Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.2°C21.2°C
3 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
17 °C
13.6°C19.4°C
2 BF 78%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.4°C
3 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.7°C24.8°C
6 BF 33%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.8°C18.5°C
0 BF 82%
Η μετα μνημονιακή δημόσια διοίκηση
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η μετα μνημονιακή δημόσια διοίκηση

Joan Miro,"Painting",1925

του Γιώργου Αγγελόπουλου*

Ό,τι αποκαλούμε κοινωνία βασίζεται σε δυναμικές συγκρούσεων αλλά και σε προσπάθειες σύνθεσης που αποκαλούμε κοινωνική συναίνεση. Η συναίνεση συμβάλλει στην υποστήριξη των κοινωνικά αδύναμων ενσωματώνοντας τις κατάλληλες αναπτυξιακές προοπτικές σε ένα πολιτικό σχέδιο. Διεύρυνση της κοινωνικής συναίνεσης σημαίνει αυξημένες εναλλακτικές, άρα πιο συνειδητοποιημένη κοινωνική σύγκρουση. Η κοινωνική συναίνεση της Μεταπολίτευσης βασίστηκε στο πελατειακό σύστημα που αναπαράγει τμηματικές διαφοροποιήσεις. Η φράση “μαζί τα φάγαμε” δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, αλλά μια στρατηγική των πρωταγωνιστών του δικομματισμού για περίπου τέσσερις δεκαετίες καθώς και την καλλιέργεια συλλογικής ενοχής που αποκρύπτει την πολιτική τους ευθύνη. Η πελατειακή συναίνεση υιοθετήθηκε και στη δημόσια διοίκηση. Οι γενικεύσεις αυτές ενέχουν κινδύνους, αλλά ταυτόχρονα προσφέρουν το υπόβαθρο κατανόησης της κατάστασης. Μία από τις πολλές απώλειες της μνημονιακής περιόδου ήταν ο ευτελισμός των στρατηγικών κοινωνικής συναίνεσης. Στην περίοδο 2010-2015 επιχειρήθηκε η διάρρηξη κάθε κοινωνικής συναίνεσης στην άσκηση πολιτικής και στις πρακτικές της δημόσιας διοίκησης. Η μερική αποτυχία αυτής της προσπάθειας οφείλεται στο ότι τα Μνημόνια έγιναν από τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών κατανοητά ως συλλογική τιμωρία. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία προέκυψε και ως συνειδητοποίηση του αδιέξοδου της ακραίας ταξικής αντιπαράθεσης και του κοινωνικού αυτοματισμού.

Η δημόσια διοίκηση χρειάζεται να απομακρυνθεί από τις πρακτικές που ακυρώνουν τις προσπάθειες κοινωνικής συναίνεσης. Η διαπίστωση αυτή είναι δύσκολα υλοποιήσιμη στην πράξη και δυσχεραίνεται από το ζητούμενο της αποτελεσματικότητας μέσω του συγκεντρωτισμού. Το αίτημα της αποτελεσματικότητας προκύπτει επιτακτικά στο σημερινό μεταμνημονιακό περιβάλλον αυξημένων αναγκών του κράτους πρόνοιας. Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για να περιγράψουν το μάταιο των πρακτικών που αδιαφορούν για την εξασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης στις πρακτικές της διοίκησης. Όλοι μας έχουμε την εμπειρία όπου η δημόσια διοίκηση απαντά συστηματικά με άρνηση και κυριαρχείται από την υπόθεση ότι όλοι προσπαθούν να παρουσιάσουν υπερβολικά αιτήματα. Μια τέτοια θεώρηση προσλαμβάνει το κράτος ως πολιορκούμενο από το «πελατειακό κατεστημένο», τα «κόμματα», τις «συντεχνίες», «τους δημάρχους». Δεν αμφιβάλλω ότι το εμπεδωμένο habitus ανταγωνισμού πολίτη - δημόσιας διοίκησης και η αδράνεια του πελατειακού κράτους δημιουργούν συνθήκες αφόρητης πίεσης. Η αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να είναι η πάγια άρνηση που ενισχύει την αίσθηση ενός χάσματος εξουσίας, αναπαράγει τον ανταγωνισμό πολίτη - δημόσιας διοίκησης και το πελατειακό περιβάλλον αυξάνοντας εν τέλει τις πιέσεις που ακυρώνουν την αποτελεσματικότητα.

Σημείο κλειδί της όποιας προσπάθειας κοινωνικής συναίνεσης στη δημόσια διοίκηση είναι η κατανόηση των ανατροπών που επιδέχονται οι σχέσεις εξουσίας. Κοινωνική συναίνεση δεν σημαίνει αδιάκριτη υιοθέτηση κάθε αιτήματος που προκύπτει από τις ανισότητες εξουσίας. Σημαίνει συστηματικός διάλογος, διαφάνεια στις αποφάσεις και έκθεση των πραγματικών δυνατοτήτων της διοίκησης σε κάθε συγκυρία. Εκθέτοντας και εξηγώντας τα όρια των παρεμβάσεών μας, ωθούμε τα εμπλεκόμενα μέρη σε δυναμικές επανατοποθέτησης και συνεργασίας και συγκροτούμε ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης. Η διαδικασία απαιτεί επένδυση χρόνου και προσπάθειας. Ας μην ξεχνάμε ότι η επιδίωξη κοινωνικής συναίνεσης προϋποθέτει την πρόσληψη της κοινωνικής αλλαγής ως συνόλου αργόσυρτων ανατροπών. Είναι άτοπο να λειτουργεί το κράτος με αυστηρότητα όταν, για παράδειγμα, οι πολίτες δεν κατανοούν τι ζητάει η διοίκηση και κάνουν κοινά γραφειοκρατικά λάθη σε υποθέσεις ζωτικής σημασίας γι' αυτούς. Αντί να εξαντλήσει την αυστηρότητα έναντι του πολίτη, η διοίκηση θα πρέπει να θεραπεύσει τις παραλείψεις, να δώσει διευκρινίσεις για τυχόν δικές της ασαφείς οδηγίες και να καλλιεργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης. Είναι ο μόνος τρόπος για να προκύψει η κοινωνική αλλαγή. Τέλος, σημείο κλειδί της όποιας προσπάθειας για κοινωνική συναίνεση είναι η εναλλαγή των προσώπων σε θέσεις ευθύνης.

Η μεταμνημονιακή δημόσια διοίκηση λειτουργεί σε ένα περιβάλλον υπονομευμένο από δομικούς περιορισμούς. Ένα περιβάλλον αγωνίας για «επάνοδο στην κανονικότητα». Η εμπειρία της δημόσιας διοίκησης τα τελευταία τρία χρόνια δείχνει την ανάγκη, τις δυνατότητες και τα λάθη μας προς μια διαφορετική σχέση κράτους-πολίτη. Οφείλουμε να διακρίνουμε το επίπεδο των στρατηγικών επιλογών στο ανώτερο κυβερνητικό επίπεδο που απαιτούν αποφάσεις εμπιστευτικού χαρακτήρα και το επίπεδο της δημόσιας διοίκησης που απαιτεί τη μέγιστη κοινωνική συναίνεση. Κάθε επιλογή που αδιαφορεί για την εξασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης στη δημόσια διοίκηση αναπαράγει προβλέψιμα αποτελέσματα για τη σχέση κράτους - πολίτη αλλά και για την εκλογική επιρροή των κυβερνητικών δυνάμεων.

* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος είναι γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL