Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Οι παγίδες των εικόνων και το ανεύρετο εικονιζόμενο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι παγίδες των εικόνων και το ανεύρετο εικονιζόμενο

Οι υστερικές αντιδράσεις, πέρα από οποιαδήποτε κοινή λογική, για τη νέα ταινία του Κώστα Γαβρά, ανθρώπων που κατά τεκμήριο δεν την έχουν δει, και μάλιστα δηλώνουν προκαταβολικά ότι δεν πρόκειται να τη δουν αλλά τους ενδιαφέρει να την εκμηδενίσουν ως "παρουσία" στις αίθουσες ή στο κοινωνικό φαντασιακό, αναδεικνύουν μια παθολογία που προκαλεί αμηχανία με τη σφοδρότητά της. Με απέχθεια για τη νηφάλια επιχειρηματολογία, την αναλυτική σκέψη, οι αντιδράσεις αυτές λατρεύουν την πολεμική, την αποσπασματικότητα, το πρόχειρο ευφυολόγημα. Αναδεικνύουν ξανά τον διαδεδομένο στην ελληνική κοινωνία "αναλφαβητισμό" ως προς την αποκρυπτογράφηση/στάθμιση των εικόνων που διακινούνται από παντού. Είναι "έγκυρες" ή κίβδηλες, καταφανώς υποβολιμιαίες; - Είτε πρόκειται για εμπορικές-διαφημιστικές, είτε προβάλλουν "ιδεολογικά" μηνύματα και επιδιώκουν την προσέλκυση/συναίνεση του θεατή. Κραυγαλέα απουσία μιας στοιχειώδους μαθησιακής διαδικασίας που έχει καθιερωθεί εδώ και δεκαετίες σε άλλες χώρες, ακόμη και στη βασική εκπαίδευση. Θυμάμαι τον αλησμόνητο Παύλο Ζάννα, ήδη στα τέλη της δεκαετίας του '70, να μιλά για την αναγκαιότητα καθιέρωσης παρόμοιου μαθήματος και στην Ελλάδα.

Προφανώς, δεν υπάρχει ακόμα η αναγκαία νηφαλιότητα για μια έγκυρη ιστορική αποτίμηση του πρώτου εξαμήνου του 2015 και του "συμπιεσμένου", πλούσιου σε γεγονότα, πολιτικού χρόνου στην Ελλάδα. Όμως ο κινηματογράφος δεν στοχεύει ακριβώς σε αυτό, όσο και αν η κινηματογραφική μυθοπλασία/αναπαράσταση, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη μορφή αναπαραστατικής τέχνης, γίνεται κατανοητή από την πλειονότητα των θεατών ως σχεδόν «ομότιμη» της πραγματικότητας. Ο Χορκχάιμερ, με μια σειρά μαθημάτων που είχε δώσει στην Αμερική το 1946 και αργότερα συγκέντρωσε στην "Έκλειψη του Λόγου", μιλά για την έλευση της "εποχής του ρελατιβισμού", όπου το άτομο έχει απομείνει μόνο, και το "πρωταρχικό βίωμα"΄στο οποίο καλείται να βασιστεί οδηγεί στην αυτοπαγίδευσή του. Η πρωταρχική μνήμη ιστορικών γεγονότων ακολουθεί μια δύσβατη πορεία, καθώς ελλοχεύουν οι γνωστές στους ιστορικούς κρίσιμες αποσιωπήσεις, η αυτοηρωοποίηση ή αυτοθυματοποίηση, η αλλοίωση της ταυτότητας του υποκειμένου μέσα από μηχανισμούς αναγκαστικής συλλογικότητας. Αυτή η υβριδική κατάσταση απαιτεί έναν ελάχιστο βαθμό διασάφησης. Ενδιαφέρει ειδικά η κινηματογραφική μυθοπλασία που αντλεί από αυτό το προσωπικό βίωμα το οποίο εύκολα παρερμηνεύεται ή διαστρεβλώνεται.

Η θεμελιώδης διάκριση που είχε κάνει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός ήδη από το Βυζάντιο, ανατέμνοντας φιλοσοφικά την αιματηρή σύγκρουση της Εικονομαχίας, «άλλο εστί η εικών και άλλο το εικονιζόμενο», και πολύ αργότερα οι κάθε λογής σημειολόγοι και αναλυτές τέχνης, αυτή η θεμελιώδης διάκριση του Δυτικού πολιτισμού, παραδόξως, ακόμη δεν έχει αφομοιωθεί από το κοινωνικό σώμα. Δεν έχουν περάσει και πάρα πολλά χρόνια από την εποχή που στην Αθήνα εκατοντάδες θρησκόληπτοι ορμούσαν στον κινηματογράφο "Αττικόν" με πριόνια κατά την προβολή του "βλάσφημου" "Τελευταίου πειρασμού" του Σκορσέζε, προκειμένου να τεμαχίσουν το "σώμα του εγκλήματος"! Και τελικά πέτυχαν την απαγόρευση προβολής της ταινίας...

Η γερμανική "Die Welt", στην ανταπόκρισή της από τη Βενετία που υπογράφει ο Hanns - Georg Rodek, επισημαίνει τα αυτονόητα: «Κανείς δεν περίμενε από την Γαβρά μια μη πολιτική ταινία. Στο 'Ζ' στράφηκε κατά των συνταγματαρχών που κατέλαβαν την εξουσία στην Ελλάδα, στον 'Αγνοούμενο' αποκάλυψε τον ρόλο της CIA στο πραξικόπημα κατά του Πινοσέτ στη Χιλή, η 'Ομολογία' ήταν μια αναμέτρηση με τον σταλινισμό... Στη νέα του ταινία καταπιάνεται με την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και τα δραματικά γεγονότα του 2015... Είναι μια πολιτική ταινία αλλά ταυτόχρονα και μια ταινία για την άρνηση της αξιοπρέπειας απέναντι σε ένα άτομο και σε ένα ολόκληρο έθνος». Ο Γαβράς, στα 86 του χρόνια σήμερα, έχει κερδίσει κατεπανάληψη τον σεβασμό μας. Χάραξε πάντα τον δικό του δρόμο, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις που συνάντησε, ουκ ολίγες φορές, σε μια διαδρομή έντιμη και ειλικρινή. Στα χρόνια του "Ζ", της πιο μεγάλης επιτυχίας του, δέχτηκε σφοδρή επίθεση από τα τότε αξιοσέβαστα "Cahiers du Cinema" της Γαλλίας: “Μιάμιση ώρα του πιο προπαγανδιστικού, επίμονου, αυτάρεσκου, φανταχτερού κινηματογράφου”, έγραφε ο Ζαν Ναρμπονί στα “Cahiers” το 1969, σε μια απροκάλυπτη πολεμική εναντίον του... Η κριτική κινηματογράφου συχνά κατά το παρελθόν έχει πάρει τον χαρακτήρα πολεμικής, για να υπηρετήσει, όμως, τι ακριβώς;

Περισσότερο πραγματιστική είναι η άποψη ενός Αμερικανού κριτικού, του Τσαρλς Τέιλορ, γι' αυτό το "άβολο επάγγελμα" του κριτικού κινηματογράφου: Είχε ισχυριστεί πως οι κριτικοί λαμβάνουν θέση σε έναν ενδιάμεσο, αλλά διόλου βολικό χώρο "διερμηνείας", και στάθμισης, μεταξύ των θεατών του κινηματογράφου και των εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων που ξοδεύουν οι εταιρείες παραγωγής, όχι μόνο για το γύρισμα αλλά και για την προώθηση των ταινιών, με πολλαπλά μέσα...

Δυστυχώς, φέτος ήμασταν απόντες από τη Βενετία και επιφυλασσόμαστε να διατυπώσουμε αναλυτικά τη γνώμη μας για την ταινία του Γαβρά σε λίγες εβδομάδες, καθώς βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες στις 3 Οκτωβρίου.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL