Της Μίνας Κωστοπούλου
Πολιτικές δυνάμεις από διαφορετικές «οικογένειες» αναζητούν εδώ και καιρό, στην Ευρώπη, συμμαχίες, διαπιστώνοντας ότι οι τρέχοντες συσχετισμοί θα έχουν μεταβληθεί την επομένη των ευρωεκλογών. Σαφώς, μια ημέρα ψήφου από μόνη της δεν αλλάζει συσχετισμούς που διαμορφώθηκαν και διαμορφώνονται μέσα από ζυμώσεις, γεγονότα και επιδιώξεις ετών, αλλά οπωσδήποτε αποτυπώνει σε αριθμούς -και σε διακυβερνητική δυνατότητα- την ισχύ των νικητών και των χαμένων. Σε μια εποχή κυριαρχίας του θετικισμού τα «κουκιά» μετράνε. Οι συμμαχίες που διερευνώνται αφορούν από την παραδοσιακή «λαϊκή» Δεξιά και τους νεοφιλελεύθερους -που προ ετών προσεταιρίστηκαν τον ευρωσκεπτικισμό, όταν ηττήθηκαν στον τομέα της οικονομίας, και προχωρούν προσεγγίζοντας ανοιχτά ακροδεξιούς και εθνικιστές- μέχρι τις λεγόμενες προοδευτικές δυνάμεις: κόμματα της Αριστεράς, ένα κομμάτι των Πρασίνων και ένα προοδευτικό κομμάτι της Σοσιαλδημοκρατίας (που φαίνεται να είναι ο μεγαλύτερος χαμένος των επικείμενων ευρωεκλογών). Καθείς για τους δικούς του λόγους - και ευτυχώς οι προοδευτικοί αντιλαμβανόμενοι τόσο τους κινδύνους της λιτότητας και των ανισοτήτων όσο και της ακροδεξιάς ρητορικής και πρακτικής, για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πράγματι, η ανάγκη για προοδευτικές πολιτικές εντείνεται μπροστά στο μέγιστο υπαρξιακό ερώτημα για το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Προσπάθειες που γίνονται μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο, όπως η «Προοδευτική Συμμαχία» (Progressive Caucus) ευρωβουλευτών της Αριστεράς, των Σοσιαλιστών και των Πρασίνων και η «Προοδευτική Κοινωνία» στους κόλπους της Σοσιαλδημοκρατίας, είναι παραδείγματα επιτυχημένου διαλόγου και κοινής δράσης. Οι παραπάνω δυνάμεις βλέπουν εδώ και καιρό ότι το αντι-δημοκρατικό σύννεφο πάνω από τους ευρωπαϊκούς λαούς (και τα κράτη και τους θεσμούς, αλλά και τους πρόσφυγες και μετανάστες που αναζητούν ξενιτεμένοι σε αυτή την ήπειρο σωτηρία) έχει πυκνώσει. Και πολλοί φοβόμαστε ότι θα μείνει - έχουμε κάθε λόγο εξάλλου. Όσο συντηρητικές, αντιδημοκρατικές, ξενοφοβικές φωνές στην ευρωπαϊκή γειτονιά δυναμώνουν (από τη Λεπέν και τις ανίερες συμμαχίες των Κουρτς και Σαλβίνι μέχρι την ατζέντα Όρμπαν και τις χώρες του Βίσενγκραντ, από την άνοδο της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, μέχρι την ηδονοβλεψία των άλλοτε λαϊκών δεξιών δυνάμεων προς τα «ιδιαίτερα» του εθνικισμού και της ακροδεξιάς, από το ρατσιστικό ξέσπασμα στο Κέμνιτζ στη Γερμανία έως τα εύσημα στον Χίτλερ που απέδωσε εκπρόσωπος της ουκρανικής Βουλής) τόσο καθίσταται πιο άμεσα αναγκαία η κοινωνική και πολιτική συσπείρωση των αριστερών, οικολογικών και δημοκρατικών φωνών.
Οι ευρωεκλογές τον επικείμενο Μάιο και το αποτέλεσμά τους θα κρίνουν ποιες φωνές θα επικρατήσουν τελικά στην Ε.Ε. και τι κλίμα θα διαμορφωθεί για την επόμενη πενταετία. Ευτυχώς, μπροστά και απέναντι στην εθνικιστική αναδίπλωση αναπτύσσονται κινήματα ενάντια στα Μνημόνια και τη λιτότητα, μέχρι κινήματα αλληλεγγύης σε πρόσφυγες, μετανάστες και φτωχότερα στρώματα, φόρουμ και συμμαχίες στην Ευρωβουλή, που λέγαμε. Μπροστά και απέναντι στη λογική του κέρδους των λίγων προβάλλουν μικρές και μεγαλύτερες νίκες προοδευτικών δυνάμεων: οι εκλογικές νίκες του ΣΥΡΙΖΑ, η έξοδος της Ελλάδας από τα προγράμματα προσαρμογής (και τα θετικά για την κοινωνία μέτρα που λαμβάνονται: κατάργηση υποκατώτατου μισθού, επαναφορά συλλογικών συμβάσεων είναι μερικά μόνο), οι νέες κυβερνήσεις σε Ισπανία και Πορτογαλία...
Δεν μπορούμε πάντως να αγνοήσουμε το έτερο υπαρξιακό ερώτημα που αφορά ακριβώς αυτούς τους προοδευτικούς - και συνδέεται στη συνέχεια με το υπαρξιακό ερώτημα για την Ευρώπη. Και βάσει αυτού θα πρέπει να προχωρήσουμε προς τις επόμενες ευρωεκλογές. Θα καταφέρουν οι ζυμώσεις τους να αποτυπωθούν κοινωνικά και να φέρουν απτά αποτελέσματα στις ανάγκες των πολλών; Θεσμικά θα αποτυπωθούν; Σε ισχυρές δυνάμεις που θα φρενάρουν τις ακραίες δυνάμεις; Θα καταφέρουν να ξεπεράσουν όσα τους χωρίζουν, να χτίσουν συμμαχίες -και να τις διατηρήσουν- για να δώσουν απαντήσεις πειστικές στην κοινωνική πλειοψηφία; Κι αν χρειαστεί, στη βάση απλών φιλελεύθερων αξιών, αρκεί να αποφύγουμε τα χειρότερα της Ακροδεξιάς;
Ευρωπαϊκό Προοδευτικό Φόρουμ
Στα χνάρια του Φόρουμ του Σάο Πάολο που έγινε στη βραζιλιάνικη πόλη το 1990 -και συνεχίζεται μέχρι σήμερα συγκεντρώνοντας εκατοντάδες φορείς και προοδευτικά κόμμα στη Λατινική Αμερική- διοργανώνεται εδώ και δύο χρόνια το Ευρωπαϊκό Προοδευτικό Φόρουμ. Με διλήμματα που ξεκινούν από την ευρωπαϊκή ενοποίηση τον 21ο αιώνα και καταλήγουν στα ερωτήματα της παγκοσμιοποίησης, των περιβαλλοντικών ανησυχιών, του γυναικείου κινήματος.
Το φόρουμ θα γίνει φέτος στο Μπιλμπάο της Ισπανίας. Τον ερχόμενο Νοέμβριο (9-11/11) αριστερές, οικολογικές και σοσιαλιστικές φωνές θα συναντηθούν με στόχο να διαπραγματευτούν συλλογικές λύσεις απέναντι στη λιτότητα, τη δημοκρατική οπισθοχώρηση, τον συντηρητισμό. Και η επιλογή της Ισπανίας ως σημείου τομής των φωνών αυτών δεν είναι τυχαία. Στην Ισπανία ο κόσμος της εργασίας βιώνει τα αποτελέσματα της σκληρής δημοσιονομικής λιτότητας που επέβαλαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, ενώ σήμερα η κυβέρνηση συνεργασίας του Σάντσεθ πασχίζει να επαναφέρει κοινωνικές πολιτικές και να αντιμετωπίσει με αλληλεγγύη άλλες προκλήσεις, όπως το προσφυγικό. Στην Ισπανία το εργατικό κίνημα μπορεί να μεταφέρει σημαντική εμπειρία συλλογικών αγώνων, ενώ πολιτικές δυνάμεις όπως οι Podemos μπορούν να μεταδώσουν την εμπειρία τής «από τα κάτω» συγκρότησης πολιτικών υποκειμένων με κοινωνικά προοδευτική, ριζοσπαστική ατζέντα - με τις δικές τους αντιφάσεις και προβλήματα.
