Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
11.2°C18.1°C
2 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.6°C16.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C16.4°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
9 °C
8.9°C14.6°C
0 BF 81%
Ο Μαρξ και η σαρξ του
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο Μαρξ και η σαρξ του

Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Το τελευταίο διάστημα λόγοι επαγγελματικοί με ώθησαν να ασχοληθώ με τον Μαρξ όσο δεν το 'χα κάνει εδώ και τριάντα χρόνια. Η κεκτημένη γνώση των εφηβικών και νεανικών χρόνων, που στα χρόνια της ωριμότητας και τώρα της μέσης ηλικίας υποκατέστησε τον Μαρξ με τους ποικίλους «μαρξισμούς» και τις στερεοτυπικές αποτυπώσεις του, ανέβλυσε παράδοξα εναργής, αλλά ταυτόχρονα αμφίβολη.

Η σχέση μου με τον Μαρξ ήταν πάντα ερασιτεχνική. Δεν είχε ακαδημαϊκά, ερευνητικά ή μελετητικά κίνητρα. Ακόμη και την περίοδο που η ανάγνωσή του ήταν κομματικό - ιδεολογικό «καθήκον», η σχέση αυτή παρέμενε προσωπική. Πρώτα λόγω της γοητείας που μου ασκούσαν το ύφος κι ο τρόπος που ξετυλιγόταν η σκέψη του κι έπειτα γιατί με ανακούφιζε η ιδέα ότι κάθε βουτιά στα κείμενά του, τελικά, επεφύλασσε μια στέρεη απάντηση στα ερωτήματά μου.

Η νέα, φευγαλέα επαφή μου με τον Μαρξ με σόκαρε. Με σόκαρε η τεράστια απόσταση που εγώ, ως μεμονωμένος αριστερός, όπως και η όλη Αριστερά στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, έχουμε διανύσει από θέσεις που υποτίθεται ότι διαμορφώσαμε κάτω από την επίδρασή του. Εν ολίγοις, καμία σχέση.

Άβυσσος λέγεται αυτό που μας χωρίζει από το ανθρώπινο πρότυπο, από τον τρόπο σκέψης και δράσης, από τα προσωπικά ρίσκα που ανέλαβε μέχρις εσχάτων ο άνθρωπος που αρνήθηκε την τάξη του, έζησε στην ένδεια, στην απώλεια και στον διωγμό, γεύτηκε τη μια ήττα μετά την άλλη, πήρε απογοητεύσεις για την αποτελεσματικότητα του έργου του, αλλά ούτε μια στιγμή δεν παραιτήθηκε από αυτό που όρισε ως πανανθρώπινο στόχο, την ανατροπή του καπιταλισμού. Που στην εποχή του, μάλιστα, δεν ήταν καν πανανθρώπινος.

Προφανώς, αυτή η στάση δεν ήταν μόνο το προϊόν της ιστορικής και πολιτικής διεργασίας που ριζοσπαστικοποίησε τον Καρλ Μαρξ μαζί με πολλούς άλλους διανοούμενους της εποχής του. Κάποιο αξιακό, ψυχολογικό υπόβαθρο προϋπήρχε και τον ώθησε στις επικίνδυνες επιλογές των οποίων υπήρξε θύμα.

Στα 22 του χρόνια, στη διδακτορική διατριβή του, αποκαλεί τον Προμηθέα «εξοχότερο άγιο και μάρτυρα του φιλοσοφικού ημερολογίου» -τον καρφωμένο στον Καύκασο Προμηθέα, με τα όρνια να του τρώνε τα σωθικά-, εκφράζει μ’ άλλα λόγια έναν σχεδόν μαζοχιστικό θαυμασμό στην έννοια της θυσίας.

Αλλά, ακόμη κι αν αυτό το θεωρήσει κανείς ρητορική υπερβολή για τις ανάγκες μιας διατριβής, ποια ανάγκη τον ώθησε σε ηλικία μόλις 17 ετών -συνομήλικο των εφήβων που πριν από δέκα χρόνια εξεγείρονταν για τον δικό τους «άγιο και μάρτυρα», τον Γρηγορόπουλο- να γράφει στη μαθητική του έκθεση:

«Εάν έχουμε επιλέξει μια θέση στη ζωή από την οποία μπορούμε να εργαστούμε πάνω απ’ όλα για την ανθρωπότητα, δεν υπάρχουν φορτία που θα μας κάνουν να γονατίσουμε, γιατί είναι θυσίες προς όφελος όλων. Τότε δεν θα βιώνουμε κάποια μικρή, περιορισμένη, εγωιστική χαρά, αλλά η ευτυχία μας θα ανήκει σε εκατομμύρια, οι πράξεις μας θα ζουν αθόρυβα αλλά αδιάκοπα στην εργασία και πάνω από τις στάχτες μας θα χυθούν τα ζεστά δάκρυα ευγενών ανθρώπων».

Μπορεί κάποιοι να θεωρούν σήμερα «κιτς» τον εφηβικό λυρισμό του Μαρξ του 1835. Αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν αποδεικνύεται απόλυτα συνεπής με το σχέδιο ζωής που επέλεξε. Ο Μαρξ δεν είχε την τύχη να ηγηθεί ενός μεγάλου επαναστατικού κινήματος, να είναι αρχηγός ενός μαζικού κομματικού «στρατού», δεν είχε καν τη χαρά να ζήσει από κοντά την παρισινή Κομμούνα και η διανοητική του αυτοπεποίθηση τον οδήγησε σε αλλεπάλληλες ρήξεις με πολλούς συντρόφους του. Παρ’ όλα αυτά παραμένει -παραφράζοντας τον ίδιο- «ο εξοχότερος άγιος και μάρτυρας του επαναστατικού ημερολογίου». Του αιώνα του, του 20ού και -μέχρι στιγμής- και του δικού μας.

Παραδόξως, ο άνθρωπος που αποκάλυψε -κατά την επισήμανση του Ένγκελς- τον νόμο της ιστορικής εξέλιξης, «το απλό γεγονός ότι οι άνθρωποι πρέπει πρώτα απ’ όλα να φάνε, να πιουν, να στεγαστούν και να ντυθούν πριν ασχοληθούν με την πολιτική, την επιστήμη, τη θρησκεία», στον εαυτό του επέβαλε το αντίθετο. Υπέταξε τη σάρκα του στην επαναστατικότητά του. Μήπως αυτό είναι που κυρίως λείπει από όσους σήμερα ομνύουμε στ’ όνομά του;

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL