Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.0°C25.2°C
3 BF 51%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.8°C25.4°C
2 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C21.6°C
4 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
0 BF 33%
Το σύνταγμα του Κ. Καραμανλή και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το σύνταγμα του Κ. Καραμανλή και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει το σύνταγμα του 1975

Το πρώτο μεταδικτατορικό σύνταγμα της χώρας ψηφίστηκε από τη Βουλή το 1975. Έχοντας προκαλέσει σοβαρότατες και οξύτατες κοινοβουλευτικές αντιδράσεις, το σύνταγμα εγκρίθηκε μόνο με τις ψήφους της Ν.Δ., ενώ τα τέσσερα κόμματα της αντιπολίτευσης (Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ και ΕΔΑ - ΚΚΕ εσωτερικού) απείχαν από την τελική ψηφοφορία.

Συνέχεια του μετεμφυλιακού κράτους

Οι λόγοι των αντιδράσεων σύσσωμης της αντιπολίτευσης ήταν δύο:

Ο ένας ήταν οι αυταρχικές διατάξεις τις οποίες περιείχε και οι οποίες δέσμευαν κάθε πλευρά της πολιτικής, κοινωνικής και κοινοβουλευτικής ζωής του τόπου. Το σχέδιο συντάγματος της κυβέρνησης Καραμανλή διασφάλιζε τη συνέχιση μέτρων εμφυλιακού χαρακτήρα, όπως η διοικητική εκτόπιση, απαγορευμένη από όλες τις Διεθνείς Συμβάσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που είχε συνυπογράψει η χώρα. Παρείχε τη δυνατότητα για απαγόρευση απεργιών, αλλά και για διάλυση ενώσεων και σωματείων χωρίς συγκεκριμένη αιτία - θα μπορούσε να διαλυθεί ένα σωματείο και μόνο για λογιστικές παραβάσεις, έγραψε χαρακτηριστικά ο Ηλίας Ηλιού σε άρθρο του στην "Αυγή". Υπήρχαν επίσης προβλέψεις για κατάσχεση εντύπων. Οι δημόσιοι υπάλληλοι όφειλαν πίστη “στην πατρίδα και τα εθνικά ιδεώδη”, γεγονός που άφηνε ανοιχτή τη διατήρηση των φακέλων και των πιστοποιητικών κοινωνικού φρονήματος. Ενώ καθορίζοντας ως σκοπό της Παιδείας, την “ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης” το σύνταγμα διατηρούσε τους δασκάλους δέσμιους της μετεμφυλιακής “εθνικοφροσύνης”.

Κοινοβουλευτικός αυταρχισμός

Στο σχέδιο εκείνο προβλεπόταν επίσης η διάλυση κομμάτων, εφόσον κρινόταν ότι “τείνουν στην ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα της χώρας”, μια διάταξη που φωτογράφιζε ευθέως την Αριστερά. Στην περίπτωση που ένα κόμμα κηρυσσόταν εκτός νόμου, οι βουλευτές του εξέπιπταν του αξιώματός τους και οι θέσεις τους στη Βουλή παρέμεναν κενές μέχρι τις επόμενες εκλογές.

Έτσι θα μπορούσε να αποτραπεί μια προοδευτική κυβέρνηση συνεργασίας, ενώ μια κοινοβουλευτική αντιπολίτευση 148 βουλευτών θα μπορούσε να γίνει αυτοδύναμη πλειοψηφία με την έκπτωση 5 βουλευτών από το Κοινοβούλιο.

Διατάξεις που παρεμπόδιζαν την ελεύθερη άσκηση των κοινοβουλευτικών καθηκόντων ήταν επίσης η απαγόρευση να δημοσιοποιούνται ερωτήσεις, επερωτήσεις και αναφορές πριν από τη συζήτησή τους, η εξαίρεση του αδικήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης από τη βουλευτική ασυλία, αλλά και η δυνατότητα του προέδρου της Βουλής να επιβάλλει σε βουλευτές πειθαρχική ποινή αποκλεισμού μέχρι το τέλος της κοινοβουλευτικής περιόδου.

Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε ότι βουλευτές που αποσχίζονταν από το κόμμα με το οποίο είχαν εκλεγεί θεωρούνταν αυτομάτως παραιτηθέντες, διάταξη που αποσκοπούσε μάλλον στη φροντίδα του Καραμανλή να διασφαλίσει τη συνοχή της τεράστιας Κοινοβουλευτικής Ομάδας που είχε συγκροτήσει στις εκλογές του 1974.

Προεδρικές υπερξουσίες

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο η αντιπολίτευση είχε αντιδράσει με τέτοια οξύτητα ήταν οι υπερεξουσίες που προέβλεπε το νέο σύνταγμα για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο ανώτατος άρχων του πολιτεύματος μπορούσε να ασκεί βέτο σε ψηφισμένους νόμους, να νομοθετεί με διατάγματα και να καθορίζει τη διάρθρωση των κρατικών υπηρεσιών χωρίς εξουσιοδότηση από τη Βουλή, να εκδίδει διατάγματα έκτακτης ανάγκης, αλλά και να επιβάλλει στρατιωτικό νόμο με την επίκληση “εσωτερικού κινδύνου και απειλής της τάξεως”.

Μπορούσε να παύει την κυβέρνηση, ακόμα και αν είχε την εμπιστοσύνη της Βουλής, ή ακόμα και να διαλύει τη Βουλή -κάτι που χρησιμοποιήθηκε από την Δεξιά ως εκφοβισμός στις εκλογές του 1981.

Η θητεία του Προέδρου ήταν πενταετής - υπερέβαινε δηλαδή την προβλεπόμενη κοινοβουλευτική θητεία κατά έναν χρόνο. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε τη δυνατότητα να εκλεγεί στην αρχή μιας τετραετούς κοινοβουλευτικής περιόδου, να παραιτηθεί για οποιονδήποτε, στο τέλος της και να επανεκλεγεί από την ίδια Βουλή για άλλα πέντε. Έτσι, μια κοινοβουλευτική σύνθεση τετραετόυς διάρκειας, μπορούσε να επιβάλλει τον Πρόεδρο της αρεσκείας της για εννέα χρόνια.

Πώς προέκυψε ο τρόπος εκλογής Προέδρου

Εύλογα η αντιπολίτευση θεώρησε ότι το σύνταγμα αυτό ήταν σχεδιασμένο έτσι ώστε να μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε προοδευτικότερη εξέλιξη στον τόπο - γεγονός που εκτιμήθηκε μάλιστα ως παροχή εγγυήσεων στις ΗΠΑ και το χουντικό στρατιωτικό κατεστημένο. Αρκετοί επισήμαναν τις ομοιότητες με το χουντικό σύνταγμα του 1972, ενώ ο Ηλιού αναρωτήθηκε ποιο θα είναι το μέλλον της δημοκρατίας στον τόπο αν τον Καραμανλή διαδεχθεί στην Προεδρία ένας απόστρατος βετεράνος του ΙΔΕΑ.

Όταν ο ίδιος ο Καραμανλής ισχυρίστηκε ότι πρότυπο για τις προεδρικές εξουσίες ήταν το σύνταγμα του Ντε Γκολ πήρε φυσικά την απάντηση ότι ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Ο Καραμανλής αγνόησε την πρόκληση γιατί η εκλογή από τον λαό δεν τον συνέφερε. Η νίκη του στις εκλογές του 1974 με 54% του είχε δώσει 220 έδρες, δηλαδή το 73% των βουλευτών.

Ήξερε ότι τα μεγέθη αυτά ήταν σαφώς υπερτιμημένα, όπως είχε αποδειχτεί και στις δημοτικές εκλογές που είχαν γίνει την ίδια περίοδο, στις οποίες η Ν.Δ. είχε υποστεί μεγάλης έκτασης ήττα από την συνασπισμένη αντιπολίτευση. Έτσι προτίμησε την ασφάλεια της εκλογής από τη Βουλή, που καθοριζόταν με ενισχυμένη αναλογική και που μπορούσε εύκολα, με τα τότε δεδομένα, να διαμορφώσει ευνοϊκή πλειοψηφία δύο τρίτων.

Ο Καραμανλής όμως φοβόταν και διαρροές από την Κοινοβουλευτική του Ομάδα. Οι βασιλόφρονες ήταν δυσαρεστημένοι από τον χειρισμό του δημοψηφίσματος του 73, οι ακροδεξιοί θεωρούσαν προβληματικά τα δημοκρατικά ανοίγματα της κυβέρνησης, ενώ διάφορες συγκρούσεις και γκρίνιες ανάμεσα στις εσωκομματικές φράξιες εύκολα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανυπακοή, σε μια υψίστης πολιτικής σημασίας μυστική ψηφοφορία.

Έτσι ο Καραμανλής δέσμευσε τους βουλευτές τους με έναν εκβιασμό: όρισε ότι, αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν πάρει 200 ψήφους στις δύο πρώτες ψηφοφορίες, ή έστω 180 στην τρίτη, η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται εκλογές. Κανείς δεν το ήθελε φυσικά, γνωρίζοντας ότι δεν θα ξαναϋπάρξει τέτοιας έκτασης νίκη...

Κάποιες από τις διατάξεις εκείνου του σχεδίου στην τελική ψηφοφορία στρογγυλεύτηκαν, προκειμένου να τηρηθούν τα δημοκρατικά προσχήματα. Κάποιες άλλες εξαλείφθηκαν στις επόμενες αναθεωρήσεις, καθώς ο εκδημοκρατισμός της χώρας προχωρούσε.

Ο Καραμανλής καθυστέρησε τελικά πέντε χρόνια τη μεταπήδησή του στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ωστόσο ελάχιστοι θυμούνται ότι η εκλογή του Προέδρου από τη Βουλή και η πρόβλεψη για εκλογές αν δεν βρεθούν 180 ψήφοι δεν μπήκαν παρά ως διατάξεις καθαρά τακτικού χαρακτήρα στο πρώτο σύνταγμα της μεταπολίτευσης.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL