Του Πάνου Τριγάζη*
Έχοντας παρακολουθήσει όλες τις πρόσφατες εκδηλώσεις για το μέλλον της Ευρώπης, που είχαν ως κεντρικό ζητούμενο την οικοδόμηση ενός προοδευτικού μετώπου για να ηττηθεί ο νεοφιλελευθερισμός και η ανερχόμενη Ακροδεξιά, διαπίστωσα δύο σοβαρά ελλείμματα στο περιεχόμενό τους.
Το πρώτο ήταν ότι καμιά ομιλία δεν περιείχε αναφορά στη σχέση Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ρωσίας, που, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί κλειδί για την υπόθεση της πανευρωπαϊκής ασφάλειας και κατ’ επέκταση του ρόλου της ενωμένης Ευρώπης στην υπόθεση της παγκόσμιας ειρήνης.
Αναγνωρίζω ότι το ζήτημα είναι εξαιρετικά δύσκολο, πολύ περισσότερο που σήμερα στις σχέσεις Ρωσίας - Δύσης επικρατεί ένα νέο είδος ψυχρού πολέμου. Λέω «νέο είδος», διότι ο Ψυχρός Πόλεμος του 20ού αιώνα δεν επαναλαμβάνεται, αφού επρόκειτο για την αντιπαράθεση δύο αντίπαλων κόσμων, που εκπροσωπούσαν αντίθετα ιδεολογικά και πολιτικά στρατόπεδα. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η αντιπαράθεση αυτή δεν υφίσταται.
Δεν θα επικαλεστώ μόνο το γεγονός ότι ιστορικά το ευρωπαϊκό όραμα δεν εξαιρούσε τη Ρωσία ούτε τη Σοβιετική Ένωση, αλλά θα σταθώ κυρίως στην ανάγκη εξισορρόπησης του σημερινού συστήματος διεθνών σχέσεων, πολύ περισσότερο που η Ε.Ε. και άλλοι θεσμοί διεθνούς συνεργασίας, όπως ο ΟΗΕ, είναι αντιμέτωποι με τις εχθρικές επιλογές της κυβέρνησης Τραμπ.
Κατά συνέπεια η Ευρωπαϊκή Αριστερά οφείλει να διεκδικήσει μία νέα σχέση αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη Ρωσία, ανεξάρτητα από το ποιοι κυβερνούν σήμερα τη μεγάλη αυτή χώρα. Άλλωστε οι σχέσεις συνεργασίας της Σοβιετικής Ένωσης με την ΕΟΚ και κατ’ επέκταση ΕΟΚ - ΚΟΜΕΚΟΝ είχαν αποκατασταθεί το 1987, δηλαδή στα χρόνια της περεστρόικα, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος είχε υποχωρήσει και οι δύο υπερδυνάμεις συμφωνούσαν για την απόσυρση και καταστροφή των «ευρωπυραύλων», όπως είχαν ονομαστεί οι πύραυλοι μέσου βεληνεκούς.
Η Αριστερά δεν πρέπει να παραβλέπει το γεγονός ότι σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη ένας εμπορικός πόλεμος της κυβέρνησης Τραμπ εναντίον της Ε.Ε., καθώς και ότι η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση πριμοδοτεί όλα τα «κινήματα» που στοχεύουν στη διάλυση της Ένωσης.
Έρχομαι τώρα στο δεύτερο έλλειμμα. Υποστηρίζουμε, και σωστά, ότι το προοδευτικό μέτωπο στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα, απαιτεί συγκλίσεις στο πολιτικό επίπεδο μεταξύ των δυνάμεων της Αριστεράς, Σοσιαλδημοκρατών και Πράσινων, ίσως και μη ανηκόντων στις προαναφερθείσες πολιτικές οικογένειες. Παραβλέπεται, όμως, ο παράγοντας των πιθανών πολιτικών ανακατατάξεων, ίσως και με την εμφάνιση νέων προοδευτικών πολιτικών σχημάτων.
Θυμίζω ότι στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα εμφανίστηκαν στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή τα πράσινα κόμματα, τα οποία είχαν γεννηθεί κυρίως λόγω του μεγάλου και πρωτόγνωρου αντιπυρηνικού κινήματος των δεκαετιών 1970-80. Για παράδειγμα, οι Πράσινοι της Γερμανίας ξεπήδησαν από αυτό το κίνημα. Με άλλα λόγια, οι πολιτικές ανακατατάξεις, τόσο εντός των προοδευτικών πολιτικών οικογενειών όσο και μεταξύ τους, απαιτούν μία νέα ισχυρή κοινωνική δυναμική, δηλαδή την ανάπτυξη κινημάτων, όχι μόνο στο εθνικό επίπεδο, αλλά και στο ευρωπαϊκό, με πανευρωπαϊκά αιτήματα και στόχους.
Μην ξεχνούμε ότι μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, όταν πολλοί μιλούσαν για το τέλος των ιδεολογιών της Αριστεράς και της Ιστορίας, ήταν τα νέα κοινωνικά κινήματα που πρώτα αμφισβήτησαν αυτόν τον ισχυρισμό. Πρώτο το κίνημα των Ζαπατίστας στο Μεξικό προσέλκυσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον, οργανώνοντας παγκόσμια διάσκεψη κατά του νεοφιλελευθερισμού, ενώ στη συνέχεια ήταν το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε, που διακήρυξε ότι Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, προκαλώντας ισχυρό αντίκτυπο και στην Ευρώπη, όπου μετά την Γένοβα (2001) είχαμε την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ στη Φλωρεντία (2002). Επισυνάπτω σχετική ιστορική φωτογραφία.
Θα έλεγα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατεγράφη ως μία νέα αριστερή πολιτική δύναμη ελπίδας και προοπτικής επειδή, όχι μόνο ταυτίστηκε, αλλά και πρωταγωνίστησε σε αυτά τα κινήματα. Υπενθυμίζω ότι στον πυρήνα αυτών των κινημάτων ήταν ο αντινεοφιλελευθερισμός, ο αντιρατσισμός, ο φεμινισμός και η οικολογία. Γι’ αυτό επιλέξαμε ως έμβλημα του ΣΥΡΙΖΑ όχι παλιά σύμβολα της Αριστεράς, αλλά τις τρεις σημαίες, την κόκκινη για τις αξίες του εργατικού κινήματος, την πράσινη του οικολογικού κινήματος και τη μωβ του φεμινιστικού κινήματος.
Τέλος, πιστεύω ότι η σύγχρονη Αριστερά δεν μπορεί να δίνει μάχες οπισθοφυλακών, αρνούμενη την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, αλλά οφείλει να οικειοποιηθεί αυτήν την ιδέα, που δεν είναι ούτε θα μπορούσε να είναι ιδέα της Δεξιάς, έστω και αν ο Ψυχρός Πόλεμος ευνόησε την οικειοποίησή της από την παράταξη αυτή.
Υπενθυμίζω ότι πρώτος για την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης μίλησε, το 1815, ένας άνθρωπος της Αριστεράς, ο Γάλλος στοχαστής Σαιν Σιμόν, που είχε χαρακτηριστεί και ουτοπικός σοσιαλιστής. Προσθέτω ότι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο Ιταλός τότε κομμουνιστής Αλτιέρο Σπινέλι, μέλος του παράνομου Ιταλικού ΚΚ και δεσμώτης του Μουσολίνι, που διατύπωσε το Μανιφέστο του Βεντοτένε «για μια ελεύθερη και ενωμένη Ευρώπη». Με άλλα λόγια, η ευρωπαϊκή ιδέα κλείνει μέσα της και τον αντιφασισμό.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
