Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Ανάγνωση και γραφή
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ανάγνωση και γραφή

Στο φετεινό Φεστιβάλ Επιδαύρου δόθηκαν οκτώ παραγωγές, έξι ελληνικές, δύο ξένες. Από ελληνικής πλευράς μετείχε το Εθνικό Θέατρο με “Ικέτιδες” του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού και “Ορέστεια” του Αισχύλου από τρεις σκηνοθέτιδες. (Ιώ Βουλγαράκη, Λίλλυ Μελεμέ, Γεωργία Μαυραγάνη). Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με “Ιφιγένεια εν Αυλίδι” του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού. Το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας με “Προμηθέα Δεσμώτη” του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη. Από παραγωγές του ελεύθερου θεάτρου είδαμε “Οιδίποδα Τύραννο” του Σοφοκλή (“Αθηναϊκά Θέατρα”) σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη και “Νεφέλες” του Αριστοφάνη (Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη), σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά. Από ξένες παραγωγές είδαμε έναν “Οιδίποδα” σε διασκευή και σκηνοθεσία Μπομπ Ουίλσον, βασισμένο στα έργα του Σοφοκλή (συμπαραγωγή Teatro Stabile di Napoli και Teatro Olimpico di Vicenza) και “Ηλέκτρα - Ορέστη”, μια κοινή παράσταση των δύο τραγωδιών του Ευριπίδη, σε σκηνική εκδοχή - σκηνοθεσία Ιvo Van Hove, με την Comedie Francaise.

Μετείχαν στις έξι ελληνικές παραγωγές εκατόν είκοσι ηθοποιοί, κατά μέσο όρο είκοσι σε κάθε παράσταση, ένας ικανοποιητικός αριθμός. Αυτά για τη στατιστική. Αναλυτικά έχω γράψει στη στήλη της “Αυγής” τη γνώμη μου για όλες τις παραστάσεις πλην των “Ικέτιδων”, που έλειπα στην εκλογική μου περιφέρεια και δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω. Επιφυλάσσομαι, όταν τη δω σε σταθμό της περιοδείας της. Προχωρώ σε κάποιες συμπληρωματικές γενικές ή ειδικές παρατηρήσεις επάνω στο ύφος και ήθος των φετεινών παραστάσεων αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο.

Πρώτα για την Τραγωδία: το ίδιο πρόβλημα εντοπίζεται γενικά, στις ελληνικές και στις ξένες παραγωγές. Πρόκειται για εγγενή πλέον αδυναμία (με σωστικές εξαιρέσεις) μιας βαθύτερης ανάγνωσης της Τραγωδίας για να φθάσουμε στον σκληρό, άτμητο πυρήνα της. Τη φορτώνουμε με σκέψεις, ιδέες, αναφορές, που ανήκουν στην ψυχολογική σκευή του συγχρόνου ανθρώπου, προικισμένου με συνείδηση που “αντανακλά” τον κόσμο. Επειδή, αυτό που εμείς ονομάζουμε συνείδηση και θεωρούμε ως μια αποκλειστικά εσωτερική ψυχική διεργασία, για τους αρχαίους είναι ένα ακόμη πράγμα - του - κόσμου, ένα αντι-κείμενο, “έναντι”, οριακά εκτός του ανθρώπου, μέρος της ενιαίας, αδιάσπαστης υλοπνευματικής πραγματικότητας που τον περιρρέει ως εγώ - δέρμα και ως αύρα δια-προσωπική.

Για να το πω πιο απλά, ο αρχαίος ποιητής δεν ενδιαφέρεται για τα ψυχολογικά ή συνειδησιακά κίνητρα των ηρώων του. Η Τραγωδία είναι, κατά τον Αριστοτέλη, μίμηση πράξεως. Η Κλυταιμήστρα δεν είναι χαρακτήρας, είναι ανθρωπολογικός τύπος. Μόνο ένας σύγχρονος, μοντέρνος συγγραφέας θα επιχειρούσε να της αποδώσει κίνητρα ξένα προς το αρχαϊκό της ήθος: ότι τάχα αποδέχεται σιωπηρά τη θυσία της Ιφιγένειας ενώ ετοιμάζει κρυφά την εκδίκησή της, επειδή αυτός είναι ο μόνος τρόπος που διαθέτει ως κακοποιημένη γυναίκα για να απαλλαγεί από τον τυραννικό σύζυγό της, στέλνοντάς τον στο μέτωπο! Όχι ο Αισχύλος αλλά ούτε ο “νεωτεριστής”, υποτίθεται, Ευριπίδης θα έδινε ποτέ τέτοιο ψυχολογικο υπόβαθρο στην Κλυταιμήστρα.

Τι νόημα, άρα, έχει, στη σειριακή παράσταση της “Ορέστειας” στην Επίδαυρο, να προσπαθούμε να δικαιώσουμε πάση θυσία την Κλυταιμήστρα, αλλοιώνοντας τη διάνοια του έργου στο όνομα του “πολιτικώς ορθού” και του γυναικείου κινήματος, ανύπαρκτου στην αρχαιότητα; Δεν έχω τίποτα εναντίον του κινήματος, ούτε, ασφαλώς, εναντίον της Κλυταιμήστρας, που είναι αυτή που είναι, έτσι όπως είναι μέσα στο έργο: ιδιοφυής, περίπλοκη, αντιφατική στο μεγαλείο και στην αθλιότητα, στην άνοδο και στην πτώση της. Αλλά, μονολιθικά βασιλική! Όχι όπως στην εξορθολογισμένη, μοντέρνα αντίληψη των τριών νέων σκηνοθέτιδων, σχεδόν μια σουφραζέτα!

Δίκαια θέλει να εκδικηθεί τον Αγαμέμνονα για τη μιαρή θυσία - φόνο του παιδιού της, αλλά οι επόμενες κινήσεις της ενισχύουν και διαιωνίζουν το καθεστώς της ανθρωποθυσίας, ήδη βρισκόμενο σε ιστορική αποδρομή. Το προσωπικό της δράμα! Χάνει, επιπλέον, ολοκληρωτικά το δίκιο της, κάνοντας το ένα, μοιραίο παραπάνω βήμα, που τελικά θα την συντρίψει. Όπως γίνεται πάντα στην Τραγωδία - και στη ζωή. Αυτό είναι κλειδί. Ας το αναζητήσουν οι καλές, φερέλπιδες σκηνοθέτιδες μέσα στο αγέραστο κείμενο του Αισχύλου και ας μην ψάχνουν έξωθεν μαρτυρίες.

Θα χρειαστεί να συνεχίσω την επόμενη Κυριακή, με περισσότερα δείγματα σκηνοθετικής ανάγνωσης – γραφής, πριν καταλήξω σε ορισμένα συμπεράσματα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL