Του Κώστα Αλεξίου*
Στη χώρα μας από το 1983 λειτουργεί ένα οργανωμένο σύστημα άσκησης για όλους, κεντρικά οργανωμένο από το κράτος, με φορείς υλοποίησης τους ΟΤΑ, ως προς στα γενικά προγράμματα, και άλλους φορείς, για προγράμματα που αφορούν σε ειδικές ευάλωτες και μειονεκτικές ομάδες πληθυσμού.
Τα προγράμματα αυτά μετά το 2010 κατέρρευσαν, μειώθηκε στο ελάχιστο η χρηματοδότηση, από τα 5 εκατομμύρια ευρώ στα 1,6 εκατομμύρια ευρώ, ενώ πλέον απαιτούνταν από τους Δήμους να συμβάλουν με ίδιους πόρους για να τα συνεχίσουν. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ απλώς τα διέσωσε και προσπάθησε να τα ενισχύσει, βοηθώντας το ΥΠΕΘ να εισάγει μάθημα εκμάθησης της κολύμβησης στη Γ’ Δημοτικού, αναλαμβάνοντας την πρόσληψη καθηγητών Φυσικής Αγωγής από το Υφυπουργείου Αθλητισμού, πληρώνοντας από τον προϋπολογισμό των κονδυλίων μαζικής άθλησης.
Το σύστημα μαζικού αθλητισμού που εφαρμόστηκε στη χώρα μας ήταν μια μηχανιστική μεταφορά της αντίστοιχης εμπειρίας του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην ελληνική πραγματικότητα. Απλώθηκε πολύ γρήγορα στους Δήμους της χώρας, ενώ προσελήφθησαν 800 γυμναστές ως μόνιμο προσωπικό.
Σήμερα, τα απομεινάρια του συστήματος υποστηρίζονται διοικητικά από μια Δ/νση μαζικού αθλητισμού στη ΓΓΑ, με προϋπολογισμό 1.600.000 ευρώ. Η κολύμβηση χρηματοδοτείται με 380.000 ευρώ. Απασχολούνται 1.428 γυμναστές και 220 προπονητές κολύμβησης, οι οποίοι αμείβονται ως ωρομίσθιοι, με το απαράδεκτο ποσό των 7 ευρώ την ώρα μεικτά!!! Στο δε σύνολο της χώρας λειτουργούν 5.000 τμήματα στα προγράμματα των Δήμων.
Τα πιο δημοφιλή από αυτά είναι «αθλητισμός και γυναίκα», «αθλητισμός και παιδί», «αθλητισμός ΑμεΑ», «αθλητισμός και απεξάρτηση», ειδικά προγράμματα φυλακών, κολύμβηση γ’ - δ’ δημοτικού, αθλοπαιδιές , χορός, γυμναστήρια κλειστά και υπαίθρια .
* το «αθλητισμός και γυναίκα-παιδί» είναι ριζωμένο στην κοινωνία
* αθλούνται μόνιμα 15.000 περίπου
* απασχολούνται μόνιμα 1.600 καθηγητές Φυσικής Αγωγής
* τα προγράμματα συμβάλουν στη μείωση της ανεργίας των καθηγητών Φυσικής Αγωγής
* αποτελούν βασικό κομμάτι της κοινωνικής πολιτικής των ΟΤΑ
* ενισχύουν την αξία του αθλητισμού ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής
* καλλιεργούν συνήθειες διά βίου άσκησης
* συμβάλουν στην πρόληψη, διατήρηση και προαγωγή της καλής υγείας
* αποτελούν ξεπερασμένα απομεινάρια μιας άλλης εποχής
* δεν είναι ανταγωνιστικά προγράμματα
* δεν εξελίσσονται σύμφωνα με την επιστήμη της Φυσικής Αγωγής
* απουσιάζει η καινοτομία
* απευθύνονται σε περιορισμένο αριθμό πολιτών
* λαμβάνουν χώρα σε κλειστούς χώρους
* σχεδόν όλα έχουν τιμολογηθεί και είναι επί πληρωμή
Σαν επιπλέον μειονεκτήματα αναφέρονται ο επετειακός χαρακτήρας των αθλητικών δραστηριοτήτων, η ανάπτυξη ανεξέλεγκτης εμπορικής δραστηριότητας γύρω από τις αθλητικές εκδηλώσεις που προϋποθέτουν συνδρομή για τη συμμετοχή, καθώς και η ένταξή τους στο σχεδιασμό τουριστικών προϊόντων με σκοπό το κέρδος.
Παρά το ότι ο θεσμός λειτουργεί 36 χρόνια, δεν κατάφερε να βάλει την Ελλάδα στις χώρες που επενδύουν στην άθληση των πολιτών. Αν δούμε για παράδειγμα τα στοιχεία που δίνει ο Δήμος Αθηναίων για τους μόνιμα αθλούμενους στα γυμναστήριά του, προκύπτει ότι ο πραγματικός αριθμός δεν ξεπερνά τα 1.500 άτομα. Με κατά προσέγγιση υπολογισμούς, μπορούμε να πούμε πως στα οργανωμένα προγράμματα άθλησης για όλους συμμετέχουν 15.000 αθλούμενοι σε όλη τη χώρα και απασχολούνται συνολικά 1.600 πτυχιούχοι Φυσικής Αγωγής.
Το αποτέλεσμα αυτό δηλώνει καθαρά ότι τα απομεινάρια του συστήματος άθλησης για όλους το οποίο εφαρμόστηκε δεν εξυπηρετούν πλέον το στόχο τους και πρέπει να περάσουμε σε ένα νέο σύστημα οργανωμένης φυσικής δραστηριότητας με βάση τις νέες ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί και τις νέες τάσεις που αναπτύσσονται παγκοσμίως, που επιδιώκουν τη σύνδεση της άθλησης με την υγεία, τη χρήση της φυσικής δραστηριότητας για την αντιμετώπιση σύγχρονων μαζικών ασθενειών, όπως καρδιοπάθειες, υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, ψυχοσωματικά προβλήματα, καθώς και τη χρήση της άθλησης ως συνταγή τόσο αποκατάστασης από ασθένειες όσο και πρόληψης από αυτές.
Άρα, λοιπόν, μιλάμε για ένα σύνολο ευκαιριών που σχηματικά καθορίζονται από νέες τάσεις, όπως:
* σύνδεση της φυσικής δραστηριότητας με την υγεία
* αθλητισμός ως ασπίδα προστασίας από σύγχρονες ασθένειες
* ανάπτυξη του αθλητισμού ως πολιτιστικό προϊόν (αθλητισμός-ιστορία-πολιτισμός-διατροφή)
* προσβασιμότητα αθλητικών υποδομών σε όλους
* νέα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω προγραμμάτων
* ενίσχυση της κρατικής επιχορήγησης για τον αθλητισμό
* ενίσχυση του ρόλου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας
Οι νέες τάσεις στην άθληση για όλους καταγράφονται ως απλές φυσικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην οργανωμένη παιδαγωγική παρέμβαση στο σώμα και το νου των ανθρώπων, με στόχο τη διατήρηση και βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης, όπως αυτή ορίζεται επιστημονικά. Πιο λαϊκά, τη διατήρηση και βελτίωση κυρίως της καρδιοαναπνευστικής αντοχής και επικουρικά των υπολοίπων παραμέτρων, ανάλογα με την ηλικία. Ένα σχέδιο άθλησης για όλους πρέπει να έχει ως βασικό στόχο την αερόβια άσκηση.
Οι δραστηριότητες που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου της αεροβίωσης θα μπορούσαν να είναι όλες οι δυνατές φυσικές κινήσεις του σώματος που επιφέρουν την μεταβολή της αναπνοής προς τα πάνω, δηλαδή την αύξηση της καρδιακής συχνότητας και την αύξηση παροχής οξυγόνου στο σώμα.
Νέα οργανωτική δομή άθλησης για όλους
Για να αντικατασταθεί το υπάρχον αποστεωμένο σύστημα και να στηριχθεί η νέα αντίληψη για τη σημασία του αθλητισμού στη ζωή όλων των πολιτών απαιτείται νέα οργανωτική δομή, ενδεχομένως και εκτός του Υπουργείου αθλητισμού.
Η νέα δομή θα περιέχει:
* ένα νέο φορέα ΝΠΔΔ, με εποπτεία από το Υφυπουργείο Αθλητισμού
* συμμετοχή από κράτος, ΣΕΦΑΑ, Ενώσεις ΚΦΑ, ΟΤΑ α' και β' βαθμού, Εργατικά Κέντρα, ΑΔΕΔΥ, κινήματα, ΜΚΟ, ΑΕΙ και Ερευνητικά κέντρα
* διοίκηση από 17μελές Συμβούλιο
* επικούρηση από Διοικητικό μηχανισμό
Η νέα οργανωτική μορφή άθλησης για όλους θα συνυπάρχει με τα παλαιά προγράμματα, σε ένα μεταβατικό στάδιο τεσσάρων ετών, με νομικό καθεστώς παρόμοιο με των εθνικών Ομοσπονδιών, με καταστατικό λειτουργίας και δημοκρατικές αρχές, με επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, με δυνατότητες συνεργιών με τον ιδιωτικό τομέα, με αυξημένη συμμετοχή των ΟΤΑ και, φυσικά, χωρίς καμία απειλή για το εργασιακό καθεστώς των σημερινών υπαλλήλων.
Τα προγράμματα της νέας δομής θα εντάσσονται στο Εθνικό Σχέδιο Αεροβίωσης και θα υποστηρίζονται από:
* βάδισμα - τρέξιμο - γυμναστικές ασκήσεις - ποδήλατο - άσκηση στο νερό - άλλες φυσικές και πνευματικές δραστηριότητες
* μαζικά events με μεικτές φυσικές δραστηριότητες
* οργάνωση πρωταθλημάτων και αγώνων για εργαζομένους και άλλες δημογραφικές κατηγορίες
* αναβίωση παιδαγωγικών και παραδοσιακών παιγνιδιών
* απλοποίηση αθλοπαιδιών για παιδιά με σύνθημα «νιώσε τη χαρά του αθλητισμού χωρίς το άγχος της νίκης και το φόβο της αποτυχίας»
* ειδικά προγράμματα για εξαρτημένα άτομα-ευαλωτες ομάδες-αστέγους-πρόσφυγες-μετανάστες όλων των ηλικιών
* ειδικό πρόγραμμα για αποκατάσταση από ασθένειες όλων των ειδών
* ένταξη των αθλοπαιδιών στο σχέδιο αεροβίωσης
Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι τα προγράμματα άθλησης για όλους δεν πρέπει να περιλαμβάνουν δραστηριότητες που αφορούν αντικείμενα των αθλητικών ερασιτεχνικών και επαγγελματικών σωματείων, και ιδιαίτερα διδασκαλίες αθλημάτων που κατά κόρον σήμερα οι περισσότεροι Δήμοι -κακώς- εφαρμόζουν ως μαζική άθληση.
Μέσα υλοποίησης - Σταθμοί άσκησης για όλους (base running)
Είναι απαραίτητη η δημιουργία σταθμών base running - ποδήλατου - βαδίσματος κ.λπ. Πρόκειται για χώρους υποδοχής που με την καθοδήγηση ειδικών καθηγητών Φυσικής Αγωγής λειτουργούν οργανωμένα προγράμματα. Στην Αθήνα μπορεί να λειτουργήσει άμεσα στο Πεδίον Άρεως. Σταθμούς άσκησης μπορεί κάθε Δήμος ή άλλος φορέας να δημιουργήσει, σε όλα τα εθνικά και δημοτικά στάδια, ακόμη και σε σχολεία ή δημόσια κτίρια, καθώς και σε άλλους χώρους, όπως πάρκα, άλση, βουνά, παραλίες κλπ. Η στελέχωση τους μπορεί να γίνει σύμφωνα με το τελευταίο πρόγραμμα στοχευμένης πρόσληψης του ΟΑΕΔ για 5.500 θέσεις επιστημόνων πτυχιούχων, με ετήσια σύμβαση, ανεκτό μισθό και σταθερότητα στην εργασία. Για τη λειτουργία του προγράμματος απαιτούνται 3.000 προσλήψεις καθηγητών Φυσικής Αγωγής και μπορεί να ξεκινήσει άμεσα στις έδρες των Περιφερειών, ενώ σε ένα αντίστοιχο σχέδιο μπορεί να ενταχθεί και η διδασκαλία της κολύμβησης στο Δημοτικό σχολείο.
* Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Αθλητισμού του ΣΥΡΙΖΑ
