Η Μελανία Δαμιανού στην πρώτη της λογοτεχνική προσπάθεια, τη νουβέλα «Λιτανεία του χρόνου», καταθέτει ένα λιτό πολυφωνικό κείμενο όπου εναλλάσσονται οι πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των επιζώντων μιας καταστροφής, δίνοντας εντέλει, μέσω της αποσπασματικότητάς τους, μια εικόνα για το όλον, αναδεικνύοντας με τον πιο εύσχημο τρόπο την επίδραση της Ιστορίας και των συνεπειών της πάνω στις καθημερινές ζωές των ανθρώπων.
Από την πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου μεταφερόμαστε σε μια έρημη πόλη. «Κανένας δεν γνωρίζει πια το όνομα της πόλης. Σπασμένες πέτρες κι αγριόχορτα ορίζουν τις συνοικίες και τις αγορές». Η πόλη, ένας ερειπιώνας, ένας μη τόπος που κατοικείται από σκιές, από ανθρώπους φαντάσματα που κουβαλούν σαν κέλυφος πάνω στην πλάτη τους την ανάμνηση μιας ζωής που υπήρξε κάποτε και που καταστράφηκε μέσα σε τρεις μέρες, που βούλιαξε μέσα σε τόνους ματαίωσης και διάψευσης. Μια πόλη εγκαταλειμμένη. Από όλους. Από τον ίδιο τον Θεό. Τουλάχιστον τον σπλαχνικό και ελεήμονα θεό που επιθυμούν «τα υποταγμένα» σ’ αυτόν πλάσματα.
Μια πόλη αφημένη στα χέρια ενός Θεού της Δυστυχίας και της Οδύνης. Μια πόλη που θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε τόπος μέσα στον χρόνο. Του παρελθόντος, του παρόντος ή του μέλλοντος. Ο χρόνος δεν δηλώνεται. Η διάψευση των ιδεολογιών και η κατάρρευση οποιασδήποτε προοπτικής είναι αυτά που κυριαρχούν. Γιατί δεν πρόκειται για μια φυσική καταστροφή. Πρόκειται για πόλεμο. Για σφαγή. Για την επέμβαση του ίδιου του ανθρώπου που έχει τη σαρωτική δύναμη να καταστρέφει τα πάντα. Δίχως δυνατότητα επιστροφής. Μέσω της αλληγορίας και των συμβολισμών, η Δαμιανού μιλά για μια ηττημένη ανθρωπότητα. Η μόνη δυνατότητα είναι η μνήμη. Η διάσωση μέσω αυτής. Οι αρχετυπικοί χαρακτήρες που εναλλάσσονται -οι οποίοι δεν αποφεύγουν εντελώς τη σχηματικότητα- βρίσκονται σ’ ένα μεταίχμιο, όπου το μόνο που τους ενώνει μ’ αυτό που υπήρξαν κάποτε είναι ό,τι κουβαλάνε ως ανάμνηση. Με αντίπαλό τους τον χρόνο.
«Είναι της μνήμης μου οι σελίδες που κατατρώγονται απ’ τον άγονο καιρό. Οι φράσεις που θα μου έδιναν λίγη δύναμη γκρεμίζονται πριν καν τις προφέρω», λέει η «αναγνώστρια». Κι αλλού: «Αν σταματήσω να γράφω, θα ξεχάσω ποια είμαι». Ανάμεσα στους μονολόγους η Δαμιανού προσθέτει μικρά κομμάτια εν είδει ημερολογιακών σημειώσεων. Η πυκνή ποιητική τους πρόζα είναι απ’ τα πιο δυνατά σημεία του βιβλίου - ίσως η συγγραφέας να συγγενεύει περισσότερο με την ποίηση. «Πέφτουν κι ανακατώνονται μες στις χωματερές του χρόνου ονόματα, ενδύματα, συνήθειες καθημερινές και φράσεις σπάνιες, αόρατα υπολείμματα του ανερμήνευτου παρελθόντος».
Στον κόσμο της Δαμιανού δεν υπάρχει διαφυγή. Τα πάντα είναι νεκρά. Ο αγώνας δόθηκε και χάθηκε. Ίσως να χάθηκε πριν καν δοθεί. Η ματαιότητα κατακάθεται παντού. Σαν σκόνη που έχει γίνει ένα με τη φύση των πραγμάτων και δεν μπορεί να διαχωριστεί πια απ’ αυτά. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου η μοίρα του ανθρώπου και της ανθρωπότητας δηλώνονται ως μια σειρά από αέναες καταστροφές, σαν να μιλάμε για μια κούκλα μπάμπουσκα όπου η μία διάψευση - ξεκινώντας απ’ τον πυρήνα - περικλείει ή καταλήγει σε μια άλλη, που είναι συγχρόνως ο ίδιος της ο εαυτός. Η Μελανία Δαμιανού, ελέγχοντας εξ’ ολοκλήρου τα εκφραστικά της μέσα, με σύμμαχό της μια γλώσσα ακριβή και κοφτερή, με ματιά σκοτεινή, με σπαραγμό, μας μεταφέρει σ’ έναν κόσμο ζοφερό, δίχως ελπίδα και δίχως λύτρωση, σ’ έναν κόσμο κατεστραμμένο από την ίδια του τη φύση. Αυτόν που ίσως ήδη μας περιβάλλει.
Μελανία Δαμιανού, «Λιτανεία του χρόνου»
Εκδ. Κίχλη
88 σελ. Τιμή: 8,50 ευρώ
