Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Ο ποιητής Αριστοφάνης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο ποιητής Αριστοφάνης

Στο ερώτημα αν ο Αριστοφάνης ήταν “συντηρητικός” ή “προοδευτικός”, δεν μπορούμε να απαντήσουμε με τα εργαλεία της σύγχρονης πολιτικής θεωρίας. Πολλά έχουν από τότε αλλάξει. Ο Αριστοφάνης ήταν και είναι ένας μεγάλος ποιητής, πρόσωπο δηλαδή ενεργό στις παραδοσιακές μυητικές κοινωνίες, και φέρον δομικό στοιχείο του οργανισμού της πόλεως. Εάν λείψει ο ποιητής, η πόλις αποσυντίθεται και το κοινωνικό οικοδόμημα καταρρέει. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα στις κοινωνίες της συσσώρευσης, όπου ο ποιητής έχει εκπέσει σε περιθωριακό στοιχείο.

Ο ποιητής Αριστοφάνης, παρότι μοιάζει στα έργα του πολλές φορές να ευνοεί την επαναφορά της παλιάς τάξης πραγμάτων, δεν το κάνει για να υπερασπιστεί το ατομικό ή το ταξικό συμφέρον του. Είναι ένας ουτοπιστής, που δεν αντιλαμβάνεται τη δυναμική της Ιστορίας. Δεν σκοπεύει στην παλινόρθωση του παλιού καθεστώτος, αλλά σε μια αποκατάσταση του “φθαρμένου χρόνου”, και μέσω αυτού των παλαιών αξιών, έχοντας πεισθεί ότι οι νέες αξίες διέσπασαν το αυθεντικό, πρωταρχικό πρόσωπο του ανθρώπου, που σωζόταν ώς τότε ακέραιο μέσα σε μια υγιή, αυτάρκη αγροτική κοινωνία, θρεμμένη με τα ιδανικά των περσικών πολέμων. Χτυπάει π.χ. τον αστρονόμο Μέτωνα, επειδή με το νέο ημερολόγιο που καθιέρωσε, αναστάτωσε τις παραδοσιακές ιερές γιορτές. Βλέπει, επίσης, ως ποιητής, τη βαθμιαία μεταλλαγή της μυητικής, ανταλλακτικής “κοινωνίας αμοιβαιότητας” σε συσσωρευτική, εκχρηματισμένη κοινωνία, με το “βέβηλο”, άφθονο χρυσάφι του Πέρση Φαρνάβαζου να εισρέει, αντικαθιστώντας το εξαντλημένο “ιερό χρήμα.” Και αντιδρά, με πυρετό λυρικών βωμολοχιών.

Οι “Εκκλησιάζουσες” γράφονται στο τέλος του πελοποννησιακού πολέμου, μετά την ήττα της Αθήνας και ύστερα από την ανατροπή της αιματοβαμμένης, διεφθαρμένης τυραννίας των “τριάκοντα”. Σε μια Αθήνα πεινασμένη, κατεστραμμένη, όπου φυτρώνουν κάθε λογής ουτοπιστικές αναζητήσεις, μια από της οποίες είναι η “πλατωνική” της κατάργησης της ιδιοκτησίας, της καθιέρωσης κοινοκτημοσύνης και της παραχώρησης όλων των εξουσιών στις γυναίκες. Αυτή είναι η “φαεινή ιδέα” της κωμωδίας, η απόλυτη κυριαρχία των γυναικών στην πόλη, που ο Αριστοφάνης, κατά την προσφιλή τακτική του, πρώτα φαινομενικά τη στηρίζει, ύστερα ύπουλα την υπονομεύει και κατόπιν την ανατινάζει θεαματικά.

Ασφαλώς, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Αριστοφάνης είναι κωμωδιογράφος με το ιδιαίτερο χάρισμα να μας μιλάει για πράματα τραγικά, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της κωμωδίας, που οι πανάρχαιες ρίζες της χάνονται στον κώμο, μια γιορταστική, χωριάτικη πομπή εύθυμων, χαρούμενων, μεθυσμένων πανηγυριστών που τραγουδούν άσεμνα πειρακτικά άσματα και μεταφέρουν υπερμεγέθη ομοιώματα φαλλών.

Αυτό δεν το ξέχασε, ευτυχώς, ούτε η παράσταση των “Εκκλησιαζουσών”, μια συμπαραγωγή της Λυρικής Σκηνής και του Θεάτρου Τέχνης, σε μορφή λαϊκής μπαλλάντας - οπερέττας, που σκηνοθέτησε η Μαριάννα Κάλμπαρη, σε μετάφραση, λιμπρέττο, μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη.

Ο συνδυασμός είναι πετυχημένος, η μετάφραση-λιμπρέττο του Κραουνάκη πιάνει το χωριάτικο, πανηγυρικό πανερωτικό στοιχείο της κωμωδίας και το δίνει αναλογικά με ζωντανούς σύγχρονους όρους, ενώ η μουσική και οι στίχοι του, θέλοντας να κρύψουν τον ευαίσθητο χαρακτήρα τους πίσω από σκληρές επιθετικές, “βωμολοχικές” αριστοφάνειες νότες - λέξεις, μάλλον τον αποκαλύπτουν, σκέποντας εντέλει το όλο πράγμα σαν πελώρια ομπρέλα λυρική, προστασίας μας από την ιστορική θεομηνία που σάρωσε μέσα σε μια ατέρμονη μαύρη νύχτα δίχως χαραυγή το μεγαλύτερο, ίσως, όραμα όλων των εποχών. Αυτό που μένει, την ελπίδα, καλούμαστε να διαχειριστούμε σήμερα, μέσα στα ερείπια της κατάρρευσης και της νεωτερικής ουτοπίας: “Μην το βάζετε κάτω... αλλιώς χανόμαστε”, λέει ο ποιητής. Το 'πιασε ο Κραουνάκης, το πήρε η Κάλμπαρη, άψογη η συνεργασία τους, με αποτέλεσμα μια εκλεκτή σε ρυθμούς, χρώμα, ήχους, φωνές κ.λπ. παράσταση ανοικτών οριζόντων, του Κραουνάκη, της Κάλμπαρη και όλων των συντελεστών, ηθοποιών, μουσικών, εικαστικών : Η Σοφία Φιλιππίδου (συναρπαστική Πραξαγόρα), ο σπουδαίος τενόρος Χριστόφορος Σταμπόγλης, ο Χρήστος Γεροντίδης, ο Κώστας Μπουγιώτης, ο Γιώργος Στιβανάκης, η Ιωάννα Μαυρέα, η Κατερίνα Λυπηρίδου, ο Σάκης Καραθανάσης και ο Κραουνάκης σε ένα εντυπωσιακό “σόλο”. Τα έκτακτα, λάμποντα, ζωηρά κορίτσια του χορού: Ερατώ Αγγουράκη,Τερέζα Καζιτόρη, Πίνα Κούλογλου, Ματίλντα Τούμπουρου. Και οι μουσικοί, Βασίλης Ντρουμπογιάννης, Βαίος Πράπας, Γιώργος Ταμιωλάκης, Δημήτρης Ανδρεάδης. “Μπελ Επόκ” η χορογραφία του Θοδωρή Πανά, ανάλογα τα σκηνικά-κοστούμια της Χριστίνας Κάλμπαρη, παίζοντες οι φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL