Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
Δέκα χρόνια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Δέκα χρόνια

Του Αδάμ Γιαννίκου

Δέκα χρόνια πήρε στον Οδυσσέα των ομηρικών επών να βρει τον δρόμο του για την Ιθάκη και άλλα δέκα χρόνια πολεμούσε μπροστά στα τείχη της Τροίας. Ήρωες και θεοί ήρθαν αντιμέτωποι κατά πρόσωπο. Από τα τετελεσμένα της οργής μέχρι τον ασυντέλεστο νόστο, κατέθεσαν στην αιωνιότητα τα πάθη, τα δράματα και τις ελπίδες ενός ολόκληρου κόσμου, που στην επερχόμενη κατάρρευσή του κληροδότησε στους αιώνες τη μορφή και την αίσθηση σχεδόν κάθε αναζήτησης του ανθρώπινου νου και ψυχής.

Αναμφίβολα σε αυτές τις δεκαετίες, αντίστοιχες φορές γύρισε η γη πλήρως γύρω απ’ τον ήλιο, κάτι που οι άνθρωποι της εποχής αγνοούσαν. Και θα περνούσαν αρκετοί αιώνες μέχρι οι άνθρωποι να διανοηθούν πως κάτι τέτοιο ενδεχομένως να εξηγεί ποια είναι η πραγματική θέση τους στον κόσμο. Και θα περνούσαν τουλάχιστον άλλοι τόσοι μέχρι να το αποδείξουν.

Η οριστική αποδοχή της δαρβίνειας θεώρησης για τη συνεχή αλλαγή των οργανισμών ως ανάγκη προσαρμογής στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον τους σήμανε για τους ανθρώπους άλλη μία πετυχημένη αλλαγή. Η κατανόηση πως δεν επιβιώνει ο ισχυρότερος ή ο εξυπνότερος, αλλά αυτός που προσαρμόζεται καλύτερα στην αλλαγή, εξήγησε μύθους και πραγματικότητες αιώνων. Στη χώρα των Κυκλώπων δεν νίκησε ο δυνατότερος Πολύφημος ή ο εξυπνότερος Οδυσσέας αλλά ο Κανένας -κι αυτός πρόσκαιρα. Όταν το πρόσωπο του ήρωα έγινε ξανά αναγνωρίσιμο η οδύσσειά του συνεχίστηκε. Ο πολυμήχανος ήρωας θα επιβιώσει σε μια ιστορία όπου άνθρωποι και θεοί είτε αλλάζουν μορφή, είτε αφήνουν τα χρόνια που έχουν περάσει από πάνω τους να μιλήσουν γι΄ αυτούς, προτού συνομιλητές, συνδαιτημόνες και συναγωνιστές καταλάβουν την πραγματική τους ταυτότητα. Κάθε λύση των επιμέρους δραμάτων προϋποθέτει την αλλαγή, τη μετάβαση από το οικείο στο ξένο και ξανά πίσω στο οικείο. Ο κόσμος αυτός των ηρώων θα επιβιώσει τελικά μέσα από τον λόγο, αποθέτοντας τα συντρίμμια του πίσω στην αγκαλιά του φυσικού τοπίου απ’ το οποίο προήλθαν. Το παλιό σύστημα θα δώσει τη θέση του σε ένα άλλο και η ιστορία θα συνεχιστεί, κάθε φορά ολοένα και πιο μακριά απ’ τους θεούς, ολοένα και πιο κοντά στους ανθρώπους.

Σήμερα, η ανεπανάληπτη τεχνολογική πρόοδος, ο τεράστιος όγκος συσσωρευμένης γνώσης και πληροφορίας, η έκταση και το βάθος της δικτύωσης, το πλήθος και η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού συνιστά έναν θρίαμβο. Για τους ανθρώπους του αρχαίου κόσμου η δύναμη και νόηση στον 21ο αιώνα θα μπορούσε να εκληφθεί ως θεϊκή. Παρόλα αυτά, και σήμερα μετράμε με δεκαετίες.

Στον αρχαίο κόσμο μπορούσε να ανατρέξει κανείς σε δύο δεκαετίες οργής και νοσταλγίας για να κοινωνήσει τη συλλογική μνήμη και συνείδηση του γνωστού κόσμου. Στον σύγχρονο κόσμο αρκεί να ανατρέξει κανείς σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι φωτογραφιών, όπου εκατομμύρια άνθρωποι διαλέγουν την εικόνα του εαυτού τους όπως είναι σήμερα και όπως ήταν δέκα χρόνια πριν. Το #10YearChallenge είναι το πιο ενδεικτικό παράδειγμα της μαζικής αντίληψης σήμερα για την αλλαγή. Οι άνθρωποι στο ρόλο του ποιητή αφήνουν την εικόνα να διηγηθεί την ιστορία τους, σαν να υπάρχει μια αναλλοίωτη φύση κάτω από την φαινομενική αλλαγή της μορφής. Η δε όποια αλλαγή της εικόνας τους δεν συνιστά μεταμόρφωση. Δεν είναι παρά η αναμενόμενη αλλαγή που επιφέρει ο χρόνος -εν προκειμένω τα δέκα χρόνια- χωρίς θεϊκές παρεμβάσεις όπως έχουμε πλέον μάθει.

Η παρατήρηση μιας αρθογράφου στο περιοδικό Wired πως το παραπάνω παιχνίδι ενδέχεται να μην είναι τόσο αθώο προκάλεσε αίσθηση. Ειδικοί από τον κόσμο της τεχνολογίας έκαναν λόγο για μια τέλεια συγκυρία στη μηχανική μάθηση. Τα εκατομμύρια των διπλών φωτογραφιών συνιστούν ένα πρωτοφανές στη στόχευση και ιεράρχησή του σύνολο δεδομένων, προορισμένο για τη δημιουργία και εξέλιξη αλγοριθμικών μοντέλων αναγνώρισης προσώπων με πλήθος μελλοντικών εφαρμογών. Κι αν αυτές οι εφαρμογές ενδεχομένως βοηθούν στην αναζήτηση χαμένων προσώπων, τότε η Ιθάκη δεν μας γέλασε καταπώς λέει ο ποιητής. Αν, όμως, προμηνύουν νέες μορφές κοινωνικού αυτοματισμού, αποκλεισμών και περιθωριοποίησης, ποια Οδύσσεια να περιμένει τότε τον καθέναν που, αντιμέτωπος με ένα υπό κατάρρευση σύστημα έγινε άθελά του ο κανένας;

Η οργή και η νοσταλγία δεν εκλείπουν από τον σύγχρονο κόσμο. Αποτυπώνονται ολοένα και πιο συχνά στα πρόσωπα των ανθρώπων. Η ζωή του καθενός σε καιρούς κρίσης μπορεί να θεωρηθεί μια μικρή οδύσσεια. Η γη εξακολουθεί να περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο και οι πόλεμοι εξακολουθούν να μετρούν δεκαετίες. Οι άνθρωποι εκπαιδεύουν τις μηχανές, μοιάζοντας ολοένα και πιο πολύ σε εκείνους τους αρχαίους θεούς που τελικά θα έχαναν τον πόλεμο απέναντι στους ανθρώπους. Αν λείπει κάτι, αυτό είναι το συνεκτικό αφήγημα για τα πάθη, τα δράματα και τις ελπίδες αυτού του κόσμου· που για να επιβιώσει θα πρέπει να αλλάξει, ορίζοντας για τον καθέναν την πραγματική του θέση σε ένα μελλοντικό έπος.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL