνες βίας, υπονοώντας τη μόνο, καθώς τα πάντα είναι βυθισμένα στη σιωπή. «Ονειρεύεται εκείνη τη σιωπή που κατακυριεύει την αίθουσα, την οποία μπορεί να την ακούσει...». Η αφήγηση εξελίσσεται στο Σαντιάγκο του 1980 και αναπτύσσεται μέσα σε έντεκα χρόνια από τότε. Μια παρέα παιδιών, «ένας στρατός από έφηβους», μια συμμαθήτρια, κόρη στελέχους της χούντας, που εξαφανίζεται μυστηριωδώς κι από τότε στοιχειώνει τα όνειρα και τους εφιάλτες των υπολοίπων, ξύλινα χέρια και κομμένοι λαιμοί, πολυτελή αυτοκίνητα που περιμένουν έξω από το σχολείο, γήινοι που κυνηγάνε τους εξωγήινους μέχρι θανάτου, αλλά και το αντίστροφο σ’ ένα παιχνίδι καταστροφής, αμνήμονα στρώματα διασκορπισμένα παντού: αυτό είναι το σύμπαν του βιβλίου. Αλλά και αντίσταση σε όλα αυτά. Μικρές καθημερινές αντιστάσεις. Και μεγαλειώδεις πράξεις αντίστασης. Η παιδική οπτική μέσα από τα μάτια του ενήλικα εαυτού κάνει το βλέμμα ακόμη πιο πικρό, καθώς η σύγχυση και η αθωότητα του τότε συμπορεύονται με τις διαψεύσεις τού σήμερα. Τα όνειρα και οι αναμνήσεις συμπλέκονται, αλληλοεπηρεάζονται, δημιουργούν μια νέα κατάσταση, όπου τα όρια είναι συγκεχυμένα, όπου εξετάζονται η δυνατότητα αλλά και οι τρόποι της μνήμης να διασώζει το παρελθόν.
Στον κόσμο της Φερνάντες μικρή σημασία έχουν τα γεγονότα. Αυτό που έχει σημασία είναι να διασωθεί -να μην βουλιάξει στη λήθη- η ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής που, έτσι κι αλλιώς, ύπουλα και διαβρωτικά, υποσκάπτει ακόμα και τη σημερινή. Μια ατμόσφαιρα πνιγηρή, αποκρουστική, όπου τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται, όπου τα πάντα εμπεριέχουν τον φόβο για την αυριανή μέρα. Η οποία ήρθε. Είναι ήδη εδώ. Διάτρητη από τη μνήμη του παρελθόντος.
Γραφή πυκνή, που δεν σου αφήνει κανένα περιθώριο να της ξεφύγεις, ενοχλητική, εξεγερμένη, που καταφέρνει να ακουστεί εκκωφαντικά, χωρίς ούτε στιγμή να κραυγάζει.
Nona Fernández Silanes, «Space Invaders»
Εκδόσεις Gutenberg
Μετάφραση: Κώστας Αθανασίου
Σελ. 144. Τιμή: 12 ευρώ
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
