Ο πρωτοεμφανιζόμενος Μιχάλης Μαλανδράκης, με γρήγορη, στακάτη γλώσσα, σκληρό ρεαλισμό και κινηματογραφικούς ρυθμούς, γράφει τη νουβέλα “Patriot” για τον συνομήλικό του εικοσιτριάχρονο Αγκίμ, ο οποίος, προερχόμενος από την Αλβανία, όταν τον πλησιάζει ο συμπατριώτης του ο Αντώνης με μια δελεαστική πρόταση, γίνεται εν μία νυκτί ο Γιάννης απ’ τα Γιάννενα. Και από κει που περιφερόταν παίζοντας το κλαρίνο του στους δρόμους της Αθήνας για λίγα ευρώ, βρίσκεται, σχεδόν δίχως να το καταλάβει, στον άγριο κόσμο της αθηναϊκής νύχτας. Στον άγριο κόσμο της «κάτω νύχτας», που θα έλεγε και ο Γιάννης Βαρβέρης. Στην αρχή αναγκάζεται να απαρνηθεί απλώς την καταγωγή του. Κυρίως για να επιβιώσει. Αλλά κι επειδή τα ανταλλάγματα είναι χρήμα και δόξα. Δύσκολα θα αντιστεκόταν κανείς. Ακόμη δυσκολότερα ένας νεαρός Αλβανός που κοιμάται παρέα με άλλους δύο μέσα σε ένα μικρό διαμέρισμα. Σιγά - σιγά όμως αρχίζει να χάνει μικρά κομμάτια του εαυτού του. Για να χάσει αργότερα πολύ περισσότερα. Και στο τέλος τα πάντα.
Από τα ωραιότερα κομμάτια του βιβλίου είναι οι περιγραφές της νυχτερινής ζωής. Δεν ξέρω ποια είναι σχέση του Μαλανδράκη με τις καταστάσεις που εξιστορεί, αλλά σίγουρα πρόκειται για δεινό και πολύ οξυδερκή παρατηρητή, ο οποίος ξέρει να δίνει εικόνες που χαράσσονται στη μνήμη. Εκτός από αυτές των συγκρούσεων του υποκόσμου, πολύ δυνατές είναι κι αυτές της διασκέδασης, καθώς ο νεαρός κλαρινίστας σολάρει με πάθος και η ματαιοδοξία κάνει πάρτι μέσα στο μυαλό του. «Όλα τα ποτήρια σηκώνονται στην υγειά μου και όλα τα τσιγάρα ανάβουν για πάρτη μου». Γιατί ο Αγκίμ/ Γιάννης στη νουβέλα τού Μαλανδράκη δεν παύει ποτέ να είναι 23 ετών. Θέλω να πω -και δεν ξέρω αν αυτό έχει να κάνει με την ηλικία του συγγραφέα ή με την ηλικία του ήρωά του- ότι ναι μεν ο κόσμος που περιγράφεται είναι σκληρός και ανελέητος, αλλά η ματιά δεν παύει ούτε στιγμή να είναι «νεανική», να περιέχει χιούμορ, όρεξη, φιλοδοξία, πόθο, ελπίδα.
Κι ας είναι κυνηγημένος ο Αγκίμ/ Γιάννης. Γιατί αυτό είναι. Τον κυνηγάνε οι περιστάσεις. Οι δύο πατρίδες. Δύο ίσον καμία. Κάπως έτσι. Η αίσθηση ότι δεν ανήκεις πουθενά. Ή μάλλον ακόμη χειρότερα. Ότι παντού είσαι ξένος. «Γύρισαν οι Έλληνες», «ήρθε ο πρωτευουσιάνος που δεν ξέρει να μιλήσει τη γλώσσα του» λένε οι συμπατριώτες του για όσους επιστρέφουν πίσω, μετά από χρόνια ξενιτιάς, για να αντιμετωπίσουν μια «ξενιτιά» πιο απόλυτη και πιο άδικη από την προηγούμενη. Στην Ελλάδα, από την άλλη, όσα χρόνια κι αν περάσουν, ακόμη και για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς, για τα παιδιά δηλαδή ανθρώπων που μεγάλωσαν εδώ, που μιλάνε άψογα τα ελληνικά, που σπούδασαν στα ελληνικά πανεπιστήμια και που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τους νεαρούς ιερούς βλαστούς των «γνήσιων» Ελλήνων, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Παντού και πάντα υποβόσκει θαρρείς μια προαιώνια προκατάληψη. Η οποία, ακόμη κι όταν δεν εκφράζεται, κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Αλλά είναι πάντα εκεί. Η ερώτηση «κι από πού είστε αν επιτρέπεται;» στον υποψήφιο νοικάρη Αγκίμ/ Γιάννη για το σπίτι στα Πετράλωνα από την πενηντάχρονη σπιτονοικοκυρά/ ανακρίτρια προφανώς δεν είναι και τόσο αθώα.
Όλοι γνωρίζουμε, έχουμε φίλους, συναδέλφους, ανθρώπους που δεν γεννήθηκαν εδώ, αλλά ζουν εδώ για πολλά χρόνια και τα καλοκαίρια επισκέπτονται κάποια άλλη πατρίδα, για να γυρίσουν μετά ξανά πίσω, ξεχνώντας με το πέρασμα των χρόνων ποια από αυτές τις πατρίδες είναι η «πρώτη» και ποια η «δεύτερη». Τα διλήμματα και τα αδιέξοδα αυτών των ανθρώπων αναδεικνύει ο Μαλανδράκης. Και το κάνει με περίσσεια ευαισθησίας, με διεισδυτικότητα και με παλμό. Με περίσσεια ανθρωπιάς εντέλει. Περιμένουμε τη συνέχεια.
Μιχάλης Μαλανδράκης, «Patriot»
Εκδ. Πόλις
96 σελ. Τιμή: 10 ευρώ
