Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Βασίλης Βασιλικός για τη δολοφονία Λαμπράκη: / "Αυτές τις μνήμες χρειάζεται να τις κρατάμε ζωντανές"
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Βασίλης Βασιλικός για τη δολοφονία Λαμπράκη: / "Αυτές τις μνήμες χρειάζεται να τις κρατάμε ζωντανές"

«Έγραψα για τον δολοφονημένο Λαμπράκη όχι μόνο για να καταγράψω τη στιγμή και την εποχή, αλλά κυρίως για να αποδώσω την ψυχή αυτού του αγωνιστή. Μια ψυχή σαν καθαρό νερό, δοσμένη στο ανθρώπινο ιδανικό» λέει ο Βασίλης Βασιλικός.

Πενήντα εφτά χρόνια μετά τη δολοφονία τού ειρηνιστή βουλευτή της Αριστεράς που σφράγισε τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, ο δημιουργός του εμβληματικού «Ζ» θυμάται εκείνες τις στιγμές. Ξεφυλλίζοντας και παραθέτοντας τις ημερολογιακές σελίδες τού γραμμένου εν θερμώ «Εκτός των τειχών», που εκδόθηκε από το Θεμέλιο το 1965, δύο χρόνια μετά τα «κατορθώματα» του παρακράτους, προετοιμάζοντας τρόπον τινά τη συγγραφή του «Ζ», παρακολουθούμε καρέ - καρέ πώς η πένα του Β. Βασιλικού μετασχημάτισε την Ιστορία σε λογοτεχνία. Ξετυλίγοντας τη μνήμη, αποφασίζει πως το όνομα του εντολέα αυτής της δολοφονίας πρέπει να ακούγεται καθαρά πλέον. Γιατί το «παλάτι» είχε όνομα: Φρειδερίκη.

Νεαρός κριτικός κινηματογράφου στον «Ταχυδρόμο» τον Μάιο του 1963, ο συγγραφέας επιστρέφει στη γενέτειρά του για να καλύψει το νεοσύστατο 2ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Στο περιθώριο της δουλειάς για το περιοδικό καταγράφει στιγμή προς στιγμή τη δολοφονία και τις αντιδράσεις των παρακρατικών. Ντοκουμεντάρει την εποχή λιτά, περιεκτικά, συγκλονιστικά. Δίνει το momentum της ιστορικής στιγμής που θα στοιχειώσει τη σύγχρονη Ελλάδα και θα οδηγήσει τον ίδιο στη δημιουργία τού κορυφαίου του έργου.

«Η δολοφονία έγινε 200 μέτρα από το πατρικό μου σπίτι» θυμάται σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός. «Με σημάδεψε αυτή η στιγμή γιατί τους παρακρατικούς εγώ τους γνώριζα σαν φάτσες μικροπωλητών στην Αγορά Μοδιάνο, χωρίς να ξέρω όμως ότι ήταν όργανα της χωροφυλακής που τους παραχωρούσε τις άδειες, τους οποίους χρησιμοποιούσε στην επίσκεψη του Ντε Γκολ, με την καρφίτσα στο πέτο για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Θυμάμαι τον Κώστα Κουλουφάκο που μου ζήτησε να πω την άποψή μου για τη δολοφονία προκειμένου να κάνει το ρεπορτάζ για την ‘Αυγή’. Του απάντησα ότι είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι την ώρα που στη Θεσσαλονίκη δολοφονούσαν τον Λαμπράκη, στην Αθήνα έκαναν τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Τρούμαν στη λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου».

Σταματάει για λίγο την αφήγηση και θυμάται την Μπέτυ Αμπατιέλου στο Λονδίνο, το χαστούκι στη Φρειδερίκη, που δεν ήταν ακριβώς «χαστούκι», όπως λέει, την τρομερή αυτή συνάντηση και την προσπάθεια της Μπέτυς να παραδώσει στα βασιλικά χέρια το υπόμνημα για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, ανάμεσά τους και του άντρα της Αντώνη. Πλάι της στεκόταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Η Φρειδερίκη ρώτησε γι’ αυτόν. Ήταν εκείνος που είκοσι τρεις μέρες μετά θα άφηνε την τελευταία του πνοή χτυπημένος από τον λοστό του Εμμανουηλίδη, επιβάτη στην καρότσα του τρίκυκλου του Γκοτζαμάνη.

«Τώρα πια, μετά από τόσα χρόνια, την απάντηση για τον εντολέα της δολοφονίας την έχω βρει» λέει εμφατικά. «Μπορεί στο ‘Ζ’ να μην το είπα καθαρά, αλλά να άφησα σαφώς να εννοηθεί, τώρα όμως δεν μπορώ παρά να το λέω. Είμαι πεπεισμένος ότι η εντολή ήρθε από τη Φρειδερίκη, που ως νεαρή ανήκε στη χιτλερική νεολαία. Αυτές οι μνήμες παραμένουν ανεξίτηλες. Και χρειάζεται να τις κρατάμε ζωντανές, ειδικά σήμερα, που η δημοκρατία στον πλανήτη κινδυνεύει».

ΦΕΣΤΙΒΑΛ 1963

Ζέστα. Ακόμα δεν έπεσε η πρώτη σταγόνα της φθινοπωρινής βροχής για να σκοτώσει το καλοκαίρι.

Το φεστιβάλ αρχίζει μέσα σ’ ένα κλίμα αντιφεστιβαλικό. Τα χθεσινά εντάλματα συλλήψεως των τεσσάρων αξιωματικών της χωροφυλακής, κρατούν σε φανερή συγκίνηση τα δημοκρατικά πλήθη. Η χαρά του κόσμου είναι μεγάλη γιατί έτσι αποδείχτηκε, χάρη στους αδέκαστους δικαστικούς, ότι η δικαστική εξουσία λειτουργεί ανεξάρτητα από τις άλλες δύο, καθώς προβλέπει το σύνταγμα των Ελλήνων. Αντίθετα, οι «αγανακτισμένοι πολίτες» έχουν λουφάξει. Στον δρόμο μοιράζονται προκηρύξεις απαιτώντας την αποκάλυψη των υψηλοτέρων ενόχων και προς το βράδυ της Δευτέρας κυκλοφορούν δυο κούφια παραρτήματα αθηναϊκών εφημερίδων που μας πληροφορούν ότι ακόμα δεν προφυλακίστηκαν οι αξιωματικοί. Ο πρόεδρος της εκθέσεως κ. Γεωργιάδης κηρύσσει την έναρξη του φεστιβάλ.

«Αγέρωχε στρατηγέ Μήτσου... Οι αγώνες σου υπήρξαν αγώνες της Φυλής μας, υπήρξαν αγώνες διά την επιβίωσιν του Ελληνικού Έθνους... Λίγα ξύλινα και πτωχικά καθίσματα, ένα σπίτι χρεωμένο, έναν μοναχογιό κι αυτόν χωροφύλακα - φρουρόν της Πατρίδος και πάμπολλαι ανώταται τιμητικαί διακρίσεις και παράσημα, τα οποία η Πατρίς ευγνωμονούσα σού απένειμε, είναι μαζί με το κελί της φυλακής σου τα μοναδικά έπαθλα Τιμής, Ανδρείας και Αφοσιώσεως εις το καθήκον... Ο στρατηγός Μήτσου έδωσε το παν. Δίδει τώρα και την ατομική του ελευθερία. Φυλακίζεται το σώμα, αλλά η ψυχή ΠΟΤΕ.

Εθνικόφρονες Φοιτηταί»

Αυτές οι προκηρύξεις μοιράζονται από αυτοκίνητο στις 3 μετά τα μεσάνυχτα, καθώς εξαντλημένοι από μια ανύπαρχτη κινηματογραφικά μέρα -με μια μόνο εξαίρεση, που γι’ αυτή θα μιλήσουμε παρακάτω- οδεύουμε προς το «Ντο Ρε» για να πιούμε τον καφέ μας. Η ΕΔΑ μοίραζε τις προκηρύξεις ιδιόχειρα, στα πεζοδρόμια της ασφυκτικά γεμάτης κόσμο Τσιμισκή, ενώ οι εθνικόφρονες χρησιμοποιούν τετράκυκλα και μάλιστα σ’ ερημικούς δρόμους.

Η καλοκαιρία και συνακόλουθα η ζέστη στον Α' εξώστη συνεχίζεται. Τα προγράμματα γίνονται φυσερά. Λιποθυμίες δεν παρατηρούνται. Οι τέσσερις αξιωματικοί, σύμφωνα με τις εφημερίδες, βρίσκονται τώρα στο τελευταίο πάτωμα της Γενικής Ασφάλειας, ανά δύο σε κάθε δωμάτιο. Το πρωί τυχαία περνώ από το μέρος της δολοφονίας του Λαμπράκη. Τα παράθυρα της λέσχης όπου μίλησε ο πρωτομάρτυρας αυτός της Ειρήνης βρίσκονται ακόμα κλειστά, μερικά με σανίδια. Η οδός Σπανδωνή είναι γεμάτη κίνηση. Στο βάθος της δεσπόζει ένα κατάστημα γυναικείων τσαντών με το όνομα Ι. Τραμπούκης. Ο καημένος ο καταστηματάρχης τι άσχημα που θα ένιωσε με το όνομά του! Το μέρος όπου έπεσε ο Λαμπράκης είναι ακόμα υγρό -το είδα κι άλλες φορές πριν από μήνες-, λες και η άσφαλτος στο σημείο εκείνο έβγαλε δάκρυ, ή το θαύμα που έγινε στην «Πηγή της Παρθένου» του Μπέργκμαν.

Ομάδες φίλων του στρατηγού Μήτσου συγκεντρώνονται απ’ το πρωί στο Σταθμό και ξεκινούν έπειτα για να διαδηλώσουν την πίστη τους στον φυλακισμένο. «Να βγει ο Μήτσου!» φωνάζουν κάτω απ’ τα παράθυρα της Γενικής Ασφάλειας. Κι ο στρατηγός, αφού τους ράντισε με άνθη, τους διατάζει, με χωροφυλακίστικες κινήσεις, να απομακρυνθούν.

Οι φίλοι του στρατηγού Μήτσου επέστρεψαν ήσυχοι στις αγροτικές εργασίες τους.

Στον στρατηγό Μήτσου αποστέλλονται δέματα από τους «αγανακτισμένους» για τη φυλάκισή του χωρικούς. Τα οποία ο στρατηγός, μέσω του κλήρου, διανέμει στους φτωχούς.

Ο πρόεδρος της επιτροπής ακαδημαϊκός κ. Ηλίας Βενέζης με τον πρόεδρο της Διεθνούς Εκθέσεως κ. Γ. Γεωργιάδη απονέμουν στους βραβευμένους τα έπαθλα και τα διπλώματα και όλα τελειώνουν καλά «σε τούτο εδώ το ωραίο πανηγύρι».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL