Του Στράτου Γεωργουδή*
- Αλίμονο στον εκπαιδευτικό που, ενώ συνυπάρχει για αρκετές δεκάδες ώρες με κάθε παιδί κατά την διάρκεια του εννεάμηνου ταξιδιού, περιμένει μία γραπτή εξέταση για οποιαδήποτε αξιολόγηση. Αλίμονο στις Επιστημονικές Ενώσεις που, ενώ θα μπορούσαν να μιλήσουν για πάρα πολλές ασθένειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, βρήκαν φωνή μόνο όταν κάποια μαθήματα κόπηκαν από εξεταστέα. Αλίμονο σε όλη την κοινωνία, αν δεν αντιληφθεί έγκαιρα ότι καλός εκπαιδευτικός δεν είναι αυτός που μαθαίνει στα παιδιά τεχνικές επίλυσης ασκήσεων, αλλά εκείνος που κάθε ημέρα, κάθε ώρα, ανάβει μία ακόμα πυρκαγιά στα μυαλά και στις καρδιές των αυριανών πολιτών.
Στις αρχές της τρέχουσας σχολικής χρονιάς, πιο συγκεκριμένα στις 11 Οκτωβρίου 2018, το Υπουργείο Παιδείας, με έγγραφό του προς όλους τους ενδιαφερόμενους, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να «τροποποιήσει» θέματα αξιολόγησης των μαθητών του Γενικού και του Επαγγελματικού Λυκείου. Ο σχεδιασμός του Υπουργείου κατέληξε σε μείωση των εξεταζομένων μαθημάτων για την προαγωγή και την απόλυση των μαθητών.
Η πρόταση αποτελεί συνέχεια προηγούμενων ανάλογων ρυθμίσεων που αφορούσαν το Γυμνάσιο, όπου ήδη έχουν μειωθεί τα εξεταζόμενα μαθήματα με αντίστοιχη αύξηση του χρόνου διδασκαλίας.
Η απόφαση του Υπουργείου ήταν η αφορμή να υπάρξει ένα, μάλλον στιγμιαίο, κύμα ανακοινώσεων καταγγελίας από τις Επιστημονικές Ενώσεις της χώρας. Η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία (ΕΜΕ), οι Επιστημονικές Ενώσεις Φυσικών Επιστημών (Ένωση Ελλήνων Φυσικών, Ένωση Ελλήνων Χημικών, Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων, Ελληνική Εταιρεία Φυσικής για την Επιστήμη και την Εκπαίδευση, Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων κ.α.), η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων και άλλοι, αποφάσισαν να «σπάσουν» την χρόνια εκκωφαντική σιωπή τους και να δηλώσουν την παρουσία τους με έναν δριμύ και καταγγελτικό λόγο. Ταυτόχρονα, αρκετοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί, το ακριβές ποσοστό των οποίων δεν μπορεί να υπολογιστεί, συμμερίζονται την άποψη αυτή που συνοψίζεται στην εξής φράση: Η εκπαιδευτική διαδικασία στο σχολείο οφείλει να έχει ως τελικό κριτήριο αξιολόγησης την εξέταση για την προαγωγή ή την απόλυση στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα διαχέεται και η αντίληψη που συνοψίζεται στη φράση «οι τελικές προαγωγικές ή απολυτήριες εξετάσεις δρουν ως μοχλός πίεσης προς τους μαθητές, ώστε κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς που προηγείται να μελετούν».
Πρόκειται άραγε μόνο για ένα «εκπαιδευτικό καθεστώς» που ισχύει;
Πρόκειται για μία εσφαλμένη παιδαγωγικά αντίληψη;
Μήπως πρόκειται για ένα επικίνδυνο και αναχρονιστικό στερεότυπο, του οποίου η αποδυνάμωση και η οριστική απομάκρυνσή του είναι επιβεβλημένη;
Η θητεία κάθε μαθήτριας και κάθε μαθητή στο σχολείο αποσκοπεί σε πολλούς και ποικίλους στόχους. Το σχολείο είναι ο πρώτος οργανωμένος θεσμός της κοινωνίας που συναντά στην ζωή του ένα παιδί, και δαπανά εκεί 12 χρόνια! Χρόνια πολύτιμα, όπως είναι όλα τα χρόνια, αλλά χρόνια που χτίζονται τα θεμέλια της προσωπικότητας του, της κοινωνικοποίησης του, της διαμόρφωσης δημοκρατικής συγκρότησης, αλλά και ανίχνευσης του εαυτού του, ανακάλυψης και καλλιέργειας των δεξιοτήτων του. Στην 12ετία αυτή κάθε παιδί θα εκπαιδευθεί στον Αόριστο Β΄, θα μάθει για την Αναγέννηση, θα γνωρίσει την αξία του συνημιτόνου και θα πειραματισθεί στην εφαρμογή του Θεμελιώδους Νόμου της Μηχανικής.
Αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι της σχολικής ζωής. Είναι αυτό που εμείς οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς, αλλά και το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, έχουμε μάθει να ερμηνεύουμε ως το περιεχόμενο της έννοιας «σχολείο». Ο χώρος που κάθε παιδί μαθαίνει γράμματα.
Κάθε σχολική χρονιά είναι ένα ταξίδι που οφείλει να αποσκοπεί σε όλους τους προαναφερθέντες στόχους. Κάθε παιδί, όταν ξεκινά τις καλοκαιρινές διακοπές του, πρέπει να έχει πάρει όλα εκείνα τα μαθήματα που θα οικοδομήσουν τον Πολίτη του Αύριο.
Η διαδικασία της εκπαίδευσης είναι σύνθετη! Ακριβώς γιαυτό ονομάζεται «Λειτουργία» και οι άνθρωποι που την υπηρετούν, οι εκπαιδευτικοί δηλαδή, δικαίως αποκαλούνται «Λειτουργοί». Κάθε διδακτική ώρα, σε κάθε μαθητική δραστηριότητα, ακόμα και στο διάλειμμα και στην εκπαιδευτική επίσκεψη και στην πολυήμερη εκδρομή, τα παιδιά «μαθαίνουν». Μαθαίνουν συμπεριφορές, παίρνουν μαθήματα στάσης ζωής και διαβάζουν χαρακτήρες. Τις παραστάσεις που προσλαμβάνουν από τους δασκάλους τους τις φιλτράρουν, τις αποκωδικοποιούν και στο τέλος τις απορρίπτουν, τις αποδέχονται ή τις αποθεώνουν. Χτίζουν έτσι το δικό τους εσωτερικό «Σύμπαν», που μετά τα 18 θα συνεχίζουν να εμπλουτίζουν σε θεμέλια που πλέον έχουν τεθεί οριστικά!
Σε αυτό το απολύτως προσωπικό για κάθε παιδί περιβάλλον, η διαδικασία της μάθησης είναι μία ιδιαίτερα δύσκολη άσκηση. Κάθε στιγμή διδασκαλίας καθίσταται πολύτιμη, όχι για να κάνουμε στον πίνακα μία άσκηση παραπάνω, αλλά για να ανιχνεύσουμε... Να κοιτάξουμε βαθιά μέσα στα παιδιά και να αντικρίσουμε το φόβο απέναντι στο άγνωστο και στο λάθος. Να τους πείσουμε ότι απαιτείται πείσμα και θέληση, προκειμένου το άγνωστο να γίνει γνωστό, να τους προσφέρουμε αμέριστη αγάπη, ώστε το λάθος να μην είναι καταδικαστικό, αλλά κυρίως να πείσουμε ότι, και αν δεν τα καταφέρουν, αυτό δεν αποτελεί αιώνια καταδίκη!
Το σχολείο ΔΕΝ είναι απλώς «ο χώρος που κάθε παιδί μαθαίνει γράμματα». Πρωτίστως πρέπει να είναι ο χώρος που κάθε παιδί αντιλαμβάνεται την αξία της μόρφωσης, εκεί όπου «μαθαίνει να μαθαίνει». Οφείλουμε να το βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσει ότι η μαθησιακή διαδικασία δεν είναι στατική, δεν είναι μόνιμη και δεν είναι μονοσήμαντη. Να αντιληφθεί ότι κάθε μάθημα έχει την δική του ιδιαίτερη ομορφιά, την οποία προσπαθούμε να του αποκαλύψουμε, αλλά και ότι, αν δεν την εντοπίσει -κάτι στο οποίο μπορεί να ευθυνόμαστε εμείς οι εκπαιδευτικοί, μην το λησμονούμε αυτό-, δεν θα καταστραφεί και η ζωή του.
Σε ένα τέτοιο σχολείο ο διδακτικός χρόνος είναι ακριβός και πολύτιμος. Κάθε σχολική ώρα αλληλεπίδρασης των μαθητριών/τών μεταξύ τους ή με την/τον εκπαιδευτικό τους είναι ένα στοιχείο για την προίκα της ζωής τους. Ο διδακτικός χρόνος δεν αντικαθίσταται και δεν είναι υπό διαπραγμάτευση. Κάθε διεύρυνσή του είναι ένα προστιθέμενο όφελος για τη ζωή των παιδιών. Κάθε δευτερόλεπτο αυτού του χρόνου βοηθά στο να ξεκλειδώσουμε σκέψεις και να απαλείψουμε παρανοήσεις. Κάθε τέτοιο δευτερόλεπτο αυξάνει την πιθανότητα να αυξηθεί η ανοχή των παιδιών προς το θεσμό «σχολείο», μέχρι η ανοχή να γίνει συμπάθεια ή να γίνει αγάπη. Κάθε δευτερόλεπτο εμπλουτίζει κι εμάς τους εκπαιδευτικούς, και αυτό δεν είναι λίγο...
Σε ένα τέτοιο σχολείο οι τελικές εξετάσεις δεν είναι η «δαμόκλειος σπάθη» για τα παιδιά. Θεωρώ ότι είναι ολοφάνερο από όσα προαναφέρθηκαν πως συμμερίζομαι την άποψη και την στάση ότι δεν μπορεί η τελική εξέταση ούτε να υποκαταστήσει την διδασκαλία ούτε να συνεχίσει να θεωρείται βραχίονας εξάσκησης πίεσης για την πρόοδο των παιδιών. Αλίμονο στο εκπαιδευτικό σύστημα που θα υποβάθμιζε την αξία της διδασκαλίας και δεν θα συμφωνούσε με τη χρονική διεύρυνσή της. Αλίμονο στο εκπαιδευτικό σύστημα που θα εξακολουθούσε σήμερα, τον 21ο αιώνα, να αξιολογεί την επιτυχία του με το βαθμό των παιδιών σε μία δίωρη εξέταση τον Ιούνιο. Αλίμονο στο εκπαιδευτικό σύστημα που θα πάσχιζε να εξασφαλίσει την καθημερινή πειθαρχία στην μελέτη των μαθητριών/τών μέσω του «μπαμπούλα» των τελικών προαγωγικών εξετάσεων. Αλίμονο στον εκπαιδευτικό που, ενώ συνυπάρχει για αρκετές δεκάδες ώρες με κάθε παιδί κατά την διάρκεια του εννεάμηνου ταξιδιού, περιμένει μία γραπτή εξέταση για οποιαδήποτε αξιολόγηση. Αλίμονο, επίσης, στις Επιστημονικές Ενώσεις που, ενώ θα μπορούσαν να μιλήσουν για πάρα πολλές ασθένειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, βρήκαν φωνή μόνο όταν κάποια μαθήματα κόπηκαν από εξεταστέα. Αλίμονο, τέλος, σε όλη την κοινωνία, αν δεν αντιληφθεί έγκαιρα ότι καλός εκπαιδευτικός δεν είναι αυτός που μαθαίνει στα παιδιά τεχνικές επίλυσης ασκήσεων, αλλά εκείνος που κάθε ημέρα, κάθε ώρα, ανάβει μία ακόμα πυρκαγιά στα μυαλά και στις καρδιές των αυριανών πολιτών.
* Δρ Φυσικός Αντιπρόεδρος Συλλόγου Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Ελλάδας Υπεύθυνος Εκπαιδευτικών Θεμάτων ΟΙΕΛΕ
