Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.4°C21.6°C
2 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
19 °C
15.6°C20.8°C
2 BF 70%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.8°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.5°C24.8°C
2 BF 34%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.9°C22.3°C
3 BF 46%
Αντί μνημοσύνου / Η συμβολή του Βαρδή Βαρδινογιάννη στην ίδρυση του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αντί μνημοσύνου / Η συμβολή του Βαρδή Βαρδινογιάννη στην ίδρυση του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης

Του Βασίλη Μάργαρη*

Πρωί - πρωί τα Χριστούγεννα χτύπησε το τηλέφωνο. Είδα πως με καλούσε ο Φώτης και δεν χρειάστηκε παρά μόνο η επαλήθευση γι’ αυτό που θα άκουγα: «Έφυγε ο Βαρδής» είπε. Ήξερα πως είχε σοβαρά προβλήματα με την υγεία του τον τελευταίο καιρό. Και ενώ περιμέναμε το δυσάρεστο, στο πίσω μέρος του μυαλού μας και κάπου μέσα στην καρδιά μας θέλαμε να πιστεύουμε πως αυτό δεν θα συνέβαινε.

«Έφυγε ο Βαρδής». Κι αυτός ο «Κρητίκαρος» σε προχωρημένη ηλικία -στα 97 του- έκλεισε τα μάτια και πήρε τον δρόμο για την αιωνιότητα. Μα για τον δικό του αιώνα που έζησε άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του. Άφησε το στίγμα και το αποτύπωμά του στους αγώνες για ελευθερία, για δημοκρατία, για κοινωνική δικαιοσύνη.

Γεννήθηκε στην Παλαιοχώρα της επαρχίας Σελίνου του Νομού Χανίων το 1921. Εκατό χρόνια ακριβώς, σημαδιακά, από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Μέλος της οικογένειας των Βαρδινογιανναίων, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης του Βαρδή και της Ελένης, ο δικός μας Βαρδής, δεν ήταν πλούσιος. Για την ακρίβεια, πλούτος του έγινε μόνο η ιστορία του. Δικηγόρος με συγγραφική δραστηριότητα και δράση.

Γράφτηκαν και θα γραφτούν ή, μάλλον, θα αντιγραφούν σελίδες της ιστορίας του. Στην Αντίσταση, στους πολιτικούς του αγώνες, στους αγώνες του τους κοινωνικούς. Πάντα με το «δόσιμο» στον περίγυρό του. Δεν κράταγε γι’ αυτόν παρά μόνο την ενέργειά του, αυτή την ανεξάντλητη ενέργεια που και σήμερα κάποιοι συνομήλικοι του κρατούν ακόμη. Όπως ο Μανώλης ο Γλέζος, ο φίλος του ο Μίκης Θεοδωράκης, όπως κάποιοι από τους αμέτρητους φίλους του.

Για την πολιτική του διαδρομή στην Αριστερά και για την εξαιρετική συμβολή του έχουν άλλοι να πουν και να προσφέρουν περισσότερες και ειδικότερες γνώσεις. Όμως, θυμάμαι, μέσα στις άλλες ιστορίες που έλεγε, πως σε κάποια εποχή που η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά περνούσε σοβαρές, μέχρι διάλυσης, οικονομικές περιπέτειες, με πράξεις και ενέργειές του βρήκε λύση επιβίωσης. Είχε τον τρόπο του.

Πάντα ο Βαρδής είχε τον τρόπο του, είχε τους φίλους του. Που όλοι του αναγνώριζαν την ανιδιοτέλειά του. Γι’ αυτό εξάλλου είχε πάρα πολλούς φίλους και αποκτούσε καινούργιους ακόμη και στα στερνά του.

Πριν από λίγες δεκαετίες, μπροστά αυτός και από κοντά άλλοι άξιοι σύντροφοι και πρωταγωνιστές ιστορικών γεγονότων αποφάσισαν και ίδρυσαν στην Αθήνα την Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων, τη γνωστή ΕΔΙΑ. Σκοπός και μέριμνά της ήταν η διάσωση και ανάδειξη ιστορικών γεγονότων στην πολύ πρόσφατη ελληνική Ιστορία. Σε σχέση κυρίως με τους λαϊκούς αγώνες, αλλά όχι προσκολλημένη σε στενά κομματικά πλαίσια. Το όραμά του είχε πάντα ευρύτερη θωριά, την πατρίδα, τους ανθρώπους, την πραγματική κοινωνική συμβίωση.

Αγώνες από τα πρώτα χρόνια της Κατοχής στην Κρήτη, από τους Γερμανούς που τους κοίταζε άφοβα στα μάτια, όπως στα μάτια κοίταζε όλους τους ανθρώπους. Και προπαντός τους συντρόφους του.

Στην ΕΠΟΝ, στην Αντίσταση, στην παρανομία, στις φυλακές. Θρυλική έγινε η κινηματογραφική δραπέτευσή του, μαζί με 26 συντρόφους του, από τις φυλακές των Βούρλων. Αργότερα στη ΕΔΑ, στους ειρηνικούς αγώνες, συνέχεια μέχρι και λίγο πριν τον θάνατό του έδινε το "παρών". Ακόμη και μέχρι πρόσφατα έκανε τις παρεμβάσεις που θεωρούσε σωστές μέσα από την «Αυγή». Συνεχής αγώνας και κομιστής του μηνύματος «να μην ξεχνιούνται» οι άσημοι και άγνωστοι εκατοντάδες αγωνιστές, κυρίως της Εθνικής Αντίστασης. Και ήθελε αυτό να απλωθεί σε όλη τη χώρα.

Κάπως έτσι πρωτοστάτησε στη δημιουργία της ΕΔΙΑ. Και κατάφερε να συγκεντρώσει ένα πλουσιότατο και πολυτιμότατο αρχείο της περιόδου. Και μέσα από τη δημιουργία της ΕΔΙΑ πέρασε η ιδέα ίδρυσης μουσείων Εθνικής Αντίστασης σε επιλεγμένες πόλεις της χώρας. Κρήτη, Μακεδονία, Θεσσαλία, Πελοπόννησος, Νησιά του Αιγαίου, και τελευταία στη Ρούμελη έσπερνε σπόρους (μια μικρή παρένθεση της προσωπικής του ζωής. Δικηγόρος στο επάγγελμα, του άρεσε να ασχολείται και συμπαθούσε την κηπουρική, ενασχόληση που τον ακολουθούσε τόσο στις φυλακές όσο και στον ιδιωτικό του βίο. Πάντα χάριζε σποριόφυτα και κηπουρικές γνώσεις στους φίλους του).

Άφησε το στίγμα του και στην πόλη της Λαμίας μέσω της ΕΔΙΑ. Γιατί αυτός έβαλε τα θεμέλια, αυτός με τον ίσκιο του και μόνο φρόντισε να γίνει πραγματικότητα το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στη Λαμία.

Αρχές καλοκαιριού, 5 Ιουνίου του 2000, ύστερα από κάποιες προσπάθειες, εκπρόσωποι της ΕΔΙΑ, δύο άντρες και μία γυναίκα, ήρθαν στη Λαμία σε μια προγραμματισμένη συνάντηση με τον τότε δήμαρχο Λαμίας Γιώργο Κοτρωνιά. Ήταν ο πρόεδρός της Βαρδής Βαρδινογιάννης, ο Νίκος Γουργιώτης και η Βάσω η Θανασέκου. Έντονα ενεργοί και καταξιωμένοι πολίτες, πρωταγωνιστές γεγονότων στην εποχή τους. Μετά από αυτή τη συνάντηση με τις τοπικές αρχές μπήκαν οι βάσεις και σχηματίστηκε η πρώτη επίσημη θετική ανταπόκριση στην ιδέα της δημιουργίας ενός Μουσείου Εθνικής Αντίστασης στη Λαμία.

Η συγκυρία ταίριαζε με τους προβληματισμούς και τις σκέψεις για το ίδιο θέμα που καλλιεργούνταν από καιρό στο ραφείο της οδού Ρήγα Φεραίου του Γιάννη του Παπαδημητρίου. Με τις κουβέντες και την παρουσία ζώντων τότε πρωταγωνιστών της περιόδου της Αντίστασης, κάποιοι σηκώσαμε τα μανίκια και ριχτήκαμε στην προσπάθεια της υλοποίησης και ίδρυσης του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης στη Ρούμελη με έδρα τη Λαμία.

Η αρχή του ταξιδιού για την επίτευξη του στόχου ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη του 2000, πήρε αρκετό χρόνο και είχε σκαμπανεβάσματα η προσπάθεια που έγινε. Δεν ήταν εύκολα όλα και δεν ήταν ρόδινες όλες οι συνθήκες. Όσοι κουβάλησαν την ευθύνη αυτής της υλοποίησης είχαν πάντα την ηθική -και όχι μόνο- στήριξη της ΕΔΙΑ και προπαντός του ίδιου του Βαρδή.

Επιτέλους, τον χειμώνα του 2011, μετά από προσπάθειες δέκα χρόνων, υλοποιήθηκε το όραμα. Χάρη σε κάποιους συμπολίτες, που συμπορεύτηκαν, χάρη στο πείσμα και την αταλάντευτη πίστη του Βαρδή. Πίστη που μεταφερόταν και σε μας. Και αγκαλιάστηκε από όλους τους δημοτικούς άρχοντες της πόλης, έτσι που, ομόφωνα, το δημοτικό συμβούλιο Λαμίας στην τελευταία του συνεδρίαση του 2011 αποφάσισε την ίδρυση Μουσείου Εθνικής Αντίστασης. Για να συμβάλει στην ανάδειξη της Ιστορίας της πόλης και της ευρύτερης περιοχής και μαζί στην ανάπτυξη της.

Όπως εξάλλου είχε συζητηθεί, υπήρχαν και παραδόθηκαν από την ΕΔΙΑ στον Δήμο Λαμίας, πλήθος από εκθέματα: κειμήλια, όπλα, έγγραφα, ημερολόγια, φωτογραφίες σε κορνίζες κ.ά. για την αρχική σύσταση, λειτουργία και παρουσίαση. Ήταν όλα τέλεια; Όχι! Μα ήταν γερά τα θεμέλια και με την καθοδήγηση του Βαρδή και τη συμπαράσταση που δόθηκε τέθηκαν ισχυρές βάσεις.

Η προηγούμενη δημοτική αρχή, όλοι οι συμμετέχοντες, έκαναν την αρχή. Και τη σκυτάλη πήρε η σημερινή δημοτική αρχή με δήμαρχο τον Νίκο Σταυρογιάννη, που έχει κάνει σχέδια για την αναβάθμισή του, ώστε το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, βραχίονας ανάπτυξης μέσω του πολιτιστικού και ιστορικού κομματιού του δήμου, να γίνει αντάξιο των προσδοκιών όλων. Και δεν πρέπει να είναι μακριά αυτή η υλοποίηση.

Και ο Βαρδής, φανταζόμαστε, μαζί με συντρόφους του εκεί που βρίσκεται, θα πρέπει να ξέρει, να νιώθει και να καταλαβαίνει πως φεύγοντας άφησε πίσω του, στην περπατησιά του σ' αυτόν τον τόπο, το αποτύπωμά του και το μήνυμα των αγωνιστών της φοβερής ιστορικής περιόδου του 1940-1944, της Εθνικής Αντίστασης όλων των Ελλήνων.

Για την ελευθερία και το καλό της πατρίδας, για τις θυσίες που έκαναν, τις πίκρες που κουβαλούσαν, τις ατέλειωτες ταλαιπωρίες, σωματικές και ψυχικές, όχι μόνο τις προσωπικές αλλά και αυτές των οικογενειών τους, των γονιών τους, των παιδιών τους, των συγγενών και των φίλων τους. Και το μόνο που στο τέλος της ταραχώδους ζωής ζητούσαν ήταν το «Παιδιά, όσοι ζήσετε και όσοι τα καταφέρετε, πέστε και στους άλλους: «Μην μας ξεχνάτε!».

Έχουμε ακόμη πολλά να πούμε, μα μέχρι τότε...

Καλό σου ταξίδι, Κρητίκαρε, καλό σου ταξίδι, Βαρδή!

* Ο Βασίλης Μάργαρης είναι μέλος του Δ.Σ. του ΕΔΙΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL