Του Αντώνη Ν. Φράγκου
Δύο Αργεντινοί συγγραφείς, ο Ροδόλφο Ουόλς και ο Ραούλ Αρχεμί, καταθέτουν σε μικρά ευσύνοπτα μυθιστορήματα τις ζοφερές καταστάσεις που επέβαλαν στην πατρίδα τους οι χούντες του ’50 και του ’70, στην αντίσταση κατά των οποίων έλαβαν ενεργό μέρος.
«Επιχείρηση σφαγή»
Η ίδια η ζωή του Αργεντινού, ιρλανδικής καταγωγής, δημοσιογράφου Ροδόλφο Ουόλς είναι από μόνη της νουάρ μυθιστόρημα: δεινός κριτής των δικτατοριών που επιβλήθηκαν από την ελίτ της χώρας του, συνίδρυσε ανεξάρτητο πρακτορείο ειδήσεων που βοήθησε εξαιρετικά στην υπόθεση της κουβανικής επανάστασης, στην άμυνα του καθεστώτος ενάντια την επέμβαση των ΗΠΑ στον Κόλπο των Χοίρων. Επίσης, συνδέθηκε με το εργατικό κίνημα της Αργεντινής και ενεργά με τους αριστερούς αντάρτες Montoneros. Τέλος, αγωνιζόμενος κατά της δικτατορίας του Βιντέλα, θα χάσει μία από τις κόρες του, την οποία θα δολοφονήσει η χούντα. Αλλά και ο ίδιος θα πέσει μαχόμενος το 1977 με το όπλο στο χέρι μία ημέρα μετά την αποστολή στις εφημερίδες της «Ανοιχτής επιστολής ενός συγγραφέα προς τη χούντα», ενώ το πτώμα του θα εξαφανιστεί.
Η «Επιχείρηση σφαγή» (εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες), σε εξαιρετική μετάφραση Κρίτωνα Ηλιόπουλου, περιλαμβάνει, πέρα από το υποχρεωτικό, όπως γράφει, σημείωμα του Ουόλς, σειρά από επίλογους διαδοχικών εκδόσεων, με πρώτη το 1957, μαζί με το επίμετρο του Αργεντινού συγγραφέα και ακτιβιστή Οσβάλδο Μπάγερ, όπως επίσης και την «Ανοιχτή επιστολή». Η «Σφαγή» θεωρήθηκε το πρώτο non fiction μυθιστόρημα - ο μεταφραστής της το χαρακτηρίζει ως «ένα δημοσιογραφικό αφήγημα σαν μυθιστόρημα, αλλά χωρίς ‘μύθο’ και με πραγματικά γεγονότα».
Στην Ιστορία, ο στρατός ανατρέπει το 1955 τον ηγέτη της χώρας Χουάν Περόν και σκορπά τρόμο και βία. Έναν χρόνο μετά το μιλιταριστικό χτύπημα, μια απόπειρα επαναστατικής ανατροπής αποτυγχάνει με αποτέλεσμα 18 εκτελέσεις. Ο Ουόλς, δημοσιογράφος αστυνομικού ρεπορτάζ και συγγραφέας, μαθαίνει πως πίσω από τα επίσημα γεγονότα υπάρχει και άλλη μια κρυφή μαζική δολοφονία ως επί το πλείστον άσχετων με την εξέγερση πολιτών. Αρχίζει να ερευνά και ανακαλύπτει αργά και βασανιστικά τη λεπτομερή αλληλουχία των φρικτών συμβάντων καταγράφοντας μαρτυρίες επιζώντων και γεγονότων. Και ενώ πρόκειται για αληθινές ιστορίες, ο πυρετικός τρόπος αφήγησης δημιουργεί μεγάλο σασπένς, καθώς ο συγγραφέας αναμετράται με τον στρατιωτικό λεβιάθαν στην προσπάθειά του να ταιριάξει και να δέσει τη διαδοχή καταστάσεων.
Μαζί κι εμείς ζούμε το πάθος του για δικαιοσύνη και την αίσθηση της ηθικής υπεροχής. Λίγους μήνες μετά εκδίδει την «Επιχείρηση σφαγή» προκαλώντας αίσθηση και γενική κατακραυγή απέναντι στις δυνάμεις καταστολής. Και ενώ το καθεστώς εκτίθεται ανεπανόρθωτα και τα στοιχεία είναι αδιάσειστα, οι εγκληματίες στρατιωτικοί δεν τιμωρούνται. Εδώ είναι που ο δημοκράτης Ουόλς οργίζεται σφόδρα από το μέγεθος της αδικίας και συνειδητοποιείται πολιτικά: η ένταξή του στους ριζοσπάστες Montoneros είναι πλέον γεγονός. Η υπόλοιπη ιστορία του είναι, πλέον, γνωστή.
«Προτελευταίο πολεμικό ψευδώνυμο»
Αρκετά νεότερος του Ουόλς, ο συντοπίτης του Ραούλ Αρχεμί μεταφέρει στο «Προτελευταίο πολεμικό ψευδώνυμο» -στις ολοκαίνουργιες καλαίσθητες εκδόσεις Carnίvora, σε γλαφυρή μετάφραση Ασπασίας Καμπύλη- γεγονότα από την αιματοβαμμένη εποχή της χούντας ενόσω παίζει έξυπνα μπρος-πίσω με τον χρόνο. Ο ίδιος συμμετέχει στην ένοπλη αντίσταση και το 1974 συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για δέκα χρόνια, δύο εκ των οποίων στις φρικτές πτέρυγες θανάτου. Με την αποφυλάκισή του μετακομίζει στη μακρινή Παταγονία και δουλεύει σαν δημοσιογράφος.
Από το 2000 ζει στη Βαρκελώνη, όπου παράλληλα με τη συγγραφή νουάρ, δουλεύει σε εταιρεία κέτερινγκ για να γειώνεται στην κοινωνία. Το στόρι πάει κάπως έτσι: ύστερα από ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα, ένας «κίτρινος» δημοσιογράφος ανακτά τις αισθήσεις του στο κρεβάτι κάποιου νοσοκομείου στην εσχατιά της Παταγονίας και διαπιστώνει μέσα στην ανημπόρια και τη μερική αμνησία του την ύπαρξη ενός ινδιάνου Μαπούτσε που, τυφλωμένος από θρησκευτικό φανατισμό, δολοφονεί την οικογένειά του πριν ο ίδιος πέσει στις φλόγες - υπόθεση εξαιρετική για πρωτοσέλιδο σε φυλλάδα. Μια ιστορία που κούρασε πολύ τον συγγραφέα, ιστορία δουλεμένη επί χρόνια στην προσπάθειά του να βιώσει ξανά τα τρομερά χρόνια του καθεστώτος Βιντέλα που έπραξε 30.000 δολοφονίες συν τις χιλιάδες εξαφανίσεις δημοκρατών και αριστερών. Χωρίς να θέλουμε να αποκαλύψουμε την πλοκή, γινόμαστε μάρτυρες αλλεπάλληλων μεταμορφώσεων ώστε είναι φορές που δεν καταλαβαίνεις ακριβώς ποιος είναι ποιος!
Ο Αρχεμί μπερδεύει τεχνηέντως τον αναγνώστη αλλάζοντας διαρκώς ταυτότητες στους βασικούς χαρακτήρες εν μέσω καταστάσεων όπου κυριαρχεί ο θάνατος. Βασανιστές στρατιωτικοί, βιαστές, δολοφόνοι αναδύονται σιγά - σιγά από τα βάθη της υπόστασης των λογοτεχνικών ηρώων, με τον συγγραφέα να σημειώνει ότι «το χειρότερο είναι πως δεν πρόκειται για ψυχοπαθείς. Το χειρότερο είναι ότι οι πιο πολλοί από δαύτους συμπεριφέρονται ως δημόσιοι υπάλληλοι. Κι έτσι αναρωτιέσαι: πόσο μακριά είναι ο καθένας μας απ’ αυτόν τον δημόσιο υπάλληλο;».
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
