ΤΟΥ Θοδωρή Δουλουμπέκη*
«Πρόκειται για μια από τις πιο ακραίες οπισθοδρομήσεις στην Ευρώπη σε καιρό ειρήνης». Με αυτόν τον τρόπο είχε περιγράψει το Reuters τον Φεβρουάριο του 2012 την απόφαση του εξωκοινοβουλευτικού τραπεζίτη πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου για περικοπή του κατώτερου μισθού κατά 22% και κατά 32% για νέους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών. Το τελευταίο εξάλλου ακόμη και σήμερα θεωρείται μια από τις ακραίες διακρίσεις που έχει γίνει εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης εις βάρος μιας πληθυσμιακής ομάδας.
Η απόφαση αυτή δεν ήταν συνέπεια της κρίσης. Ήταν μια ξεκάθαρη πολιτική επιλογή της τότε νεοσυντηρητικής Ευρώπης και της τρόικας του Τόμσεν του ΔΝΤ, του μετέπειτα συνεργάτη της Goldman Sachs και συντηρητικού Πορτογάλου προέδρου της Ευρωπαϊκής επιτροπής Μάνουελ Μπαρόζο και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Στόχευαν στην ανάκαμψη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας μέσω της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, πιστοί περισσότερο στη θεωρία του Say παρά, προφανώς, στη θεωρία του Keyns για τη σχέση ζήτησης και προσφοράς.
Ήταν η πρώτη φορά που αμυδρά άρχισε να σχηματίζεται ένα προοδευτικό μέτωπο απέναντι στην προσέγγιση αυτή. Ευρωπαίοι σοσιαλιστές και ευρωπαϊκή αριστερά εξέφρασαν την έντονη αντίθεση τους στην πολιτική αυτή επιλογή.
Και όπως αποδείχτηκε είχαν δίκιο. Η απορύθμιση της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, αλλά και η γενικότερη στρατηγική των τελευταίων δεκαετιών στην Ευρώπη -στρατηγική Europe2020 της Ε.Ε.- που συνιστά ρητά την αύξηση των πραγματικών μισθών κάτω από την αύξηση της παραγωγικότητας, προκειμένου να αυξηθεί η διεθνής ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. δεν έφερε τα αναμενόμενα για τους νεοσυντηρητικούς αποτελέσματα.
Το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα μέσω της δεξαμενής σκέψης του το FEPS από το 2015 βασιζόμενο σε έρευνες των Onaran και Obst υποστήριξε ότι η μείωση του μεριδίου του μισθών στο εθνικό εισόδημα είχε τέσσερεις βασικές συνέπειες. Τη μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης, την ανεπαρκή αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων που έρχονται λόγω μεγαλύτερου κέρδους για τους ιδιώτες, την ανικανότητα της αύξησης των καθαρών εξαγωγών, κυρίως στις κλειστές οικονομίες όπως η ελληνική, να καλύψουν το χαμένο έδαφος από τη μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης και φυσικά ότι όταν γίνεται ένας αγώνας μείωσης του εργατικού κόστους ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο προφανώς η σχετική ανταγωνιστικότητα των χωρών δεν αυξάνεται.
Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληγαν και έρευνες τόσο από την ευρωπαϊκή αριστερά όσο όμως και από τον διεθνή οργανισμό εργασίας (ILO) συνδικάτα (π.χ. ETUC) αλλά και άλλους διακεκριμένους οικονομολόγους.
Υπήρχε όμως και η διεθνής εμπειρία που ήταν σύμμαχος των δυνάμεων αυτών της «εναλλακτικής λύσης». Δεν ήταν μόνο το πρόσφατο παράδειγμα της Λετονίας αλλά και η εμπειρία για παράδειγμα από την Αμερική που όπως διαπίστωνε έρευνα των Card και Crueger (1994) η μείωση των μισθών στον τομέα της ταχυφαγίας που απασχολούσε πολλούς νέους όχι μόνο δε μείωσε την ανεργία αλλά την αύξησε.
Ακόμη και το ίδιο το ΔΝΤ δεν μπόρεσε να μην παραδεχτεί τη λάθος συνταγή του όπως δείχνει η μελέτη των Tressel, Wang, Shik Kang και Shambaugh που αποτυπώνει την κατάρρευση της εσωτερικής ζήτησης, τη μείωση της παραγωγικότητας και την αύξηση της ανεργίας ως συνέπεια της μείωσης των κατώτατων μισθών.
Μετά από 6 χρόνια καθήλωσης του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα αλλά και μιας ταυτόχρονης εσωτερικής υποτίμησης κι έχοντας βιώσει τις συνέπειες της λάθος συνταγής, έχοντας δει την ανεργία να μένει σε υψηλά επίπεδα, την ανταγωνιστικότητα να μένει καθηλωμένη, τις ανισότητες να αυξάνονται αλματωδώς, έχοντας πλέον ως δεδομένο ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης το 1% του πληθυσμού κατάφερε να αυξήσει τον ιδιωτικό πλούτο του σε βάρος του 99% -πλέον κατέχει σχεδόν το 60% του πλούτου ενώ το 2007 είχε σχεδόν το 50%- και με τις μελέτες να δείχνουν ότι μια μετα-Κευνσαινη / Κελεκιανή (post-Keynesian / post-Kaleckian) προσέγγιση της αγοράς εργασίας μπορεί να είναι αποδοτική, τις επόμενες εβδομάδες έρχεται από την κυβέρνηση της ριζοσπαστικής Αριστεράς η απόφαση για τη σταδιακή αύξησή του, για επιστροφή των συλλογικών συμβάσεων και για την κατάργηση της μεγαλύτερης εργασιακής αδικίας, του υποκατώτατου μισθού.
Η απόφαση αυτή, μπορεί να αποτελέσει ξανά, όπως και στην αρχή της μεγάλης ύφεσης κοινό τόπο για τη συμπόρευση των προοδευτικών δυνάμεων και για την εφαρμογή, μέσω της συνεργασίας τους, των κοινών αιτημάτων για δίκαιη ανάπτυξη.
Εξάλλου στην Κοινωνική ατζέντα (Social Europe) του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος όπως αυτή εγκρίθηκε στο συνέδριο της Λισσαβώνας λίγες μέρες πριν, η αύξηση του κατώτατου μισθού, η κατάργηση του υποκατώτατου στη βάση της αξίας για ίση αμοιβή για ίση εργασία και η επιστροφή σε κάθε χώρα των συλλογικών συμβάσεων αποτελούν βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες που όπως έλεγε και το Συμβόλαιο με τον Λαό “θα σταματήσει να αποξενώνει τον άνθρωπο από το προϊόν του μόχθου του”.
Φυσικά, σε ένα περιβάλλον που η εργασία αλλάζει, που αν και αυτό που έρχεται έχει χαρακτηριστεί ως η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι μάλλον η πρώτη επανάσταση τεχνητής νοημοσύνης, καθώς έχει μια δομική διαφορά από τις προηγούμενες τρεις επαναστάσεις αφού δεν αντικαθιστά το είδος της εργασίας αλλά αντικαθιστά τον εργαζόμενο, αυτή η αναστροφή στην αγορά εργασίας πρέπει να θεωρηθεί μόνο ως η αρχή μιας νέας αντίληψης για τη σχέση εργασίας και ζωής.
Η έξοδος από τα μνημόνια, δίνει στην Ελλάδα το δικαίωμα να χαράξει και να εφαρμόσει τις εθνικές πολιτικές που θα προκύπτουν από την ψήφο των Ελλήνων, πάντα με σεβασμό στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Η έξοδος όμως από την κρίση δεν θα έρθει με κάποιο αυτοματισμό.
Θα έρθει μόνο αν οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν θα έχουν προοδευτικό πρόσημο, μόνο αν θα αφορούν τους πολλούς που πλήρωσαν την κρίση που προκάλεσαν οι λίγοι, μόνο αν αποκαθιστά τις αδικίες μόνο αν θα είναι ριζοσπαστικές θα υπηρετούν τους καθημερινούς ανθρώπους και θα αναγνωρίζουν το συνεχώς μεταβαλλόμενο πεδίο εφαρμογής τους, μόνο όταν τελικά υπάρξει σύμπλευση των δυνάμεων που προέρχονται από τη μήτρα του σοσιαλισμού.
Όπως η απορύθμιση της εργασίας ήταν πολιτική επιλογή του νεοσυντηρητισμού έτσι και η δίκαιη αξιοβίοτη ανάπτυξη μπορεί να αποτελέσει τη δική μας πολιτική επιλογή.
Την πολιτική επιλογή των προοδευτικών δυνάμεων σε όλη την Ευρώπη, και ακολούθως και στην Ελλάδα.
* Ο Θοδωρής Δουλουμπέκης είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, συντονιστής Ελλάδας ακτιβιστών Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος
