Του Άγγελου Μανταδάκη
Το Εθνικό Θέατρο ιδρύθηκε με τον Νόμο 4615 το 1930. Λειτούργησε σαν θέατρο το 1932. Την πρώτη του παράσταση την έδωσε μόλις μετά δύο χρόνια γιατί ο υπουργός των Οικονομικών αρνιόταν πεισματικά να το επιχορηγήσει. Δεν στάθηκε εύκολο να βρεθεί ο σκηνοθέτης που θα αναλάμβανε την καλλιτεχνική ευθύνη του νέου θεάτρου. Ακόμη πιο δύσκολο ήταν να συσταθεί ο θίασος ο οποίος θα ενσάρκωνε το όραμα του ιδρυτή και υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου. Λέγεται όμως ότι στη δυσκολία της έναρξης των παραστάσεων του θεάτρου αρνητικό ρόλο έπαιξε η στάση των δύο μεγάλων κυριών του ελληνικού θεάτρου της εποχής, που δεν ήταν άλλες από τη Μαρίκα Κοτοπούλη και την Κυβέλη. Τελικά την ευθύνη για τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Φώτος Πολίτης, αφού προηγουμένως είχαν αρνηθεί ο Σπύρος Μελάς και ο Μ. Λιδωρίκης.
Η συγκρότηση του θιάσου κράτησε έναν χρόνο - αιτία ο συνωστισμός δεκάδων ηθοποιών που ανταγωνίζονταν για μια θέση και έναν ρόλο. Το αρχικό σχέδιο της διοίκησης του θεάτρου ήταν να προσληφθούν δέκα έως δεκαπέντε τακτικοί ηθοποιοί, δεκαπέντε έκτακτοι και μαζί μ' αυτούς η Κυβέλη και η Κοτοπούλη. Οι δύο μεγάλες αυτές κυρίες δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν διότι η καθεμία από αυτές προέβαλε υπερβολικές απαιτήσεις. Τελικά η διοίκηση εδέησε να βρει τριάντα εφτά ηθοποιούς, ανάμεσά τους ο Αιμίλιος Βεάκης, η Κατίνα Παξινού, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Θάνος Κωτσόπουλος, η Βάσω Μανωλίδου και άλλοι.
Στην εναρκτήρια ομιλία του ο Φώτος Πολίτης απευθυνόμενος στους ηθοποιούς υπογράμμισε τα εξής: Το θέατρο αποσκοπεί στη δημιουργία ενός σταθερού καλλιτεχνικού πυρήνα. Πρέπει να είναι άξιο του οράματος και της αποστολής του συγκεντρώνοντας τις καλύτερες καλλιτεχνικές δυνάμεις ώστε να προκαλεί τον σεβασμό προς τη σημασία που έχει η σκηνή και να δείξει τη σοβαρότητα που υπάρχει στην ιδέα του θεάτρου.
Ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, «ο ηνίοχος» του Εθνικού Θεάτρου της περιόδου 1955-1964, με το δικό του οραματικό βλέμμα στραμμένο προς το μέλλον καθοδήγησε το άρμα του Εθνικού Θεάτρου σε ένα δύσβατο θεατρικό πεδίο, όπως ήταν αυτό της εποχής του, κατορθώνοντας να κόψει πρώτος το νήμα της χρυσής εποχής της κρατικής σκηνής. Ο Χουρμούζιος υπήρξε διάδοχος του Δημήτρη Ροντήρη.
Ο Αλέξης Μινωτής από το 1964 μέχρι το 1967 είχε μοιραστεί τη διεύθυνση της κρατικής σκηνής με τον Ηλία Βενέζη - ο ίδιος είχε την καλλιτεχνική ευθύνη και ο γνωστός συγγραφέας τη διοικητική.
Το κτήριο του Εθνικού Θεάτρου, έργο του Τσίλερ, ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε ώστε να ανακάμψει από τις φθορές και τους σεισμούς που είχε υποστεί στα εκατό χρόνια της λειτουργίας του.
