Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Φερνάντο Αραμπάλ: / Φερνάντο Αραμπάλ: Δεν φοβάμαι τίποτα, η ποίηση μου χαρίζει την απόλυτη ελευθερία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Φερνάντο Αραμπάλ: / Φερνάντο Αραμπάλ: Δεν φοβάμαι τίποτα, η ποίηση μου χαρίζει την απόλυτη ελευθερία

Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης τον χαρακτηρίζει "θεοπάλαβο αναρχικό". Δεν έχει άδικο. Τα έργα του, ελλειπτικά και συμβολικά, ποτισμένα από το κίνημα του νταντά και τον σουρεαλισμό, άλλοτε πάλι εκφράζοντας απόλυτα το Θέατρο του Πανικού, του οποίου θεωρείται ο θεμελιωτής, επιβεβαιώνουν τον χαρακτηρισμό. Και η παρουσία του επίσης. Mε τα διπλά γυαλιά να κυριαρχούν στο πρόσωπό του, πληθωρικός και φουριόζος, αυτός ο λιπόσαρκος, μικροσκοπικός άντρας με τη βροντερή φωνή, επιβεβαιώνει με την παρουσία του ό,τι έχει γράψει. Μιλάει με πάθος και έντονες χειρονομίες. Τονίζει τις λέξεις μία - μία. "Η τέχνη είναι ελευθερία".

Ο τρομερός Φερνάντο Αραμπάλ, με περισσότερα από 100 έργα στη φαρέτρα του, συγγραφέας που... καρφώνει την καθεστηκυία τάξη και τον ορθολογισμό της με τις λέξεις του, ποιητής, ζωγράφος και σκηνοθέτης επίσης, με το όνομά του να βρίσκεται στις υποψηφιότητες για Νόμπελ, αλλά το ενδιαφέρον του να εστιάζεται στην ελευθερία του γκράφιτι, δεν μοιάζει, είναι αντικομφορμιστής και ασυμβίβαστος. Ένας διανοούμενος που σε κάθε ευκαιρία επιχειρεί να αποδομήσει τον καθωσπρεπισμό και την οριοθετημένη λογική.

Η ζωή του, μυθιστορηματική. Έζησε τον ισπανικό Εμφύλιο, βίωσε το τραύμα της Ιστορίας, έγραψε το περίφημο γράμμα "Γράμμα στον Φράνκο", ένα δριμύ κατηγορώ στο δικτατορικό καθεστώς της γεννέτειράς του, που δολοφόνησε και τον πατέρα του. "Η βιογραφία σας είναι γεμάτη από πτώματα... στην Αφρική, στην Αστούρια, στη διάρκεια του Εμφυλίου και μετά... Μια ολόκληρη ζωή που καλύπτεται από την αποσύνθεση του θανάτου" γράφει μεταξύ άλλων σ' αυτό το συγκλονιστικό γράμμα. Το βιβλίο απαγορεύτηκε φυσικά από το καθεστώς όπως και όλο το έργο του.

Συνδέθηκε με τις πρωτοπορίες του 20ού αιώνα. Φίλος του Μπρετόν, του Νταλί, του Μπέκετ και μαζί με τον Γιοντορόφσκι και τον Τοπόρ μπήκε στη δίνη του καλλιτεχνικού κινήματος του Πανικού, ενός θεάτρου που, όπως εξηγεί ο μεταφραστής και αυτουργός της επίσκεψής του στην Αθήνα Νεκτάριος Γεώργιος Κωνσταντινίδης, έχει τις ρίζες του στο Θέατρο της Σκληρότητας του Αντονέν Αρτώ, αντλεί στοιχεία από τον ντανταϊσμό, τον υπερρεαλισμό και το Θέατρο του Παραλόγου. Ο Αραμπάλ επιμένει στην ετυμολογία του όρου. "Προέρχεται από τον θεό Πάνα, το τελετουργικό στοιχείο, και κινείται ανάμεσα στο όνειρο και τον εφιάλτη".

Η μητέρα - τραύμα και η παράσταση της Αθήνας

Ο Φερνάντο Αραμπάλ δεν κουράζεται να ταξιδεύει. Πριν μερικές μέρες ήρθε από το Παρίσι, όπου ζει μόνιμα, στην Αθήνα και παρακολούθησε την πρεμιέρα του μονολόγου του "Γράμμα Αγάπης" στον Πολυχώρο Πολιτισμού "Διέλευσις". Βασισμένο στην αληθινή αλληλογραφία με τη μητέρα του, το έργο ακροβατεί ανάμεσα στα συναισθήματα των δύο προσώπων. Μάνα και γιος άλλωστε συνδέονται από ένα εμβληματικό γεγονός, που διέρρηξε τη σχέση τους για πολλά χρόνια. Ο Αραμπάλ κατηγορεί ευθέως τη μητέρα του ότι εξαιτίας της συνέλαβαν τον πατέρα του οι φρανκιστές. "Μου στέρησαν τον πατέρα μου" λέει ο ίδιος συχνά. Η παράσταση παρουσιάζεται κάθε Κυριακή και Δευτέρα σε μετάφραση του Ν.Γ. Κωνσταντινίδη και σκηνοθεσία της Χρυσάνθης Κορνηλίου, με τη Χάρις Συμεωνίδου να ερμηνεύει τη μητέρα - τραύμα για τον συγγραφέα.

"Μου άρεσε πολύ η παράσταση, με συγκλόνισε" λέει. "Το έργο αυτό το έχω δει πάνω από 100 φορές σε πολλά μέρη του κόσμου, όμως η παράσταση της Αθήνας μού άρεσε περισσότερο απ' όλες. Όταν στα στοιχεία που μου έστειλαν είδα τη φωτογραφία της ηθοποιού που θα ερμηνεύσει τη μητέρα μου, είπα αμέσως το ναι. H Xάρις Συμεωνίδου μοιάζει με τη μητέρα μου". Άλλωστε όσοι βρέθηκαν στη "Διέλευση" την περασμένη Κυριακή τον άκουγαν να λέει συνέχεια για την πρωταγωνίστρια "είναι συγκλονιστική".

Σύμφωνα με την πρωταγωνίστρια, "ο μονόλογος αυτός είναι ένα εξαιρετικά δυνατό καταγγελτικό κείμενο, ενώ συγχρόνως κινείται σ' ενα τεντωμένο σχοινί συναισθημάτων, διαρκών μεταβάσεων και ανατροπών. Αποτέλεσε για μένα ιδιαίτερη πρόκληση, γιατί έπρεπε σε κλάσμα δευτερολέπτων να μεταβάλλω σαν κύμα τη γλυκύτητα σε σκληρότητα και την αλήθεια σε υποκρισία. Η οιδιπόδεια σύγκρουση και η τραγωδία του Εμφυλίου εμπλέκονται και αλληλοτροφοδοτούνται με μοναδικό τρόπο - που εγώ τουλάχιστον δεν έχω συναντήσει σε κανένα άλλο έργο".

"Το έργο μου περιστρέφεται γύρω από την ύπαρξή μου"

"Κάθε φορά που βλέπετε ή διαβάζετε το έργο σας, ξυπνάει το προσωπικό τραύμα;" ρωτάμε τον συγγραφέα. "Όλο μου το θέατρο και όλες μου οι ταινίες περιστρέφονται γύρω από την ύπαρξή μου. Κάθε φορά που βλέπω ένα έργο μου, οι συνειρμοί είναι αναπόφευκτοι".

Τον συναντήσαμε λίγο πριν επιστρέψει στο Παρίσι. Ανάμεσα σε ένα καφέ και πολλές λέξεις, στον χρόνο που τρέχει και στα γκράφιτι που δεν πρόφτασε να δει, θυμάται μία από τις προηγούμενες φορές που ήρθε στη χώρα μας. Ήταν λίγο μετά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Ο τότε Ισπανός πρέσβης τον είχε ρωτήσει τι τίτλο να δώσει στη συνέντευξη Τύπου που οργάνωσε η πρεσβεία με αφορμή την επίσκεψή του. "Να βάλετε τον τίτλο: Ο Αραμπάλ θα μιλήσει για όλα και για τίποτα" θυμήθηκε, για να μας δείξει χαριτολογώντας ότι αυτός είναι ο Αραμπάλ. Χιουμορίστας κυρίως.

H Xάρις Συμεωνίδου στον ρόλο της μητέρας του Φερνάντο Αραμπάλ, στον θεατρικό μονόλογο "Γράμμα Αγάπης" που παρουσιάζεται στον Πολυχώρο Πολιτισμού "Διέλευσις" κάθε Κυριακή και Δευτέρα σε μετάφραση του Ν. Γ. Κωνσταντινίδη και σκηνοθεσία της Χρυσάνθης Κορνηλίου

"Ίσως κάνω ένα βιβλίο για τα γκράφιτι της Αθήνας"

Όταν τον συναντάς, βλέπεις έναν αεικίνητο άνθρωπο, που παρά τα 87 του χρόνια δεν διστάζει να κάνει τον γύρο του ιστορικού κέντρου της Αθήνας για να πάρει μια γεύση από τα γκράφιτι της πόλης. Έχει μανία με το είδος, έχει γράψει βιβλία γι' αυτά. "Είναι πιθανό να κάνω ένα βιβλίο για τα γκράφιτι της Αθήνας" λέει. "Έχω δει γκράφιτι στη Μόσχα, το Βερολίνο, τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, δυστυχώς στην Αθήνα δεν είχα τον χρόνο να τα δω όπως θέλω. Συνήθως φτιάχνω άλμπουμ από τις φωτογραφίες που τραβάω".

Έχει ένα μοναδικό ταλέντο να πετάγεται από το ένα θέμα στο άλλο, χωρίς όμως να διακόπτεται το νήμα που τροφοδοτεί τον πυρήνα της σκέψης και του έργου του.

"Με λυπεί πολύ που δεν μιλάτε για τον Πλάτωνα"

Η αρχαιοελληνική γραμματεία και το θέατρο, ο Πλάτωνας, μπαίνουν δυναμικά στην κουβέντα. "Όπως μιλάμε σήμερα για την κρίση στο θέατρο, και ο Πλάτωνας λέει σε έναν διάλογο του ότι ο ποιητής στην αγορά παραπονιέται. Έχουμε το μεγαλύτερο θέατρο στον κόσμο και παρ' όλα αυτά οι άνθρωποι προτιμούν να πηγαίνουν στα στάδια. Οι διάλογοι του Πλάτωνα τελειώνουν με την άφιξη ενός Αιγύπτιου ιερέα. Και όταν αυτός ο ιερέας ακούει τους ποιητές να παραπονιούνται, τους απαντάει "εσείς κάνετε σαν μικρά παιδιά". Όμως δεν θα σας μιλήσω άλλο για τον Πλάτωνα, γιατί στην Ελλάδα δεν μιλάτε πια για τον Πλάτωνα, ούτε στην Ισπανία, ούτε στη Γαλλία μιλάνε, και αυτό με λυπεί πολύ" λέει. Ταυτόχρονα, καταφεύγει στον γνωστό Ισπανό ποιητή, τον Φρανθίσκο Κεβέδο. "Ο Κεβέδο λέει 'Είμαστε σε μια καταστροφή. Κοίταξα τους στίχους της πατρίδας μας της Ισπανίας και βλέπω μια καταστροφή. Η Ισπανία είναι μια καταστροφή'. Μα και ο Θερβάντες και ο Λόπε δε Βέγα το ίδιο λέγανε. Πάντα έτσι ήτανε. Και τώρα είναι το ίδιο. Ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής, ο Πλάτωνας, δεν διαβάζονται πουθενά στον κόσμο".

"Δεν υπάρχει κρίση"

Τον ρωτάμε αν αυτό είναι σύμπτωμα κρίσης του πολιτισμού μας. "Μην αναφέρεστε στη λέξη κρίση. Δεν υπάρχει 'κρίση'" λέει εμφατικά. "Και ο Πλάτωνας έλεγε στην εποχή του ότι ο κόσμος πάει στα στάδια και όχι στο θέατρο, το ίδιο πράγμα συμβαίνει και σήμερα. Εγώ είχα την τύχη να συναντήσω εξαιρετικούς ανθρώπους του κόσμου. Δεν έχουν όλοι την ευκαιρία να συναντηθούν με ανθρώπους όπως ο Μπέκετ, ο Μπρετόν, ο Πικάσο, ο Νταλί, που γνώρισα εγώ και ήμουν μαζί τους. Μου μιλάτε συνέχεια για κρίση. Δεν υπάρχει κρίση. Υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τη δημοκρατία και τον πολιτισμό. Έχουμε διανοούμενους, υπάρχουν κάποιες εκατοντάδες άνθρωποι που διαβάζουν πολύ. Είναι φυσιολογικό ο πολύς κόσμος σε μια εφημερίδα να προτιμάει να διαβάσει τα διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο παρά τις σελίδες του πολιτισμού. Θα σας κάνω μια ερώτηση. Ξέρετε το όνομα ενός Έλληνα ζώντα ποιητή;". Του απαντάμε αμέσως. "Εσείς ξέρετε. Είστε μια εξαίρεση. Όταν κάνω αυτή την ερώτηση στη Γαλλία, οι Γάλλοι δεν ξέρουν ν' απαντήσουν. Όταν η αστυνομία με σταματά και με ρωτά ποιο είναι το επάγγελμά μου, τους απαντώ: ποιητής. Και συνήθως οι μπάτσοι δείχνουν ευχαριστημένοι που συναντούν έναν ποιητή. Με ρωτούν αν αγαπώ τους ποιητές. Απαντώ: Λατρεύω τους ποιητές. Τους ρωτάω, από την πλευρά μου, αν γνωρίζουν έστω έναν Γάλλο ζώντα ποιητή. Μου απαντούν ότι τους ξέρουν όλους. Τότε εγώ επιμένω, 'πείτε μου έναν'. Κι αυτοί απαντούν, ο Μπωντλαίρ, ο Ρεμπώ, ο Βιγιόν".

Πού είναι το πρόβλημα, τον ρωτάμε. "Σήμερα υπάρχει ένας αντίστοιχος Ρεμπώ, αλλά δεν τον ξέρουν. Δεν πρέπει να παραπονιόμαστε. Και στην Ελλάδα έχετε έναν Σοφοκλή, έναν Πλάτωνα".

"Έχουμε 'δημοκράτες' που στην ουσία είναι φασίστες"

Έχοντας βιώσει το σκληρό πρόσωπο του φασισμού στη ζωή του αλλά και ως διορατικός παρατηρητής της εποχής μας, ο Αραμπάλ βλέπει στην καρδιά των σημερινών κοινωνιών και διαπιστώνει τον μεγάλο κίνδυνο. Τη δυνατότητα μετάλλαξης του ακροδεξιού, φασιστικού αφηγήματος.

"Ίσως έχουμε δημοκρατία παντού. Δεν έχουμε ένα φασιστικό καθεστώς όπως του Μουσολίνι. Αλλά και μέσα στη δημοκρατία κρύβεται ο φασισμός. Δηλαδή δεν έχουμε έναν Φράνκο και έναν Στάλιν, έναν Χίτλερ που μας εμποδίζει να εκφραστούμε ελεύθερα. Αλλά έχουμε 'δημοκράτες' που στην ουσία είναι φασίστες" λέει και όταν ζητάμε να μάθουμε ποιος θεωρεί ότι είναι ο ρόλος των δημιουργών και των διανοουμένων στην εποχή μας, που η ιστορική μνήμη υποχωρεί, δείχνει αμέσως το μεγάλο διακύβευμα των ημερών μας. "Η δημοκρατία καταλαμβάνει όλο τον χώρο, ακόμα και τη μνήμη. Είναι δύσκολο να χτυπήσεις τη φασιστική εξουσία που κρύβεται πίσω από μια επίφαση δημοκρατίας".

Ωστόσο ο Φερνάντο που κάθεται απέναντί μας δεν θα ήταν ο Αραμπάλ αν δεν μπορούσε να εντοπίσει το αντίδοτο.

"Η τέχνη είναι ελευθερία. Οι ποιητές εκφράζουν την ελευθερία" λέει και το λέει με τρόπο που η φράση του να φαίνεται αυτονόητη συνθήκη. Ίσως γι' αυτό ο ίδιος γράφει τόσο πολύ και ταυτόχρονα κινείται με τόση άνεση από τα διάφορα είδη της γραπτής έκφρασης, θέατρο, ποίηση, δοκίμιο, μέχρι τον κινηματογράφο και τη ζωγραφική. Όταν μάλιστα τον ρωτάμε τι μένει ακόμα να γράψει, απαντάει απνευστί: "Μου χρειάζονται ακόμα 40 χρόνια για να γράψω αυτά που θέλω να πω...".

"Η τεχνολογία είναι ο μόνος χώρος που θα επικρατήσει"

Υπ' αυτή τη συνθήκη, δεν είναι τυχαία η άνεση που έχει με τις νέες τεχνολογίες. "Είναι ο μόνος χώρος που θα επικρατήσει" λέει και συνεχίζει καταφεύγοντας σε μια άλλη αγάπη του, το σκάκι. Από εκεί αντλεί το παράδειγμα. "Κάποιος που δεν ξέρει να κουνήσει ούτε ένα πιόνι στο σκάκι, μέσω της τεχνολογίας μπορεί να γίνει πρωταθλητής μέσα σε πέντε ώρες. Ο προσεχής Πάπας και ο προσεχής Πρόεδρος των ΗΠΑ θα εκλέγονται μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. Οι δημοσιογράφοι θα επιλέγονται μέσα από την τεχνητή νοημοσύνη" λέει.

Συζητώντας για λιγότερο από μισή ώρα μαζί του διαπιστώσαμε ότι πρόκειται όντως για έναν "θεοπάλαβο αναρχικό", η σκέψη του οποίου όμως εκκινεί τη μνήμη της γνώσης και βοηθάει να συναισθανθείς πού βρίσκεται ο σημερινός άνθρωπος και πώς συναντιέται με τη συνθήκη της εποχής του. Τον ακούσαμε να μας δείχνει πού συναντιέται η δημοκρατία με τη μνήμη και πώς ο ίδιος νοηματοδοτεί τις δύο αυτές έννοιες. Καταλάβαμε πού και πώς συναντιέται με την τέχνη. Αποχαιρετώντας τον πριν φύγει για το αεροδρόμιο, συναντήσαμε επίσης μια άλλη εκδοχή της καζαντζακικής ελευθερίας. "Δεν φοβάμαι τίποτα, γιατί η ποίηση μου χαρίζει την απόλυτη ελευθερία" λέει στο τέλος της κουβέντας.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL