Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Πώς μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο με μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Πώς μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο με μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ

Του Χρήστου Πολίτη*

Το περιβάλλον καταστρέφεται θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου. Υπάρχει όμως ελπίδα; Μπορεί η ανθρωπότητα να αποφύγει τα χειρότερα; Αν ναι, τότε πώς;

Υπολείμματα ύποπτων ζιζανιοκτόνων σε δημητριακά της Kellogg's και της Quaker, αμίαντος στο ταλκ της Johnson & Johnson, φοινικέλαιο σε προϊόντα της Nutella και ποιότητα αέρα στα δυτικά Βαλκάνια που χαρακτηρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «καταστροφική». Κάθε φορά που μια τέτοια είδηση μας χτυπά την πόρτα, αισθανόμαστε έκπληξη για την «ασυνειδησία» αυτών των επιχειρήσεων. Παράλληλα ο θυμός αρκετών πολιτών ξεχειλίζει απέναντι και στις κυβερνήσεις που αποτυγχάνουν να μας προστατέψουν αποτελεσματικά. Διότι, πράγματι, ζητήματα δημόσιας υγείας και περιβαλλοντικής προστασίας θα έπρεπε να είχαν τεθεί σε πρώτη προτεραιότητα! Στην πράξη όμως αυτό δεν συμβαίνει. Και μάλιστα ούτε στο μέλλον φαίνεται ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί. Γιατί; Ακολουθεί η εξήγηση:

Οι επιχειρήσεις αδυνατούν να δώσουν λύση στο οικολογικό ζήτημα

Αν μια επιχείρηση αποφασίσει να μεταβάλει την παραγωγική της διαδικασία σε μια εκδοχή φιλικότερη προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον (σ.σ.: ευσυνείδητη επιχείρηση), όπως με αγορά ποιοτικότερων πρώτων υλών, οικολογική διαχείριση ρύπων κ.λπ., τότε θα έρθει αντιμέτωπη με υψηλότερο κόστος παραγωγής. Για παράδειγμα, αν η Ferrero (κατασκευάστρια εταιρεία της Nutella) υποκαταστήσει το ύποπτο ως καρκινογόνο και περιβαλλοντικά μη-φιλικό φοινικέλαιο με κάποιο άλλο, όπως το ηλιέλαιο, υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί να δαπανήσει επιπλέον 22 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Το επιπλέον αυτό κόστος η επιχείρηση θα πρέπει:

1. Είτε να το επωμιστεί η ίδια, γεγονός που θα μειώσει την κερδοφορία της και στο πλαίσιο μιας ανταγωνιστικής οικονομίας θα την οδηγήσει πιθανότατα στην πτώχευση.

2. Είτε να το μετακυλίσει στους καταναλωτές μέσω αύξησης της τιμής του τελικού προϊόντος. Σε αυτή την περίπτωση, αν οι καταναλωτές αγνοούν ή αδιαφορούν για το οικολογικό ζήτημα και χρησιμοποιούν την τιμή ως αποκλειστικό κριτήριο επιλογής, το προϊόν της δεν θα προτιμηθεί και η επιχείρηση θα πτωχεύσει.

Συνεπώς, ακόμα και αν μια επιχείρηση αποφασίσει σήμερα να δράσει με απόλυτη ευσυνειδησία, το μόνο που τελικά θα καταφέρει θα είναι να εκλείψει, με τα προϊόντα των υπολοίπων -συμβατικών- επιχειρήσεων να κυριαρχούν.

Οι κυβερνήσεις διστάζουν να δώσουν λύση στο οικολογικό ζήτημα

Μια κυβέρνηση διαθέτει το ισχυρό όπλο της διά νόμου επιβολής προδιαγραφών παραγωγής. Με άλλα λόγια, έχει τη δύναμη να υποχρεώσει όλες τις εγχώριες επιχειρήσεις να λειτουργούν στο εξής ως «ευσυνείδητες». Στην πράξη, όμως, όπως παρατηρείται, καμία κυβέρνηση ανά τον κόσμο δεν το κάνει ή τουλάχιστον όχι στον βαθμό που μπορεί και πρέπει. Οι λόγοι είναι οι εξής:

1. Η επιβολή αυστηρότερων προδιαγραφών θα αυξήσει το κόστος παραγωγής όλων των εγχώριων επιχειρήσεων, καθιστώντας τις λιγότερο ανταγωνιστικές έναντι των ξένων επιχειρήσεων. Αυτό, στο πλαίσιο μιας ανοικτής ανταγωνιστικής οικονομίας και εφόσον οι καταναλωτές αγνοούν ή αδιαφορούν για το οικολογικό ζήτημα, θα οδηγήσει πιθανότατα τις εγχώριες επιχειρήσεις στην πτώχευση. Το αποτέλεσμα θα είναι τα προϊόντα των διεθνών - συμβατικών - επιχειρήσεων να κυριαρχήσουν στην εγχώρια αγορά.

2. Ακόμα και αν μπορούσε να υπάρξει μια διεθνής συμφωνία που επιβάλει τις αυστηρές προδιαγραφές σε όλες τις επιχειρήσεις παγκοσμίως (λύνοντας έτσι οριστικά το οικολογικό ζήτημα), και πάλι οι κυβερνήσεις θα ήταν απρόθυμες να την αποδεχτούν. Η υψηλότερη τιμή με την οποία θα πωλούνταν πλέον όλα τα προϊόντα θα δημιουργούσε δυσαρέσκεια σε όσους πολίτες αγνοούν ή αδιαφορούν για το οικολογικό ζήτημα και θα επέφερε δυσμενείς επιπτώσεις στα πιο φτωχά κοινωνικά στρώματα.

Ποιος μπορεί τελικά να δώσει λύση στο οικολογικό ζήτημα;

Όσο περίεργο και αν ακούγεται, οι μόνοι που τελικά μπορούν να δώσουν λύση είναι οι ίδιοι οι πολίτες μέσω της ιδιότητάς τους ως καταναλωτών. Σε κάθε αγορά τους καλούνται να αποφασίσουν αν θα προτιμήσουν το οικονομικότερο διαθέσιμο προϊόν ή ένα ακριβότερο, που όμως τηρεί φιλικές προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον προδιαγραφές. Όταν μπροστά σε αυτό το δίλημμα οι καταναλωτές επιλέγουν το δεύτερο, τότε το οικολογικό πρόβλημα μπορεί να λυθεί! Ο λόγος είναι απλώς ότι σε εκείνη την περίπτωση οι επιχειρήσεις θα υποχρεωθούν να λειτουργούν με «ευσυνειδησία», διότι αλλιώς τα προϊόντα τους δεν θα προτιμηθούν.

Σε τελική ανάλυση λοιπόν η σωτηρία του πλανήτη και της υγείας των ανθρώπων που κατοικούν σε αυτόν έχει ένα οικονομικό κόστος, το οποίο δεν γίνεται παρά να το επωμιστούν οι ίδιοι οι καταναλωτές οικειοθελώς! Δημητριακά συμβατικά ή βιολογικά; Πουλερικά εντατικής ή ήπιας εκτροφής; Πλαστικές σακούλες μιας χρήσης ή επαναχρησιμοποιούμενες; Τη φθηνότερη αεροπορική πτήση ή εκείνη με τους λιγότερους ρύπους; Οποιαδήποτε σοκολάτα ή εκείνη με ένδειξη κατά της παιδικής εργασίας; Είναι αυτές οι μικρές επιλογές της καθημερινής μας «βόλτας στο σούπερ μάρκετ» που κάνουν τη διαφορά!

Και προς απόδειξη της αξίας των επιλογών σας σκεφτείτε ξανά την περίπτωση του φοινικελαίου της Nutella. Παρά τις αποκαλύψεις, η εταιρεία συνεχίζει ακόμα και σήμερα να το χρησιμοποιεί και κανένα από τα μεγάλα σούπερ μάρκετ δεν απομάκρυνε τα προϊόντα της. Αντιστοίχως, καμία απαγόρευση δεν επιβλήθηκε από τις κυβερνήσεις. Αντιθέτως, η FSA (ο αγγλικός κυβερνητικός οργανισμός υπεύθυνος για θέματα διατροφής) σχολίασε το θέμα συμβουλεύοντας τους καταναλωτές να ακολουθούν μια «υγιή, ισορροπημένη και ποικίλη διατροφή». Έθεσε δηλαδή, εμμέσως πλην σαφώς, υπεύθυνους τους ίδιους τους καταναλωτές για τον περιορισμό της κατανάλωσης του συγκεκριμένου προϊόντος.

Μπορεί αυτή η λύση να εφαρμοστεί στην πράξη;

Δεδομένου του μικρού εισοδήματος των περισσότερων πολιτών, αποτελεί μια τέτοια στροφή στις καταναλωτικές μας συνήθειες έναν ρεαλιστικό στόχο; Η απάντηση είναι: «Σε μεγάλο βαθμό, ναι»! Διότι ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να κάνει δύο έξυπνες κινήσεις:

1. Να αναθεωρήσει τον τρόπο που δαπανά το εισόδημά του.

Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως το εισόδημά τους δεν επαρκεί για την αγορά βιολογικών προϊόντων. Συνήθως, όμως, είναι οι ίδιοι εκείνοι άνθρωποι που αγοράζουν ασήμαντα μικροπράγματα, πλεονάζοντα ζευγάρια παπούτσια και διαρκώς καινούργια κινητά τηλέφωνα. Συνεπώς, περισσότερο από ένα μεγαλύτερο εισόδημα, ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται προτεραιότητες στον τρόπο με τον οποίο διαθέτει αυτό που ήδη έχει.

2. Να δείξει αποφασιστικότητα για αλλαγή.

Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις προϊόντων που είναι όχι μόνο πιο υγιεινά και φιλικά προς το περιβάλλον σε σύγκριση με τις άμεσες εναλλακτικές τους, αλλά και οικονομικότερα. Για παράδειγμα το κόκκινο κρέας, που χαρακτηρίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «πιθανώς καρκινογόνο», μπορεί να αντικατασταθεί μερικώς στη διατροφή μας από τα φασόλια. Πρώτον, διότι περιέχουν την ίδια ποσότητα σιδήρου και, δεύτερον, διότι η καλλιέργειά τους απαιτεί μόνο το ένα δέκατο της ποσότητας νερού που απαιτείται για την παραγωγή του μοσχαρίσιου κρέατος. Σήμερα όμως πολύς κόσμος τα απορρίπτει ως «λιγότερο γευστικά» ή και, σύμφωνα με έκθεση του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, τα περιφρονεί ως «το φαγητό των φτωχών». Αξίζουν, όμως, αυτές οι προκαταλήψεις όσο η σωτηρία της υγείας και του πλανήτη μας;

Κλείνοντας, οδηγούμαστε τελικά στο συμπέρασμα ότι ελπίδα υπάρχει! Απλά, σε αντίθεση με την κοινή άποψη ότι αυτή βρίσκεται στα χέρια επιχειρήσεων και κράτους, τώρα γνωρίζουμε ότι βρίσκεται αποκλειστικά στα δικά μας.

* Ο Χρήστος Πολίτης είναι MSc in Economics

Ενδεικτική βιβλιογραφία

1. BBC, Johnson & Johnson to Pay $4.7bn Damages in Talc Cancer Case, News, Business, July 2018

2. Chapman B., Could Nutella Really Cause Cancer? Here's What you Need to Know, "Independent, News", Business, Business News, January 2017

3. EcoWatch, How Eating Beans Instead of Beef Will Save You and the Planet, June 2018

4. Harvard Health Publishing, Meat or Beans: What Will you Have? Part I: Meat, Harvard Medical School, "Harvard Men's Health Watch", February 2011

5. International Agency for Research on Cancer, IARC Monographs Evaluate Consumption of Red Meat and Processed Meat, World Health Organization, Press Release Nο 240, Lyon, France, October 2015

6. Greenpeace, Tell Big Companies to Drop Dirty Palm Oil, "Nature"

7. Wikipedia, Conscious Business

8. Zaveri M., Report Finds Traces of a Controversial Herbicide in Cheerios and Quaker Oats, "The New York Times", Health, August 2015

9. Zuvela M., Public Anger as Air Pollution in Western Balkan Cities Worsens, Reuters, Environment, December 2018

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL