Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Από τις αξιοσημείωτες "ανακαλύψεις" ενός ταξιδευτή είναι και το να επισκεφτεί κάποτε τόπο χωρίς Έλληνες, Εβραίους ή Αρμένιους, αν όχι χωρίς την παρουσία έστω μίας κοινότητας κάποιου από αυτά τα έθνη της ευρύτατης διασποράς. Ούτε και η μακρινή πολυάνθρωπη πρωτεύουσα του Μπανγκλαντές, μιας χώρας με "μονοπολιτισμικό" -υπό την ευρεία έννοια- όνομα, αφού δηλώνει συγκεκριμένη εθνότητα, τον λαό δηλαδή που ομιλεί την μπενγκάλι, ανήκει, όπως διαπιστώνω από την πρώτη κιόλας ημέρα περιήγησής μου σ' αυτήν, στις εξαιρέσεις.
Τρίτη 4 Μαρτίου 2008, Ντάκα. Ξεκινώ την ημέρα μου κατευθυνόμενος προς τα νότια και τις όχθες του Μπουριγκάνγκα, που θα πει "παλαιός Γάγγης", κατεβαίνοντας την οδό Αρμανιτόλα, η οποία διασχίζει την ομώνυμη περιοχή. Το κυρίως αξιοθέατο που ψάχνω είναι το διακοσμημένο με αστέρια περίφημο Τζαμί των Άστρων του 19ου αιώνα που βρίσκεται εδώ κοντά, όμως βρίσκω την ευκαιρία να περιηγηθώ στην Αρμένικη Συνοικία, καθώς αυτό σημαίνει στην μπενγκάλι το "Αρμανιτόλα". Αυτή βρίσκεται στην παλιά πόλη της Ντάκα και απλώνεται γύρω από την Αρμένικη Εκκλησία.
Η Αρμένικη Εκκλησία στην Ντάκα ή, όπως ονομάζεται επισήμως, Αρμενική Αποστολική Εκκλησία της Αναλήψεως είναι μάρτυρας της παρουσίας εδώ Αρμενίων ήδη από τον 17ο αιώνα και ταυτόχρονα ένα από τα αρχιτεκτονικά στολίδια της πρωτεύουσας. Αμέσως μόλις μπαίνω στο προαύλιο της εκκλησίας, η οποία είναι αφιερωμένη στην Ανάσταση του Χριστού, νιώθω να ανακουφίζονται τα αισθητήρια όργανά μου από την ένταση μιας τεράστιας μεγαλούπολης της οποίας ο συνολικός πληθυσμός υπολογίζεται πως ξεπερνά τα 15 εκατομμύρια. Τα ντεσιμπέλ από την κίνηση στους δρόμους τα διαδέχεται η σιγή του προαυλίου, μια "νεκρική σιγή" στην κυριολεξία, αφού τον ναό περιβάλλουν και από τις τρεις πλευρές εκτός της εισόδου πέτρινα μνήματα. Το πανδαιμόνιο των χρωμάτων που δημιουργείται από τα αμέτρητα πολύχρωμα ποδήλατα ταξί, τα ρίκσο, τα έντονα χρώματα των ρούχων ή από τις αμέτρητες αφίσες διαδέχεται ο απαλός συνδυασμός λευκού και ώχρας στις προσόψεις της εκκλησίας και το πράσινο του κήπου. Τη ζέστη των δρόμων διαδέχεται η δροσιά που προσφέρουν οι φοίνικες και άλλα είδη δένδρων εκατέρωθεν της εισόδου μαζί με το γρασίδι και τις περιποιημένες γλάστρες ολόγυρα. Οι δε πετρόχτιστοι διάδρομοι, τους οποίους πλαισιώνουν κιονοστοιχίες που ενώνονται με καμάρες, προσφέρουν και δροσιά και σκιά.
Ο ναός, για τα δεδομένα μιας χώρας της νότιας Ασίας στην οποία ο χριστιανικός πληθυσμός δεν ξεπερνά το 0,3%, είναι εξωτερικά εντυπωσιακός. Το μήκος του φτάνει τα 230 μέτρα. Ολόγυρα στην αυλή υπάρχουν ταφικές πλάκες, οι περισσότερες πέτρινες, με ελάχιστες από μάρμαρο, με αρμένικες επιγραφές όπου έχουν ταφεί περισσότεροι από 350 Αρμένιοι. Τα δε κλίτη του ναού στη δεξιά και την αριστερή του πλευρά διαθέτουν βεράντες, καθώς ο ναός είναι διώροφος, από όπου μπορεί κάποιος να έχει θέα ολόγυρα.
Για να μπω στον ναό, περνάω από την πύλη που σχηματίζει το τριώροφο καμπαναριό. Σε αντίθεση με το εξωτερικό του, το εσωτερικό του ναού, ο οποίος διαθέτει τέσσερις πόρτες και συνολικά είκοσι επτά παράθυρα, είναι, αν και ψηλοτάβανο, μάλλον λιτό. Διαθέτει άμβωνα και ολόγυρά του κιγκλίδωμα, μία μαρμάρινη κολυμπήθρα βάθους ενός μέτρου πίσω από αυτόν, καθώς και εσωτερική σκάλα. Δύο σειρές από ανεμιστήρες κρέμονται από την οροφή χαρίζοντας στον επισκέπτη ακόμη περισσότερη δροσιά.
Οι Αρμένιοι έφτασαν εδώ όταν η χώρα τους βρισκόταν υπό την εξουσία των Περσών, από τους οποίους και εστάλησαν από πολιτική και οικονομική σκοπιμότητα. Η Περσική Αρμενία, η οποία περιελάμβανε τη σημερινή Αρμενία, αποτελούσε τμήμα της Περσίας επί της δυναστείας των Κατζάρων έως το 1828. Αυτός είναι και ένας λόγος που το Ιράν μαζί με τη γειτονική του Οθωμανική Αυτοκρατορία διέθεταν τις μεγαλύτερες κοινότητες Αρμενίων έως την αρχή του 20ού αιώνα. Μάλιστα, κατοχή της Αρμενίας από τους Πέρσες έχουμε ήδη από τον 6ο π.Χ. αιώνα με τη Σατραπεία της Αρμίνα, της Αρμενίας, μετά την κατάλυση του Βασιλείου του Ουράρτου, του Αραράτ.
Σύντομα αναδείχθηκε στην ανατολική Βεγγάλη το εμπορικό δαιμόνιο των Αρμενίων και ασχολήθηκαν επικερδώς με το εμπόριο υφασμάτων, δέρματος και γιούτας, ενώ η περιοχή όπου ζούσαν ονομάστηκε Αρμανιτόλα. Το 1781 χτίστηκε στην Αρμένικη Οδό της Αρμανιτόλα, εμπορική γειτονιά τότε, η περίφημη εκκλησία των Αρμενίων στον χώρο του νεκροταφείου τους. Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα στήθηκε και ένα πύργος στην εκκλησία, το ρολόι, το οποίο λέγεται πως ακουγόταν από χιλιόμετρα μακριά, με αποτέλεσμα να συγχρονίζει ο κόσμος τα ρολόγια του μ' αυτό. Το 1880 το ρολόι σταμάτησε να λειτουργεί, ενώ το 1897 ο πύργος καταστράφηκε από σεισμό. Εκείνα τα χρόνια, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ήταν που οι Αρμένιοι έμποροι διέδωσαν τη γιούτα.
Στο συγκρότημα αυτό της εκκλησίας είχε διαμείνει η Μητέρα Τερέζα κατά την επίσκεψή της το 1996 στην Ντάκα, ενώ ανάμεσα στους τάφους ξεχωρίζει και ένα άγαλμα στον τάφο του Κάτατσικ Αβάτικ Τόμας που παριστάνει τη σύζυγό του, το οποίο μεταφέρθηκε από την Καλκούτα και φέρει την επιγραφή «ο καλύτερος σύζυγος».
