Ines Schwerdtner
Το κοινό ουσιαστικά σίγησε όταν η Andrea Nahles παραιτήθηκε από αρχηγός του κόμματος και ηγέτιδα της ΚΟ του SPD την περασμένη Κυριακή. Ακόμα και οι πολιτικοί της αντίπαλοι δεν το σχολίασαν. Η Nahles ήταν η πρώτη γυναίκα στην ιστορία που κατείχε αυτή τη θέση και της ανατέθηκε η αδύνατη αποστολή να «ανανεώσει» την εικόνα του κόμματος, ενώ παραμένει σε ένα μεγάλο συνασπισμό με τους Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ (CDU). Στους εξωτερικούς παρατηρητές έγινε γρήγορα εμφανές ότι η όλη προσπάθεια ήταν καταδικασμένη να αποτύχει, και η παραίτησή της προκάλεσε, κατά συνέπεια, ελάχιστη χαιρεκακία.
Αλλά τι θα ακολουθήσει; Η αντίφαση που έδιωξε τη Nahles -η ανάγκη ανανέωσης του SPD, ενώ ταυτόχρονα κυβερνούσε με το συντηρητικό CDU- παραμένει επείγουσα όσο ποτέ. Και αυτό σημαίνει επίσης ότι κανείς δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμος να καταλάβει τις προσφάτως κενές θέσεις ηγεσίας. Στο προσεχές μέλλον, το κόμμα θα διοικείται από τριμελή επιτροπή αποτελούμενη από τον Malu Dreyer, την Manuela Schwesig, και τον Thorsten Schäfer-Gümbel. Και οι τρεις τονίζουν ότι η θητεία τους είναι προσωρινή. Ο Υπουργός Οικονομικών Olaf Scholz απέρριψε επίσης τη θέση και τα ανώτατα στελέχη του κόμματος αραιώνουν.
Τα Memes δεν αρκούν
Ακόμη και πριν από τις ευρωεκλογές, ήταν προφανές ότι αυτή η στιγμή έρχεται. Οι σοσιαλδημοκράτες έριξαν την υπουργό Δικαιοσύνης Katarina Barley στην εκλογική αρένα, για να τραγουδάει με θράσος ύμνους για μια «Κοινωνική Ευρώπη», ενώ στην κυβέρνηση το κόμμα πάλευε με την Angela Merkel πάνω από κάθε ψίχουλο κοινωνικών δαπανών. Η Barley υποβλήθηκε έτσι σε ένα παρόμοιο όσο και αδύνατο πολιτικό καθήκον, που επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο από μια επιφανειακή και ενοχλητική εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έβλαψε το SPD περισσότερο από ό, τι το βοήθησε.
Σε μια περίεργη προσπάθεια να φανεί πιο «αυθεντική», η Barley περιόδευσε γενναία σε όλη τη χώρα με μια γαλάζια κουκούλα στολισμένη με τα αστέρια της ΕΕ. Ωστόσο, σχεδόν κανείς δεν πείστηκε για την υποτιθέμενα ευρωπαϊκή εκστρατεία της και κανείς δεν πίστεψε τις υποσχέσεις της για την προστασία του κλίματος και τη μετατροπή της ΕΕ σε «κοινωνική ένωση». Τελικά, οι περισσότεροι ψηφοφόροι που ενδιαφέρονταν για μια τέτοια ατζέντα κατέληξαν να ψηφίζουν τους Πράσινους. Η Barley αναγκάστηκε να υπερασπιστεί την πολιτική του SPD υπέρ των λεγόμενων «φίλτρων φόρτωσης» (upload filters) -που κατηγορούνται για διαδικτυακή λογοκρισία- παρόλο το ότι ήταν αντίθετη με το νόμο. Η απόφαση αυτή κόστισε στο κόμμα την ψήφο της νεολαίας, με τα exit poll τον περασμένο μήνα να δείχνουν πως μόνο το 10% των ψηφοφόρων που πηγαίνουν στις κάλπες για πρώτη φορά επέλεξαν το SPD.
Η Nahles, ο άλλος τραγικός χαρακτήρας σε αυτό τον αστερισμό, πρότεινε ψήφο εμπιστοσύνης, πριν παραιτηθεί αφότου κατέστη σαφές ότι θα χάσει. Οι φήμες για εσωκομματικό πραξικόπημα, χωρίς καμία έκπληξη, άρχισαν να διαδίδονται μέρες πριν από την παραίτησή της στο παρασκήνιο, σε ακριβώς εκείνου του τύπου τις συναλλαγές μεταξύ της κομματικής ελίτ που διώχνουν πολλούς πρώην υποστηρικτές. Αρκετοί αποτυχημένοι ηγέτες έχουν ήδη δηλώσει διαθεσιμότητα, μόνο και μόνο για να αντικατασταθούν από την επόμενη κομματική ομάδα. Και οι ψηφοφόροι, εν τω μεταξύ, χάνουν την υπομονή τους.
Ο Υπουργός Εξωτερικών, Heiko Mass, έχει πλέον αφήσει ανοιχτή την πιθανότητα να αφήσει τα μέλη να αποφασίσουν για τη νέα ηγεσία, ενώ παράλληλα θα εισάγει ένα σύστημα διπλής προεδρίας. Φαίνεται ότι το παλιό SPD προσπαθεί να μάθει από τους Πράσινους: μια γυναίκα και ένας άνδρας ως συν-ηγέτες θα σημάνουν μια μικρή επανάσταση στην κουλτούρα του κόμματος.
Αυτό δεν είναι το Εργατικό Κόμμα
Αλλά θα είναι κάτι τέτοιο αρκετό; Η ιδέα της ψήφου των μελών είναι δάνειο από την εμπειρία του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος, όπου ενίσχυσε τη θέση του Jeremy Corbyn έναντι μιας κατεστημένης, μετριοπαθούς ηγεσίας. Ωστόσο, ο Corbyn είχε μαζικό, λαϊκό ενθουσιασμό, που τον υποστήριζε. Δεν μπορούμε να περιμένουμε μια παρόμοια δυναμική στο SPD, καθώς απλά δεν υπάρχει μια συγκρίσιμη εσωτερική ομαδοποίηση με φιλοδοξία να αναλάβει την εξουσία.
Ο ηγέτης της Νεολαίας, Kevin Kühnert, ήταν ο πιο επιβλητικός σοσιαλδημοκράτης κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής εκστρατείας. Μιλούσε μάλιστα δημοσίως για τον δημοκρατικό σοσιαλισμό - ο οποίος, τουλάχιστον από τεχνική άποψη, εξακολουθεί να αποτελεί μέρος του κομματικού προγράμματος του SPD. Σε περίπτωση που όντως πραγματοποιηθεί ψηφοφορία μελών, θα μπορούσε να κερδίσει. Κυρίως, επειδή αντιπροσωπεύει μια νέα γενιά κομματικών ηγετών.
Μαζί του συντάσσονται αριστερά σχήματα, όπως το Forum Demokratische Linke (DL21) γύρω από την πρόεδρο του Hilde Mattheis. Τα μέλη που αγωνίστηκαν ενάντια στο μεγάλο συνασπισμό αρχίζουν επίσης να ανασυντάσσονται, αλλά μένει να δούμε αν θα παρέμβουν στο πολιτικό κενό, πέρα από την παραγωγή χλιαρών κειμένων. Το Seeheimer Kreis, μια ομαδοποίηση με επιρροή στη δεξιά πτέρυγα του κόμματος, εξακολουθεί να φαίνεται κυρίαρχη αυτή τη στιγμή.
Πέρα από τον εκδημοκρατισμό των δομών του, το κόμμα περισσότερο από οτιδήποτε χρειάζεται απεγνωσμένα μια νέα πολιτική κατεύθυνση. Μετά από είκοσι χρόνια στην κυβέρνηση και ελάχιστα χρόνια στην αντιπολίτευση, τη νεοφιλελεύθερη εποχή Schröder και τις μεταρρυθμίσεις Hartzως κηλίδα που εξακολουθεί να λερώνει τη φήμη του κόμματος, το σημερινό SPDχωλαίνει σοβαρά τόσο στο στελεχιακό δυναμικό όσο και στην ουσία. Οι τοπικές οργανώσεις πέφτουν αριστερά και δεξιά, ενώ ολόκληρη η εκλογική βάση φεύγει εσπευσμένα.
Το φιλελεύθερο κέντρο αισθάνεται πιο άνετα με τους Πράσινους, ενώ τα μπλέ και τα λευκά κολλάραέλκονταν, κατά την τελευταία δεκαετία, περισσότερο από την DieLinke και τώρα, ολοένα και περισσότερο, από την άκρα δεξιά (AfD). Πολύ λίγα απομεινάρια υπάρχουν από το επονομαζόμενο κάποτε κόμμα του λαού. Η ταυτότητά του τώρα διαλύθηκε σε ένα ήπιο, διάχυτο Κέντρο.
Κάτι περισσότερο από κενό κέλυφος
Το δημόσιο προφίλ του SPD είναι το ίδιο διαλυμένο με το κόμμα. Δεν μπορεί πλέον ή δεν θέλει να δώσει υποσχέσεις για ένα καλύτερο μέλλον. Μια συμπωματική έκφραση αυτής της στάσης ήταν η ομιλία τηςAndreaNahles, πριν από λίγες εβδομάδες, σε μια διάσκεψη που διοργανώθηκε από ένα thinktank ευθυγραμμισμένο πολιτικά με το SPD, το Ίδρυμα FriedrichEbert. Το θέμα που συζητήθηκε ήταν η προοδευτική οικονομική πολιτική -δηλαδή η ίδια η ουσία του brandπου σηματοδοτεί τοSPD- με μια αρκετά ριζοσπαστική κριτική του γερμανικού μοντέλου εξαγωγώνκαθώς και οι τρόποι επίλυσης της κρίσης των κοινωνικών ανισοτήτων. Η Nahles, έκανε μια αισχρά επιφανειακή ομιλία, κάλεσε τους συμμετέχοντες να παρουσιάσουν «καλές προτάσεις» και έπειτα έφυγε γρήγορα πριν καν ξεκινήσει το αρχικό πάνελ συζήτησης.
Εδώ και χρόνια, η εικόνα του SPD χαρακτηρίζεται από ένα τοξικό μίγμα δειλίας και -κάθε φορά- από το συγκλονισμό του από τα όποια γεγονότα. Επομένως, οποιαδήποτε αλλαγή statusquo θα πρέπει να έχει τριπλή φύση: αλλαγή ηγεσίας, πολιτική μετατόπιση και έναν πολιτιστικό μετασχηματισμό. Είναι ακόμα το κόμμα μια ατμομηχανή προς το μέλλον ή ένας συν-διευθυντής της υπάρχουσας τάξης; Μπορεί να αντέξει σε ανταγωνιστικές εσωτερικές εκλογές και εντάσεις;Θα βρει τις λέξεις έτσι ώστε να μιλήσει για την ιστορική του παρακμή; Θα βρει το θάρρος για μια νέα αρχή;
