Του Κων/νου Μαγγιώρου*
Οι προοπτικές που ανοίγονται στο πλαίσιο της συζήτησης για μια δημοκρατική μεταρρύθμιση από μια κυβέρνηση της Αριστεράς, είναι τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η αποτελεσματική καταπολέμηση της κατάχρησης εξουσίας, το εύρος των αρμοδιοτήτων της Αστυνομίας και φυσικά οι προοπτικές ανάπτυξης μιας εναλλακτικής μορφής ελέγχου της αστυνομίας από την κοινωνία, σε ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ τους
Η Αστυνομία είναι ένα αυστηρά ιεραρχημένο Σώμα, με συγκεκριμένα όρια για το επιτρεπτό και το απαγορευμένο. Η κατανόηση του ρόλου της Αστυνομίας αποτελεί κεντρικό ζήτημα για κάθε προσπάθεια κοινωνικής αλλαγής. Ακόμη περισσότερο, η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον και μια νέα σχέση πολίτη - κράτους εξαρτάται και από αυτή την κατανόηση.
Ενώ η Ελληνική Αστυνομία επιτελεί πληθώρα δράσεων, ασχολείται ιδιαίτερα και επιλεκτικά με την προστασία χώρων ή περιοχών, εξυπηρετώντας, ουσιαστικά, συμφέροντα της οικονομικής ελίτ της χώρας. Φαίνεται μάλιστα ότι έχει ως πραγματική της προτεραιότητα ή ως προϋπόθεση ύπαρξής της την προστασία οικονομικά επιφανών πολιτών. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από εντολές που καλλιεργούν στερεότυπα, υπό την πίεση των εργολάβων της ηθικής που πρωτοστατούν στα ΜΜΕ. Σε μια εποχή ανέχειας και υλικής επισφάλειας, επιχειρείται να ενεργοποιηθούν στο έπακρο τα συντηρητικά αντανακλαστικά των πολιτών, που βασίζονται στον φόβο, την ανασφάλεια και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής.
Το βάρος που δίνεται στις πολιτικές ασφάλειας με ταξικό χαρακτήρα συντελεί στην απομάκρυνση από την ιδέα της κοινωνικής ειρήνης, ως βασικής αποστολής της Αστυνομίας. Οι περισσότεροι από εμάς θα προτιμούσαν να απαλλαγούν από την υποψία πως αποτελούν τους μισθοφόρους της οικονομικής ολιγαρχίας, ενώ αντίθετα, θα επιθυμούσαν να εργάζονται σε μια Αστυνομία αρμονικά δεμένη με την ομαλή κοινωνική συμβίωση, γνήσια ταγμένη στην υπηρεσία του πολίτη. Όσο περισσότερο συνδεδεμένη με τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας είναι η αστυνομία, όσο περισσότερο ανοιχτή και υπόλογη είναι προς τους πολίτες, τόσο περισσότερο κερδίζει σε υπόληψη και αποτελεσματικότητα.
Για να επιτευχθεί βέβαια αυτό, χρειάζεται ριζική αλλαγή στις σχέσεις εξουσίας, στο σύστημα οργάνωσης και καταμερισμού της εργασίας στο εσωτερικό του αστυνομικού οργανισμού. Βασικό στοιχείο ενός τέτοιου προγράμματος είναι η ρήξη με τον γραφειοκρατισμό και τον μιλιταρισμό, δηλαδή την άμεση αποστρατιωτικοποίηση της Αστυνομίας με νομοθετικές παρεμβάσεις, ιδίως στο πλαίσιο λειτουργίας της.
Όμως, προϋπόθεση της όποιας δημοκρατικής μεταρρύθμισης αποτελεί και η ενδυνάμωση της εργασιακής ταυτότητας των αστυνομικών. Είναι αναγκαία μια προσέγγιση που θα αντιλαμβάνεται τους αστυνομικούς πρωτίστως ως εργαζόμενους.
Δυστυχώς, η δομή της αστυνομίας βασίζεται στο μιλιταρισμό και τον αυταρχισμό. Με αυτές τις τακτικές, απομονώνει κοινωνικά τους υπαλλήλους της, συμβάλλει στον κοινωνικό διχασμό και απομακρύνει το ενδιαφέρον από το πραγματικό έγκλημα. Οι δε αυταρχικές πρακτικές είναι συνήθως η επιλογή των ισχυρών. Τόσο ως Σώμα όσο και ως υπάλληλοι, οι αστυνομικοί φαίνεται να λειτουργούν σήμερα έξω από κάθε σχέση με την κοινωνία. Γι’ αυτό απαιτείται αλλαγή της περιγραφής του έργου του Σώματος, του επαγγελματικού στάτους και της θέσης του αστυνομικού ως εργαζομένου.
Η δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αστυνομίας απαιτεί συγκρούσεις, ενώ προϋποθέτει πολιτική βούληση, κοινωνική εγρήγορση, γνώση και πολιτικό σχεδιασμό. Η συμβολή οργανώσεων υπεράσπισης δικαιωμάτων, επιστημόνων, ανεξάρτητων αρχών και ενώσεων αστυνομικών που εργάζονται προς αυτή την κατεύθυνση, είναι απαραίτητη. Όσον αφορά τη συνδικαλιστική δράση των αστυνομικών και το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, απαιτείται μια ειλικρινής σχέση μεταξύ εταίρων, σε ένα εγχείρημα δύσκολο και την ίδια στιγμή εξαιρετικά επείγον.
Με βάση το «συστημικό» της ρόλο, τις θεσμικές εκτροπές με τις οποίες βαρύνεται πριν και μετά τη Μεταπολίτευση, και τη διαχρονική διαπλοκή τμημάτων της με την ακροδεξιά, η αστυνομία είναι ίσως ο πιο απεχθής από τους κρατικούς μηχανισμούς για την Αριστερά. Αυτό, όμως, δεν δίνει άλλοθι στους κυβερνώντες για τον πολιτικό τους εφησυχασμό. Πόσο μάλλον όταν οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις δεν έχουν κανένα δημοσιονομικό κόστος. Κατά την διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, παρατηρήθηκαν ενέργειες που είχαν ως στόχο τη δημοκρατική μεταρρύθμιση, όπως η κατάργηση του στρατωνισμού στη Σχολή Αξιωματικών, που πραγματοποιήθηκαν όμως αποσπασματικά και όχι συντονισμένα.
Είναι ευκαιρία στο πλαίσιο μιας αριστερής κυβέρνησης να τεθούν ζητήματα, στα οποία δεν είχε δοθεί μέχρι πρότινος η προσοχή που τους αντιστοιχούσε.
Στην Ελλάδα έχει σημειωθεί μια αντι-μεταρρύθμιση στον τομέα των οργανωτικών και επιχειρησιακών πτυχών της αστυνόμευσης, από τη δεκαετία του 1990 και μετά, η οποία ενίσχυσε τον παραδοσιακό απομονωτισμό και μιλιταρισμό της Ελληνικής Αστυνομίας. Οι προοπτικές που ανοίγονται στο πλαίσιο της συζήτησης για μια δημοκρατική μεταρρύθμιση από μια κυβέρνηση της Αριστεράς, είναι τα ζητήματα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η αποτελεσματική καταπολέμηση της κατάχρησης εξουσίας, το εύρος των αρμοδιοτήτων της Αστυνομίας, η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της και φυσικά οι προοπτικές ανάπτυξης μιας εναλλακτικής μορφής ελέγχου της Αστυνομίας από την κοινωνία, σε ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ τους.
Η Αστυνομία στην υπηρεσία της κοινωνίας και κυρίως των ευάλωτων ομάδων, η κατοχύρωση των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αστυνομικών πέρα από το στενό οικονομικό πεδίο, η υποστήριξη από την κοινότητα, η αποκατάσταση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός προτύπου δημοκρατικής λειτουργίας. Μόνο έτσι θα εδραιωθεί η αντίληψη ότι η προστασία της δημοκρατίας δεν αποτελεί περιεχόμενο αστυνομικής επιχείρησης, αλλά διαδικασία συνεχούς εμπέδωσής της, με άξονα την κοινωνική αλληλεγγύη στην οποία θα μετέχει η αστυνομία.
* Μέλος της Δημοκρατικής Ενωτικής Κίνησης Αστυνομικών (ΔΕΚΑ)
