Είχα αναφερθεί, με κάποια ευκαιρία, σε παλιότερο σημείωμά μου στον Ισπανό λόγιο συγγραφέα και διπλωμάτη από την Ανδαλουσία Angel Ganivet, που πέθανε νεότατος (αυτοκτόνησε για λόγους ιδιωτικούς το 1898). Ένα βιβλίο του που είχε κυκλοφορήσει έναν χρόνο πριν, το «Idearium Espanol» («Ισπανικό ιδεολόγιο»), περιείχε σημειώματα, αφορισμούς και σκέψεις για τον πολιτικό προσανατολισμό της Ισπανίας, για τον χαρακτήρα του λαού της και για τη διαφύλαξη της εθνικής και πολιτιστικής αξιοπρέπειάς της. Αυτό το βιβλίο άσκησε μεγάλη επίδραση στους πνευματικούς και πολιτικούς κύκλους της χώρας, που, διχασμένη, έψαχνε να βρει την ταυτότητά της. Το βιβλίο συνόδευε ένα εκτεταμένο επίμετρο με τίτλο «El porvenir de Espana» («Το μέλλον της Ισπανίας»), που αποτελεί εγχειρίδιο πρακτικής πολιτικής και περιέχει μια εκπληκτικά διεισδυτική ανάλυση της τότε γεωπολιτικής κατάστασης και της ισορροπίας δυνάμεων στην Ευρώπη, με ακριβείς προβλέψεις για το τι θα ακολουθούσε.
Ο συγγραφέας γνώριζε άριστα την απόλυτη υπεροχή της Αγγλίας στη θάλασσα και υποστήριζε τη συμμαχία της (θαλασσινής) χώρας του μαζί της. Μεταξύ άλλων, υποστήριζε ότι ενδεχόμενη απώλεια των ευρωπαϊκών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα την ανάγκαζε να συσπειρωθεί στον σκληρό της ασιατικό πυρήνα, την πηγή της ισχύος της, και να επιδιώξει να απαλλαγεί με τις συνηθισμένες της μεθόδους, εκτοπίσεις και σφαγές, από τους χριστιανικούς πληθυσμούς της, μεταμορφούμενη σε ένα αμιγώς τουρκικό έθνος - κράτος, μόνο κληρονόμο της πάλαι ποτέ πολυεθνικής αυτοκρατορίας. Προειδοποιούσε επίσης και για την αφύπνιση των αραβικών εθνικισμών. Οι προβλέψεις του επαληθεύθηκαν όλες, με πρώτη την ανάδυση της εθνικιστικής Τουρκίας, με μηδενική ανοχή σε μη αμιγώς τουρκικούς πληθυσμούς. Με φωτιά και με τσεκούρι «εκκαθαρίστηκαν» από τους «Νεότουρκους» σε πρώτη φάση και από τους Κεμαλιστές στην «τελική» οι Αρμένιοι, οι Έλληνες του Πόντου και των παραλίων της Μικράς Ασίας, οι Ασσύριοι, οι Χαλδαίοι.
Έγραψα τα πιο πάνω ως μικρή ιστορική εισαγωγή στο θεατρικό έργο του Άρη Μπινιάρη «Ο χορός της φωτιάς», που παρακολουθήσαμε σκηνοθετημένο από τον ίδιο στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά με θέμα τη γενοκτονία των Ποντίων.
Δεν θα μπω στα ιστορικά καθέκαστα, πώς φτάσαμε στην εξόντωση του ελληνισμού του Πόντου, μια αληθινή τραγωδία (σε 350.000 υπολογίζονται τα θύματα) και από δικές μας παιδαριώδεις πολιτικές αστοχίες και ανεπίτρεπτα λάθη. Το πολύ προσεγμένο πρόγραμμα της παράστασης περιέχει χρονολόγιο των γεγονότων, κείμενα κατατοπιστικά, χάρτες, φωτογραφίες και μαρτυρίες επιζώντων.
Για την παράσταση θα αρκεστώ να μεταφέρω ένα απόσπασμα από το σημείωμα του σκηνοθέτη, που ξεκαθαρίζει τις προθέσεις του και τα λέει όλα.
«Επιχειρώ μια ποιητική διάθλαση όσων συνέβησαν, χωρίς να προσδιορίζεται ο τόπος και ο χρόνος, θέλοντας να αναλογιστώ πάνω στην υπαρξιακή αναγωγή των γεγονότων. Με αυτόν τον τρόπο η σκηνική φόρμα της παράστασης, ενώ αντλεί από πραγματικές μαρτυρίες, ανασυστήνει τελικά τις μνήμες σαν υλικό ποιητικής αφήγησης και ποιητικής αναπαράστασης που συνιστά στο σύνολό της μια πράξη συλλογικής ενθύμησης. Έχουμε έτσι στη σκηνή έναν άρτιο χορό Μνημόνων (σ.σ.: ενσαρκώνουν ισοδύναμα με ενέργεια και προσωπικό πάθος οι ηθοποιοί Χρήστος Λούλης, Ιωάννα Παππά, Κατερίνα Δημάτη, Γρηγορία Μεθενίτη, Ελένη Μπούκλη, Δώρα Ξαγοράρη, Λεωνή Ξεροβάσιλα, Μάνος Πετράκης, Κώστας Σεβδαλής, Νίκος Τσολερίδης. Ορέστης Χαλκιάς. Οι μουσικοί: Μιχάλης Βρέτας, Νίκος Μαγνήσαλης, Νίκος Παπαϊωάννου, Χρήστος Καλιοντζίδης. Μουσικές συνθέσεις του Φώτη Σιώτα. Σκηνικά του Κώστα Καραντάνη, κοστούμια Ματίνας Μέγκλα), που αναδεικνύει, με όχημα τον ήχο, το τραγούδι, την κίνηση και την αναπαράσταση, τα βασικά σπαράγματα που συνθέτουν το ανθρώπινο αυτό δράμα...».
Συμφωνώ με τα πιο πάνω. Η παράσταση του Άρη Μπινιάρη πράγματι λειτουργεί ως μια πράξη συλλογικής ενθύμησης σε μια φόρμα «διάθλασης» ποιητικής. Να δούμε τα γεγονότα με τις «διόπτρες» της τέχνης, αποστασιοποιημένα. Τι νόημα έχει όμως αυτό σε καιρούς ήδη αποστασιοποιημένους από την ιστορική συνείδηση και από την ιστορική συνέχεια; Ας θέσω, λοιπόν κι εγώ από την πλευρά μου ένα ερώτημα: σπαράγματα ενός χαμένου δράματος είναι η ανεξαγόραστη Ιστορία ή μια ζώσα τραγωδία που ακόμη αιμορραγεί; Θα περίμενα, γι’ αυτό, τουλάχιστον ως επίμετρο, ένα προσκλητήριο νεκρών από όλες τις φυλές της Γης «που είδαν επάνω τους, μαβιά, μεγάλα, τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής» (Γ. Σεφέρης).
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
