Του Αντρέα Μπεντεβή
Δεν μπορεί να μπει κανείς, έλεγε ο Ηράκλειτος, στο ίδιο ποτάμι δύο φορές. Το βασικό περιεχόμενο των εκλογικών αναμετρήσεων του 2019 αφορά στην αποτύπωση και αναδιαμόρφωση των πολιτικοϊδεολογικών και κοινωνικών συσχετισμών. Αφορά, επίσης, την κατεύθυνση που θα πάρει ο νεοελληνικός κοινωνικός σχηματισμός μέσα από την πολλαπλή κρίση της δεκαετίας που τελειώνει, κρίση που εξελίχθηκε σε ιστορική κρίση ταυτότητας. Από αυτή την άποψη το 2019 μπορεί να θυμίζει τις εκλογές του 2015. Η διαφορά, όμως, είναι πως έχει μεσολαβήσει η τετράχρονη, ήδη, εμπειρία της αριστερής διακυβέρνησης.
Η κατάκτηση της κυβερνητικής πλειοψηφίας από ένα κομμάτι της Αριστεράς ενσωματώνει ένα μεγάλο ιστορικό κεφάλαιο του τόπου, αλλά και ένα σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό κεφάλαιο του παρόντος. Η ιστορία της Αριστεράς μαζί με τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνικής πλειονότητας ήταν οι βασικές προϋποθέσεις για την ιστορική τομή του 2015, αλλά και για την επιβεβαίωση της ιστορικής τομής και σήμερα. Η άνοδος της Αριστεράς συναντήθηκε με έναν ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό μετασχηματισμό εν εξελίξει: την ισοπέδωση της εργασίας και του φτωχού αγροτικού κόσμου, καθώς και την αποδόμηση της μεσαίας τάξης.
Η ιστορία έχει δείξει ότι σε αντίστοιχες περιόδους κοινωνικοοικονομικών μετασχηματισμών το πολιτικό σύστημα προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες. Τα πολιτικά κόμματα και οι ιδεολογίες αντιστοιχούν στα αναδιαμορφούμενα ταξικά συμφέροντα. Οι περίοδοι εθνικών διχασμών εκφράζουν βασικά τη δυναμική διαπάλη νέων ανταγωνιστικών διαστρωματώσεων. Αυτό ισχύει και στις μέρες μας. Φαίνεται ότι ο βασικός πόλος του «μαύρου» πολιτικού μετώπου αντιλαμβάνεται στη σωστή της διάσταση τη δυναμική που ενσωματώνει η προοπτική μιας νέας εκλογικής επιτυχίας της κοινωνικής συμμαχίας που εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ - ή, εν πάση περιπτώσει, η αποτυχία της δικής του πολιτικής πλατφόρμας, που συνοψίζεται στο εξής: «στρατηγική ήττα της Αριστεράς».
Στις επερχόμενες εκλογές συγκρούονται δύο βασικά πολιτικά σχέδια που προπαντός εκφράζουν, λιγότερο ή περισσότερο, αντίρροπες κοινωνικές συμμαχίες. Οι ετερόκλητοι παράγοντες, από το σύνολο του πολιτικού συστήματος, που επενδύουν σε μια επικοινωνιακή -αλλά με πρόσκαιρα, μόνο, οφέλη για τους ίδιους- ανάδυση ενός νέου δικομματισμού παραγνωρίζουν το εξής: ο μεταπολιτευτικός δικομματισμός αφορούσε ποσοστά ανοχής/στήριξης περί το 80% με 90% (μέχρι πριν μια δεκαετία, ας μην το ξεχνάμε αυτό), επειδή είχε την δυνατότητα να ενσωματώσει τις αρκετά μικρότερες, τότε, κοινωνικές αντιθέσεις. Οι τωρινές κοινωνικές αντιθέσεις, και ιδιαίτερα εκείνες που μένει να αναδειχτούν στο πλαίσιο διεκδίκησης μιας νέας προοδευτικής ταυτότητας, υπερβαίνουν κατά πολύ κάθε σχήμα δικομματισμού.
Η επίτευξη των μεγάλων πλεονασμάτων -ξεκάθαρα έργο της κυβέρνησης- που επέτρεψαν την αναίρεση της άμεσης εποπτείας συντελέστηκε μέσα από την σύγκρουση της με τον παρασιτισμό, με τις δυνάμεις απομύζησης του δημοσίου πλούτου, αλλά και την αξιοποίηση της φοροδοτικής ικανότητας ανώτερων μεσοστρωμάτων (αν και ο εξορθολογισμός που συνεπάγεται η αντιμετώπιση της εκτεταμένης φοροδιαφυγής / παραοικονομίας παραμένει ζητούμενο). Η αναγκαιότητα της προστασίας των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων προσδιόρισε τις προτεραιότητες του κυβερνητικού έργου ως τώρα, θέτοντας επί τάπητος το ζήτημα του κοινωνικού κράτους, της φύσης και της αξίας της ίδιας της κοινωνικής συνύπαρξης σε πρώτο πλάνο, ενώ αμφότερα τίθενται υπό διωγμόν από την νεοφιλελεύθερη ηγεμονία παγκοσμίως.
Από εκεί και πέρα, η αναγκαιότητα να καταστήσει η Αριστερά τον εαυτό της πολιτικό υποκείμενο, εθνική δύναμη προόδου της χώρας και της δημοκρατίας, εξακολουθεί να εξαρτάται από την κατανόηση και καθοδήγηση μιας νέας αρχιτεκτονικής της παραγωγής και της κατανάλωσης, και επομένως των νέων παραγωγικών κοινωνικών προτύπων που χρειάζεται η χώρα προκειμένου να σταθεί στα πόδια της. Εξαρτάται, ως εκ τούτου, και από την ανολοκλήρωτη, ακόμα, σύγκλιση με τις κοινωνικές δυνάμεις που αποτελούν σε κάθε περίπτωση τη ραχοκοκαλιά του δημοκρατικού κινήματος της χώρας. Αντί της απλής αριθμητικής των κοινοβουλευτικών προσήμων/συσχετισμών, υπάρχει και η πιο απαιτητική, αλλά αποτελεσματική, άλγεβρα των κοινωνικών δυνάμεων.
Οι νέες αριστερές, προοδευτικές κοινωνικές συμμαχίες, εάν δεν έχουν στον πυρήνα τους την πρωταγωνιστική θέση της ίδιας της κοινωνίας, αφυδατώνονται. Εάν δεν μπορέσουν να κατακτήσουν το δικό τους κοσμοείδωλο, αναγκαστικά ακολουθούν αλλότρια κοσμοείδωλα. Η αριστερή κυβέρνηση αποτελεί αναγκαίο όρο για την επανενεργοποίηση της ταξικής πάλης και για την επαναδιατύπωση της εντιμότητας στις σχέσεις κράτους/κοινωνίας (καλό το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς, αλλά δεν αρκεί, αν δεν χτυπηθεί περαιτέρω η παρασιτική κουλτούρα και η κοινωνική διαφθορά).
Επιπλέον, η θεσμική αναβάθμιση των κοινωνικών οργανώσεων, των εργατικών και σπουδαστικών ενώσεων, αλλά και των τοπικολαϊκών οργάνων, θα μπορούσε να αποτελέσει ουσιαστική παρέμβαση από την μεριά του δημοκρατικού κινήματος ενόψει μίας κομβικής συνταγματικής αναθεώρησης. Αυτό είναι το καθοριστικό σημείο για την επίλυση της κρίσης αντιπροσώπευσης, την αντιμετώπιση της αντιδραστικής αποϊδεολογικοποίησης, αλλά και για τη συγκρότηση μιας δυναμικής κοινωνικής πλειοψηφίας που μπορεί να αναδειχθεί σε εθνική δύναμη.
Γιατί εδώ ακριβώς βρίσκεται το βασικό υπόβαθρο των επερχόμενων εκλογών: η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο ιστορικό κατώφλι. Εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια προβληματική οικονομικοπαραγωγική διάρθρωση, με ποικίλες ενδογενείς παθογένειες σε ολόκληρο τον κορμό της, αλλά και με τις πολλαπλές διεθνείς κρίσεις.
Γι αυτή τη μεγάλη υπόθεση, η χώρα επέλεξε την Αριστερά, εντούτοις οι μεγάλες υποθέσεις χρειάζονται ισχυρές κοινωνικές βάσεις, απαιτούν ισχυρές κοινωνικές πλατφόρμες. Αυτή ήταν και παραμένει η ουσιαστική διαφορά και το ουσιαστικό πλεονέκτημα της Αριστεράς σε αντίθεση με τους κοινωνικούς και πολιτικούς της αντιπάλους: ότι παραμένει ειλικρινής με τον εαυτό της, στον βαθμό που παραμένει ειλικρινής με την κοινωνία. Αυτό αποτελεί το στοιχειώδες υπόβαθρο για να μείνει όρθια η κοινωνία από τη νεοφιλελεύθερη επέλαση και τον εκφασισμό και να επιλυθεί με προοδευτικό τρόπο η κρίση ταυτότητας σε Ελλάδα και Ευρώπη.
