Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Εν αρχή ην ο Κάρτλος, δισέγγονος του Ιάφεθ και γενάρχης των Καρτβελιανών, των μετέπειτα Γεωργιανών. Ο Κάρτλος θα ενώσει τους Καυκάσιους Ίβηρες και θα ιδρύσει την πόλη Κάρτλι, όπως επίσης ονομάζονται οι Καρτβελιανοί. Η πόλη του μυθικού Κάρτλου θα δώσει το όνομά της στην ευρύτερη περιοχή της κεντροανατολικής Γεωργίας Κάρτλι. Αυτή θα γίνει γνωστή στους κλασικούς χρόνους ως Ιβηρία. Πρωτεύουσά της θα είναι η Μτσχέτα από τον 3ο π.Χ. αιώνα, έως τον 5ο μ.Χ. αιώνα οπότε θα την διαδεχθεί η Τιφλίδα. Τον 11ο αιώνα το Κάρτλι θα ονομαστεί Σακαρτβέλο, το οποίο οι Ρώσοι θα ονομάσουν Γκρουζία και οι Δυτικοί Γεωργία.
Η “Κάρτλις Τσχοβρέμπα” που θα πει "Η ζωή του Κάρτλι", κείμενα γραμμένα μεταξύ 9ου και 14ου αιώνα που στη Δύση θα γίνουν γνωστά ως "Χρονικό του Κάρτλι", θα κάνουν λόγο ακόμη και για κατάκτηση της πόλης από τον Μέγα Αλέξανδρο, κάτι όμως το οποίο ιστορικά δεν επιβεβαιώνεται. Όπως δεν επιβεβαιώνεται ούτε η αναφερόμενη ανέγερση ζωροαστρικών ναών μεταξύ 2ου και 1ου π.Χ. αιώνα από Πέρσες ιερείς.
Ο καθεδρικός Σβετιχοτσβέλι
337 μ.Χ. Με τον εκχριστιανισμό της Ιβηρίας ο Χριστιανισμός ανακηρύσσεται επίσημη θρησκεία του κράτους, με την ήδη ανεπτυγμένη πολιτιστικά Μτσχέτα, έδρα της Γεωργιανής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Με τη μεταστροφή των Γεωργιανών στον Χριστιανισμό κατασκευάζεται στο κέντρο της πόλης μια μικρή ξύλινη εκκλησία. Καθώς η χριστιανική κοινότητα πληθύνεται, θα ανεγερθεί γύρω από αυτήν τον 5ο αιώνα ο καθεδρικός Σβετιτσχοβέλι, από το Σβέτι ("στύλος") και το Τσχοβέλι ("ζωοδότης").
Παρασκευή μεσημέρι, 17 Ιουλίου 2015. Αναχωρώ οδικώς από την Τιφλίδα ακολουθώντας βορειοδυτική διαδρομή, παράλληλη με την όχθη του Μτκβάρι, του Κύρου ή Κούρα, όπως προφέρεται, που πήρε το όνομά της από τον Πέρση βασιλιά Κύρο τον Μέγα. Μετά από 25 λεπτά, βρίσκομαι στην Μτσχέτα. Επισκέπτομαι τη μητρόπολη Σβετιτσχοβέλι, η οποία προκαλεί δέος. Από τη μία λόγω της ιστορίας της. Σχεδόν χίλια νωρίτερα, μεταξύ 1010 και 1029, ο αρχιτέκτονας Αρσουκίτζε μετέτρεψε κατόπιν εντολής του καθολικού και Πατριάρχη Μελχισεδέκ Α' την παλαιά βασιλική σε επιβλητικό θολωτό σταυροειδή ναό, ο οποίος αποτελεί και χώρο στέψης και ταφής Γεωργιανών βασιλέων, έχοντας πέσει ανά τους αιώνες θύμα καταστροφών από Άραβες, Πέρσες, Ταμερλάνο και Ρώσους. Με αποκορύφωμα το ασβέστωμα των τοιχογραφιών και την καταστροφή διακοσμήσεων τη δεκαετία του 1830 για να έχει πιο "καθαρή" όψη ενόψει προγραμματισμένης επίσκεψης του τσάρου Νικόλαου Α', η οποία όμως ουδέποτε πραγματοποιήθηκε. Το δέος ενισχύουν θρύλοι και παραδόσεις όπως ότι εδώ φιλοξενείται ο "άρραφος χιτών" που φορούσε ο Χριστός κατά την σταύρωση. Σύμφωνα με γεωργιανά κείμενα, ένας Εβραίος της Γεωργίας, ο Ηλίας, αγόρασε τον χιτώνα από Ρωμαίο στρατιώτη στον Γολγοθά και τον έφερε στην πατρίδα του. Λέγεται ότι φυλάσσεται στο κιβούρι του 17ου αιώνα που βρίσκεται εδώ στον καθεδρικό, μαζί με την ενταφιασθείσα Αγία Σιδωνία, την αδελφή του Ηλία, η οποία πέθανε από συγκίνηση μόλις άγγιξε τον χιτώνα. Εντυπωσιακές είναι και οι αποκατασταθείες επιτοίχιες αγιογραφίες που απεικονίζουν αστρολογικούς συμβολισμούς και το Θηρίο της Αποκάλυψης.
Πανοραμική θέα της συμβολής των ποταμών Μτκβάρι και Αράγκβι από το Τζβάρι
Αμέσως μετά, επισκέπτομαι το ορθόδοξο μοναστήρι του 6ου αιώνα Τζβάρι. Μαζί με τον καθεδρικό και τα μνημεία της Μτσχέτα έχουν χαρακτηρισθεί από την UNESCO Τόπος Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η αρχιτεκτονική του τετράκογχου Τζβάρι απετέλεσε πρότυπο ανέγερσης πλήθους εκκλησιών σε Γεωργία και Αρμενία. Η μονή είναι εντυπωσιακή από πάσης απόψεως, καθώς διατηρείται αναλλοίωτη επί 15 αιώνες, προσφέροντας από τα 656 μέτρα ύψος εκπληκτική πανοραμική θέα της συμβολής των ποταμών Μτκβάρι και Αράγκβι, με τα υλικά, τα χρώματα και το ύφος της να δένουν αρμονικά με το περιβάλλον. Εδώ, σύμφωνα με την παράδοση, μια ευαγγελίστρια από την Κολάστρη της Καππαδοκίας, η Αγία Νίνα, προσήλκυσε το 334 τον βασιλιά Μιριανό Γ' (Μιχράν στα περσικά και Μιθράτης στα ελληνικά) της Ιβηρίας στον Χριστιανισμό. Η Αγία Νίνα έστησε εδώ, πάνω σε παγανιστικό ναό, έναν μεγάλο σταυρό από κλήμα που προσήλκυε πλήθος προσκυνητών από όλον τον Καύκασο. Ο σταυρός αυτός, ο λεγόμενος "Κληματοειδής" ή "της Αγίας Νίνας", ο "Τζβάρι Βαζίσα" στα γεωργιανά, είναι αρκετά δημοφιλής στη Γεωργία έχοντας ως χαρακτηριστικό ότι τα δύο οριζόντια σκέλη του έχουν ελαφρά κλίση προς τα κάτω. Το 545 ανεγέρθηκε μια μικρή εκκλησία, η οποία βρίσκεται δίπλα στον σημερινό ναό.
Εικόνες από την Αποκάλυψη και πάνω δεξιά ο ζωδιακός κύκλος σε χριστιανική βερσιόν
Ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον έχουν και τα ερείπια της Αρμάζι, μέρους της πόλης, και της Αρμάζ - Τσίχε, της Ακρόπολης, 4 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μτσχέτα που καταστράφηκε το 736 από Άραβες επιδρομείς, όπως και της Νεκρόπολης Σαμταύρο με τους 3.000 τάφους που δημιουργήθηκαν ήδη από το τέλος της εποχής του Χαλκού.
