Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Η ώρα της Δημοκρατίας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η ώρα της Δημοκρατίας

Nikolay Panfilcev, Violence, 1994

Της Σοφίας Βιδάλη*

Όπως αναμενόταν, η συμφωνία των Πρεσπών έγινε ο καταλύτης πολιτικών εξελίξεων. Τα γεγονότα που την πλαισιώνουν δείχνουν, εκτός των άλλων, ότι ένα μέρος του ελληνικού λαού είναι προσηλωμένο σε αντιλήψεις που τελικά δεν μπορούν να συνυπάρξουν με μια «πεφωτισμένη Δεξιά» και με τη Δημοκρατία.

Τελικά, η προπαγάνδα δεκαετιών δημιούργησε μια πραγματικότητα πέραν της Ιστορίας. Σήμερα είναι πλέον πασίδηλο ότι η ανάδυση του «νέου Μακεδονικού» ζητήματος συνδυάζεται με τη δράση της Ακροδεξιάς και ιδίως με την καλλιέργεια διχασμών, κοινωνικού μίσους και εμπάθειας, σε τέτοιον βαθμό, που βρέθηκε διαδηλωτής ο οποίος προτίμησε να ομολογήσει κατά του εαυτού του δημοσίως, εμπρός στον «κίνδυνο» να τον χαρακτηρίσουν Αφρικανό, δηλαδή μαύρο, αλλοδαπό και, πάντως, όχι Έλληνα.

Το «νέο Μακεδονικό» δείχνει, όμως, και ότι σε τέτοιες συνθήκες μεθοδεύεται η εξουδετέρωση της πολιτικής / συμβολικής λειτουργίας των θεσμών που προστατεύουν τη Δημοκρατία και έχουν το μονοπώλιο της βίας, καθώς είναι αυτοί που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν την νέα πρόκληση. Επιπλέον, στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε πλέον ότι το στερεότυπο πως η βία είναι μονοπώλιο των «αντιεξουσιαστών και μπαχαλάκηδων» ή/και ότι η αστυνομία είναι «ο εχθρός» καταρρέει, κατανοούμε ότι το στερεότυπο αυτό λειτούργησε ως αντιπερισπασμός στα εγκλήματα της ανερχόμενης Ακροδεξιάς στην Ελλάδα.

Βλέπουμε, επίσης, ότι τα επεισόδια κατά του θεσμικού συμβόλου της Δημοκρατίας (δηλαδή του Κοινοβουλίου) κλήθηκε να αντιμετωπίσει αυτός ο θεσμός που ώς τώρα αποτελεί συνήθως αντικείμενο κριτικής από την Αριστερά, από ανεξάρτητες αρχές και διεθνείς οργανισμούς, δηλαδή η αστυνομία: η ζωή μάς ξεπερνά, ως συνήθως, και τώρα, για πρώτη φορά, καλείται η ελληνική προοδευτική κοινωνία να υπερασπιστεί τον ρόλο της αστυνομίας στην προστασία του πολιτεύματος και, παρά τις πρώτες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, φάνηκε ότι το πολιτικό σύστημα ανταποκρίνεται.

Εκτός όμως από την πολιτική και πολιτειακή διάσταση των γεγονότων που σχολιάζουμε, ένα από τα πλέον σοβαρά ζητήματα που έθεσε το συλλαλητήριο της περασμένης Κυριακής είναι ο βαθμός εξοικείωσης πολλών από τους πρωταγωνιστές των επεισοδίων με την απευθείας ατομική, ωμή βία: η περίπτωση του αστυνομικού που τον κτυπούσαν με διάρκεια, συστηματικά και διαδοχικά, με στειλιάρια, είναι χαρακτηριστική. Και δείχνει ότι δεν πρόκειται ούτε για αυθόρμητες εκδηλώσεις, ούτε για οργισμένους ή πρωτόπειρους διαδηλωτές, ούτε καν για χούλιγκανς, αλλά για ανθρώπους που έχουν εξασκηθεί να λειτουργούν έτσι σε τέτοιες συνθήκες. Είναι η πρώτη φορά που η καταγγελία ότι «η αστυνομία έπνιξε τη διαδήλωση στα δακρυγόνα» αποκτά μικρότερη σημασία από τα γεγονότα που την πλαισίωσαν.

Και τι μένει;

Όπως έχουν ώς τώρα τα πράγματα, η συζήτηση δεν μπορεί να γίνει με τους όρους που και τελευταία γίνεται, όταν δηλαδή πρόκειται για τη βίαιη καταστολή των συνήθων διαδηλώσεων (π.χ. συνταξιούχων, εκπαιδευτικών κ.λπ.). Εδώ δεν πρόκειται για την εκπαίδευση των αστυνομικών ή για το επιχειρησιακό σχέδιο απώθησης πλήθους στο πλαίσιο δημόσιων συναθροίσεων· πρόκειται για κάτι πολύ πιο σοβαρό. Σε αυτό το πλαίσιο, το θέμα δεν είναι «τι κάνει η αστυνομία», αλλά εάν η Αριστερά και όλος ο δημοκρατικός κόσμος μπορούν να αντιταχθούν στη χρόνια τώρα καλλιεργούμενη ακροδεξιά αντίληψη «περί νόμου και τάξης», η οποία συσχετίζεται με την απαξίωση του πολιτικού και την υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών. Διότι το πρόβλημα θα επανέλθει: σήμερα η Ακροδεξιά (φασίζουσα, ναζιστική ή μη) δεν πρόκειται εύκολα να δεχθεί τους κανόνες της Δημοκρατίας, όσο μπορεί να λειτουργεί υπό το πατριωτικό πρόσχημα. Αντίθετα, σε κάθε κρίσιμο θέμα θα επιχειρεί να απονευρώνει ζωτικές όψεις της Δημοκρατίας, υπονομεύοντας τη λειτουργία τους. Και η αστυνομία θα βρεθεί στο επίκεντρο αυτών των επιθέσεων, όπως και οι διαδηλώσεις.

Παρά τον συγκρουσιακό χαρακτήρα της πολιτικής αντιπαράθεσης και τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, εκτιμώ ότι διαμορφώνονται νέες προκλήσεις για τη Δημοκρατία, που συνοψίζονται στην ικανότητα του δημοκρατικού κράτους να μπορέσει να ξεχωρίσει τον πατριωτισμό από τον εθνικισμό και την Ακροδεξιά, να εξαλείψει τον κοινωνικό ρατσισμό, να θωρακίσει και να διαφυλάξει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, να καλλιεργήσει θεσμικά ανακλαστικά απέναντι σε δράσεις και περιστατικά που υπονομεύουν αυτό το δικαίωμα και να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας της αστυνομίας.

Συμπερασματικώς, η διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου λειτουργίας της αστυνομίας θα προστατεύει και τους αστυνομικούς και τους πολίτες και θα υπηρετεί την κοινωνία. Έτσι θα δοθεί μία νέα διάσταση στην εμπιστοσύνη απέναντι στους θεσμούς και στην εφαρμογή του νόμου.

* Η Σοφία Βιδάλη είναι καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL