«Δεν θα ήμουν αυτή που είμαι αν δεν είχα την ευλογία του αναγνώστη που με αποδέχτηκε, που με διάβασε και συγκινήθηκε. Διότι η συγκίνησή του ξαναγυρίζει ως όπλο, ως παρηγοριά. Κυρίως ως σκούντημα στην πλάτη για να συνεχίσω» λέει η Μάρω Δούκα λίγες ώρες μετά τη βράβευσή της με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική προσφορά της.
Μια σημαντική διάκριση σε μια μεγάλη Κυρία της λογοτεχνίας μας, που περισσότερα από 40 χρόνια ακουμπάει τις πληγές της Ιστορίας, της μνήμης, της κοινωνίας, των ανθρώπων και τις μετουσιώνει σε σπουδαίο ανάγνωσμα.
Πολυσήμαντα όσα η Επιτροπή των Κρατικών Βραβείων αναγνωρίζει στο έργο της Μάρως Δούκα.
«Με τη μακροχρόνια και πλούσια προσφορά της στα ελληνικά γράμματα, η Μάρω Δούκα υπηρετεί επάξια το ατομικό και το συλλογικό στοιχείο, ψηλαφώντας σε βάθος τις κοινωνικές, πολιτικές και ιστορικές εκφάνσεις της εκάστοτε εποχής, χτίζοντας σύνθετους και μεστούς χαρακτήρες, ενσωματώνοντας νεωτερικές αφηγηματικές τεχνικές, κατορθώνοντας εν τέλει να αποτυπώσει, με εφαλτήριο το κληροδότημα των μεταπολεμικών γενιών, το στίγμα της μεταπολίτευσης» σημειώνει στο σκεπτικό της βράβευσης.
Πολύ σημαντικό, ωστόσο, είναι κι αυτό που μόλις είπε η ίδια η συγγραφέας. Η συγκίνηση και η αμφίδρομη λειτουργία της. Η συνθήκη δηλαδή που στοιχειοθετεί την καλή λογοτεχνία.
«Δεν επαναπαύομαι σε δάφνες και επαίνους»
Όμως είναι και εκείνη η ανθρώπινη συνθήκη. «Πάντα τα βραβεία τα χαιρόμαστε» λέει η Μάρω Δούκα. «Το χάρηκα, αλλά ως ιδιοσυγκρασία δύσκολα θα πάρουν τα μυαλά μου αέρα. Το χάρηκα τρεις μέρες, τώρα θα ξαναγυρίσω λίγο - λίγο στις αγωνίες της καθημερινότητας».
Αιφνιδιάστηκε από την είδηση της βράβευσης. «Δεν μπορώ να πω ότι το περίμενα. Ούτε καν είχα ενημερωθεί εκ των προτέρων. Γι’ αυτό, όταν μου τηλεφώνησε η Μαριλίζα Μητσού για να με ενημερώσει, το χάρηκα διπλά και τριπλά, διότι δεν είχε προηγηθεί καμία συζήτηση μεταξύ μας. Και επειδή τη Μαριλίζα την εκτιμώ πάρα πολύ γι’ αυτό που είναι, είναι μια σπουδαία πανεπιστημιακός, όπως και όλη η επιτροπή, είναι άνθρωποι πολύ αγαπητοί, εκτιμώ τη δουλειά τους. Αισθάνθηκα μια δικαίωση, παρότι λέω ότι τα βραβεία έρχονται όταν είναι να έρθουν κι εμείς αλίμονό μας αν καθόμαστε να τα περιμένουμε».
Και υπογραμμίζει αυτό που γνωρίζουν όλοι όσοι την έχουν έστω και λίγο συναναστραφεί. «Ανήκω στην κατηγορία των συγγραφέων που δεν επαναπαύονται ούτε σε δάφνες ούτε σε επαίνους. Είμαι και από τον χαρακτήρα μου διαρκώς με την αγωνία της αυριανής μέρας, του επόμενου βιβλίου αν θα μπορούσε να υπάρξει, της ζωής μας γενικότερα».
Τη ρωτάμε αν έχει αρχίσει να σκέφτεται το επόμενο βιβλίο της. «Θέλω τουλάχιστον ένα χρόνο και παραπάνω που κάθομαι και ονειροπολώ και σκέφτομαι» λέει.
Ιστορική γνώση και συλλογική μνήμη
Οφειλόμενη τιμή σε μια σπουδαία συγγραφέα, που με τα βιβλία της βοηθάει να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, ενεργοί αναγνώστες και πολίτες με κρίση και κριτική στάση σε έναν κόσμο γεμάτο ρωγμές και μισανθρωπία.
Ενεργή πολίτης η ίδια, δεν «κρύβεται» πίσω από το γραφείο της. Παίρνει θέση στα γεγονότα, μας κρατάει το χέρι όταν η περίσταση το απαιτεί, προσφέρει παρηγοριά με τις λέξεις της και αφορμές στοχασμού και αναστοχασμού με τα βιβλία της. Προσφέρει και κάτι ακόμα πιο πολύτιμο. Με το έργο της φροντίζει να κρατάει ανοιχτές τις διόδους με την ιστορική γνώση και τη συλλογική μνήμη. Σαν να γίνεται η φωνή της συνείδησής μας και η φωνή της περιπέτειας της χώρας ταυτόχρονα.
Από την «Αρχαία σκουριά», το πρώτο μυθιστόρημά της, μέχρι την πιο πρόσφατη «Πύλη εισόδου», αναδιαμορφώνει διαρκώς τα εκφραστικά της μέσα για να συναντήσει τους αναγνώστες της κάθε φορά πιο φρέσκια και πιο σοφή. Ειδικά εμάς τις γυναίκες μας ανασκάπτει διαρκώς στα βιβλία της.
Με τη στόφα της μεγάλης συγγραφέως αναζητά την ψυχή μας, αυτήν ανακαλύπτουμε, άντρες και γυναίκες, στα βιβλία της, όπως και κομμάτια του εαυτού που ποτέ δεν μπορείς να ανακαλύψεις στην ολότητά του σ’ όσους καθρέφτες κι αν κοιταχτείς. Όπως και κομμάτια της θύελλας που έχει κατά καιρούς χτυπήσει τον τόπο μας. Ίσως γιατί η Μάρω Δούκα «δεν βολεύεται με λιγότερο ουρανό», όπως έγραφε ο αγαπημένος της Ρίτσος.
Εκεί που τη σκέφτεσαι χωμένη στα γραπτά και τα διαβάσματά της, με την πένα έτοιμη να ροβολήσει από τα Χανιά στην Αθήνα και τούμπαλιν, εκείνη ανασηκώνει τους ώμους, ήρεμα και απλά, για να μιλήσει για όσα την καίνε ως άνθρωπο και τσουρουφλίζουν τη δημόσια σφαίρα και τους συνανθρώπους της και να σε συγκινήσει επίσης.
Να μιλήσει για τα άδικα της Ιστορίας και τα ανόσια του σύγχρονου κόσμου, για τη δολοφονία του Ζακ, για τη μνήμη, για τους αγαπημένους της τής γραφής, για τους καλλιτέχνες που ρημάζονται μετά την πανδημία, για την Αριστερά και τη δημοκρατία. Ή πάλι για να σου πει μια ζεστή καλημέρα, χωρίς την έπαρση του ειδήμονα και του δοξασμένου, έτσι απλά με το νοιάξιμο της γυναίκας που διαθέτει τη γενναιοδωρία να νοιάζεται για όλο τον κόσμο.
Αριστερή και λογοτεχνικά «ανεξίθρησκη»
Είναι αριστερή η Μάρω Δούκα, αλλά είναι ανεξίθρησκη μπροστά στο κάλλος της λογοτεχνίας, της τέχνης και της ψυχής του ανθρώπου. Και είναι τίμια τόσο πολύ ώστε να διακρίνει το δίκαιο και το σωστό, απ’ όπου κι αν αυτά προέρχονται.
Βαθιά πολιτικό ον, σε μια εποχή που η πολιτική από τη μια έχει χαθεί στη μετάφραση και από την άλλη χάνει ολοένα και περισσότερα ερείσματα στις σύγχρονες κοινωνίες, η ίδια μέσα από τα βιβλία της, αλλά και με τη στάση της, εξακολουθεί να θυμίζει την ουσία της πολιτικής πράξης και την αυταξία της. Κυρίως τι σημαίνει δημοκρατία σ’ αυτήν ειδικά, αλλά και σε κάθε εποχή.
Βαθιά συλλογικό ον, στην εποχή της παντοκρατορίας του ατόμου εξακολουθεί να θυμίζει τη ζωτική δύναμη και την ομορφιά του «μαζί». Πιστεύει σε πολλούς θεούς η Μάρω Δούκα, πρώτα και κύρια στον άνθρωπο, με τις αδυναμίες και τις υπεροχές του. Και στη λογοτεχνία επίσης. Είναι ζόρικα αυτά.
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
