Ως ακτιβιστής, συμμετέχει ενεργά στο κίνημα των αναπήρων για την ανάδειξη των ζητημάτων προσβασιμότητας, και επί της ουσίας δημοκρατίας, που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Γι' αυτά τα αυτονόητα μας μιλάει εξηγώντας ότι "οι βλάβες στα σώματά μας δεν αποτελούν την αιτία του αποκλεισμού μας".
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
Πώς βίωσες την περίοδο της καραντίνας;
Η καραντίνα για εμάς τα ανάπηρα άτομα δεν ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Ο διαχρονικός αποκλεισμός μας από θεμελιώδη κοινωνικά αγαθά και η έλλειψη προσβασιμότητας στις ελληνικές πόλεις αποτελούν μια διαρκή συνθήκη αποκλεισμού. Αυτή η ιδιότυπη καραντίνα δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους με κινητικές βλάβες αλλά το σύνολο των ανάπηρων ανθρώπων. Η πανδημία και η πρωτόγνωρη κατάσταση που ζήσαμε εξαιτίας της Covid-19 είχε και έχει ως συνέπεια σε μεγάλη κατηγορία αναπήρων να απειλείται και η υγεία τους, η ίδια η ζωή τους, από τον ιό.
Και ως καλλιτέχνες, φαντάζομαι, είχατε επιπρόσθετα προβλήματα.
Προφανώς, το τέλος της καραντίνας για την Covid-19 δεν σήμανε και τη λήξη της καραντίνας για εμάς. Επιπρόσθετα ζητήματα, όπως ο αποκλεισμός μας από τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες με αφορμή την Covid-19, "για το καλό μας", αποτελούν ακόμα μία κραυγαλέα συνθήκη που αγγίζει τα όρια του ρατσισμού και της διάκρισης. Οι πλέον ευάλωτοι από τους έτσι κι αλλιώς ευάλωτους καλλιτέχνες, οι ανάπηροι, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με συνθήκες που επιτείνουν τον αποκλεισμό μας. Δηλαδή οι καλλιτέχνες με κάποιο αυτοάνοσο νόσημα δεν μπορούν να βρεθούν στη σκηνή με οποιονδήποτε άλλον καλλιτέχνη και αυτό δεν μπορούμε να το αντιμετωπίζουμε ως "προσωπική ευθύνη" αλλά ως κοινωνικό ζήτημα που απαιτεί λύση.
Οι περισσότεροι καλλιτέχνες αποκλειστήκαμε από τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης. Διαπιστώσαμε ότι το "Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός" αποκλείει την πλειοψηφία των καλλιτεχνών. Κι αν επιχειρήσουμε να μιλήσουμε για τον ανάπηρο καλλιτέχνη, αυτός δεν υπάρχει ούτε στη σφαίρα της φαντασίας των κυβερνώντων. Δηλαδή αν οι καλλιτέχνες θεωρούνται από την κυβέρνηση αόρατοι, εμείς οι ανάπηροι καλλιτέχνες αντιμετωπιζόμαστε ως ανάξιοι για καλλιτεχνική ζωή και δημιουργία.
Δεν είναι υπερβολή αυτό που λες;
Καθόλου. Είναι αδιανόητο το 2020 να υπάρχει Προεδρικό Διάταγμα στο οποίο η αρτιμέλεια να αποτελεί προϋπόθεση για τη φοίτηση στις δραματικές σχολές των κρατικών σκηνών, δηλαδή του Εθνικού Θεάτρου του ΚΘΒΕ όπως και στις ανώτερες σχολές χορού, δημόσιες και ιδιωτικές. Είναι ανεπίτρεπτο οι χώροι τέχνης και πολιτισμού να είναι στις μέρες μας μη προσβάσιμοι. Είναι αποκλεισμός να πραγματοποιούνται ελάχιστες καλλιτεχνικές παραστάσεις και κινηματογραφικές προβολές χωρίς να συμπεριλαμβάνουν υπότιτλους για κωφούς και ακουστική περιγραφή για ανθρώπους με προβλήματα όρασης. Η συμμετοχή στην τέχνη δεν μπορεί να τίθεται με όρους αρτιμέλειας.
Στις ιδιωτικές δραματικές σχολές ο όρος της αρτιμέλειας έχει καταργηθεί, στην ουσία έχει ισχύ;
Όντως από το Προεδρικό Διάταγμα αφαιρέθηκε ο όρος της αρτιμέλειας για τις ιδιωτικές δραματικές σχολές, ωστόσο χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα. Για να έχουμε στην πραγματικότητα ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση προϋποτίθενται προσβάσιμοι χώροι και συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό υλικό. Χωρίς την ύπαρξη των παραπάνω, η άρση της αρτιμέλειας αποτελεί κενό γράμμα.
Η κοινωνία πώς αντιλαμβάνεται τους ανάπηρους;
Η κοινωνία θεωρεί ότι οι λόγοι του αποκλεισμού μας σχετίζονται με αυτό που συμβαίνει στα σώματά μας, δηλαδή ότι φταίνε οι βλάβες στα σώματα μας κι όχι ο τρόπος που έχει δομηθεί το καθημερινό περιβάλλον. Οι πόλεις μας έχουν φτιαχτεί για μη ανάπηρους ανθρώπους κι αυτό έχει ως συνέπεια τον πλήρη αποκλεισμό μας από την κοινωνική αλληλεπίδραση. Όπως καταλαβαίνετε, η καραντίνα δημιούργησε επιπρόσθετα εμπόδια στα ανάπηρα άτομα. Για παράδειγμα, όλοι μας κάποια στιγμή παρακολουθούσαμε διαδικτυακά μαγνητοσκοπημένα καλλιτεχνικά δρώμενα. Όλα όμως ήταν φτιαγμένα για μη ανάπηρους ανθρώπους.
Ένας τυφλός, ένας κωφός ήταν αποκλεισμένος από την ισότιμη παρακολούθηση, διότι κανένας δεν σκέφτηκε να προσθέσει υπότιτλους για κωφούς, ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και ακουστική περιγραφή για ανθρώπους με προβλήματα όρασης.
Γενικώς η καταπίεσή μας συνίσταται σε μια σειρά αποκλεισμών που συμπεριλαμβάνουν τις παγιωμένες αντιλήψεις που έχει για μας η κοινωνία. Όμως οι ανάπηροι δεν είμαστε μόνο οι χρήστες αμαξιδίου αλλά και οι άνθρωποι με χρόνιες αισθητηριακές, νοητικές και άλλες βλάβες. Η καθολική προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον δεν εξαντλείται στην τοποθέτησης μιας ράμπας. Αλλά και εμείς οι ανάπηροι καλλιτέχνες δεν είμαστε μόνο χειροκροτητές αλλά και δημιουργοί της τέχνης και αξιώνουμε πρόσβαση και στη σκηνή, και ως ηχολήπτες και ως σκηνοθέτες και ως φωτιστές και ως χορογράφοι και σε όλη γενικά τη διαδικασία μιας καλλιτεχνικής πράξης.
Αποδέχεται η κοινωνία αλλά και η καλλιτεχνική κοινότητα έναν ανάπηρο καλλιτέχνη σε ρόλο ζεν πρεμιέ, μια τυφλή καλλιτέχνιδα ως ενζενί, έναν χορευτή σε αμαξίδιο;
Αν και έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, οι ιδιότητες αυτές έχουν αποδοθεί από ανάπηρους καλλιτέχνες με μπόλικο μεράκι και ταλέντο. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε όμως ότι στον δρόμο για την καλλιτεχνική καταξίωσή μας τα εμπόδια τίθενται από τους επικεφαλής των καλλιτεχνικών σχημάτων που στη μοναδική περίπτωση που θα σκεφτούν ανάπηρο καλλιτέχνη γίνεται μέσα από τη λογική της συγκινησιακής φόρτισης.
Συνήθως η καλλιτεχνική κοινότητα βλέπει ένα ανάπηρο σώμα όχι ως αναπόσπαστο κομμάτι μιας προσωπικότητας αλλά ως ένα δραματικό χαρακτηριστικό που σκοπό έχει να "εκβιάσει" το συναίσθημα. Η ανατροπή αυτής της αντίληψης γίνεται όταν οι μη ανάπηροι καλλιτέχνες μάς αντιμετωπίζουν ως καλλιτεχνικές ολότητες και όχι ως ελλειμματικούς ανθρώπους. Από την άλλη, και εμείς οι ανάπηροι καλλιτέχνες οφείλουμε να εκφραζόμαστε και να αυτοπροσδιοριζόμαστε μέσα από την τέχνη και όχι μέσα από τις αντιλήψεις και τις προσλαμβάνουσες των μη ανάπηρων καλλιτεχνών.
Δηλαδή η τέχνη των αναπήρων είναι ακόμα ανίσχυρη απέναντι στην κυρίαρχη αντίληψη για την τέχνη;
Δεν είναι ανίσχυρη, βρίσκεται στο στάδιο της διεκδίκησης, μέσα από το οποίο οι ανάπηροι καλλιτέχνες εκφραζόμαστε και απαιτούμε από τους μη ανάπηρους συναδέλφους μας να αναγνωρίσουν τις καλλιτεχνικές προτάσεις μας, για να θεμελιώσουμε από κοινού τις πολιτισμικές συνθήκες αυτές που συμπεριλαμβάνουν και δεν αποκλείουν την ανθρώπινη ποικιλομορφία. Παράλληλα, οφείλουμε από κοινού να αποβάλουμε παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα που η τέχνη έχει καλλιεργήσει διαχρονικά. Πολύ συχνά ο "σακάτης" είναι ο κακός και η κακότητά του αιτιολογείται μέσα από τη διαφορετικότητά του. Επειδή όμως η τέχνη και ως πολιτική πράξη οφείλει να συμπεριλαμβάνει και όχι να αποκλείει, εμείς οι ανάπηροι καλλιτέχνες αξιώνουμε συμπερίληψη, συνυπευθυνότητα και αξιοπρέπεια.
Επιτομή του αποκλεισμού ο "μεγάλος περίπατος"
Ο "μεγάλος περίπατος" που σχεδιάζει ο δήμαρχος Αθηναίων συμπεριλαμβάνει τους ανάπηρους;
Ο "μεγάλος περίπατος" αποτελεί την επιτομή του αποκλεισμού. Στον σχεδιασμό του δεν ελήφθησαν οι απαραίτητες προβλέψεις για τα ανάπηρα και εμποδιζόμενα πρόσωπα. Η πόλη της Αθήνας δεν είναι φιλική και προσβάσιμη έτσι κι αλλιώς. Ο "μεγάλος περίπατος" και ο τρόπος που υλοποιείται μας αποκλείει με ακόμα μεγαλύτερη ένταση από το να προσεγγίσουμε το κέντρο της πόλης.
Στον σχεδιασμό του δεν προβλέπει τις ανάγκες των ανθρώπων με πρόβλημα όρασης και της ανεμπόδιστης μετακίνησής τους, την προσβασιμότητα των κινητικά αναπήρων αλλά και τους ηλικιωμένους, τους γονείς με τα παιδικά καροτσάκια, καθώς και τους ανθρώπους με προσωρινούς τραυματισμούς.
Αποκορύφωμα της παρεμπόδισης είναι ο αποκλεισμός μας από την Ακρόπολη, για πρώτη φορά μετά το 2004. Βέβαια, το αναβατόριο της Ακρόπολης είναι στην αρμοδιότητα του υπουργείου Πολιτισμού. Το αναφέρω όμως για να κατανοήσουμε την αντίληψη της κυβερνώσας παράταξης στα θέματα προσβασιμότητας των αναπήρων.
