Της Μαρίας Αρβανίτη - Σωτηροπούλου*
Σε στενό οικογενειακό κύκλο και με απλή πολιτική τελετή (σύμφωνα με την επιθυμία της) έγινε την 1η Σεπτέμβρη 2018 η κηδεία μιας εξαιρετικής γυναίκας με παγκόσμια ακτινοβολία, της Αλίκης Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου, η οποία πέθανε στις 31.8.2018 έπειτα από 101 χρόνια γεμάτα μέχρι το τέλος από προσφορά και αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Με την Αλίκη Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου είχα το προνόμιο να συνεργάζομαι πάνω από τριάντα χρόνια στο πλαίσιο της πρόληψης από τον πυρηνικό κίνδυνο, ούσα αντιπρόεδρος της Επιτροπής για τα πυρηνικά που είχε ιδρύσει το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΙΔΜΑ) με την πολυετή και πολυσχιδή δράση. Είχα την ύψιστη τιμή να βραβευτώ (2013) από τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας που εκείνη ίδρυσε (η μόνη από τις παλιές φεμινιστικές οργανώνεις που επιβιώνει με επιτυχία) και, όπως είχα πει τότε στην ομιλία μου, παραλαμβάνοντας το Βραβείο Αλίκη Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου, η μεγαλύτερη ευχή μου ήταν να της μοιάσω έστω και στο ελάχιστο.
Η Αλίκη Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου ανήκε στον συντηρητικό χώρο, όμως στη μακρόχρονη πορεία της διέλυσε όλες τις διαχωριστικές γραμμές, αντιπαλεύοντας με όλους και υπερασπιζόμενη σθεναρά το δικαίωμα του ανυπεράσπιστου ανθρώπου. Γι’ αυτό και αγκαλιάστηκε και αγκάλιασε γυναίκες από όλο το δημοκρατικό τόξο, ποτέ δεν προέβαλε την αντιδικτατορική της δράση, συνεργάστηκε και αντιπολιτεύτηκε κάθε κυβέρνηση και δεν δίστασε να συγκρουστεί ακόμη και με τομείς της εξουσίας που σαν θεσμό σεβόταν.
Ήταν πρωτοπόρος και πρότυπο για τις επιγενόμενες, καθώς ήταν από τις πρώτες καθηγήτριες πανεπιστημίου και εξελέγη η πρώτη πρύτανης (επί δύο φορές μάλιστα στο Πάντειο).
Με εξαιρετική επιστημονική κατάρτιση σαν υπόβαθρο και με πολλούς πολύχρονους αγώνες, δημιούργησε για εμάς τις γυναίκες το νομικό πλαίσιο που παλιότερα ήταν αδιανόητο και σήμερα απολαμβάνουμε, μια νομοθεσία τόσο πλήρη και καλά τεκμηριωμένη, που χρησιμοποιήθηκε σαν βάση νομοθετική και από την Ε.Ε. Πράγματα που σήμερα θεωρούνται φυσιολογικά (όπως το να κρατάμε το επώνυμο όταν παντρευόμαστε ή οι άδειες μητρότητας) χρειάστηκαν επίπονες προσπάθειες σε κάθε επίπεδο για να επιτευχθούν το 1983 (όπως φαίνεται στο εξαιρετικό αφιέρωμα που είχε ετοιμάσει το 2010 ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας για τα 90 χρόνια του).
Όμως ο φεμινισμός δεν ήταν ο μοναδικός της στόχος. Αντίθετα, ήταν μία από τις δράσεις του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για να προστατεύσει τον κάθε ανίσχυρο άνθρωπο.
Η προστασία του παιδιού σε καιρό ειρήνης και πολέμου, του εφήβου και των νέων (ειδικά στις φυλακές), η προάσπιση των μεταναστών, των ανθρώπων που καταπιέζονται από κάθε εξουσία ήταν στο στόχαστρο όχι απλά κάποιων καταγγελιών, αλλά ολοκληρωμένων δράσεων του ΙΔΜΑ.
Με ετήσια φοιτητικά βραβεία και τη βιβλιοθήκη βοηθούσε στη διαμόρφωση μιας νέας γενιάς νομικών που θα ενδιαφέρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και όχι για τον προσωπικό τους πλούτο. Με δωρεάν νομική βοήθεια κάλυψε άπειρες περιπτώσεις δυσλειτουργίας του κράτους δικαίου.
Δεν δίστασε να συγκρουστεί με την εξουσία. Ήταν η πρώτη που, με νομική τεκμηρίωση, επισήμανε ότι τα Μνημόνια στερούν το Ελληνικό Δημόσιο από ζωτικό χώρο ανεξαρτησίας. Κατακεραύνωνε την κάθε κυβέρνηση όταν έβλαπτε το εθνικό συμφέρον ή όταν παραβίαζε τα δικαιώματα του κάθε αδύναμου πολίτη. Δεν δίστασε το 2001 να φέρει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δικαστική αγωγή κατά του ΝΑΤΟ για τη χρήση όπλων απεμπλουτισμένου ουρανίου στον πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας.
Πίστευε στην Ευρώπη του ανθρωπισμού και πάλευε να τη διαμορφώσει έτσι όπως πρέπει να είναι. Ήταν πρώτα απ' όλα Ελληνίδα, αλλά με την οικουμενική διάσταση που ο κλασικός κόσμος μάς προίκισε και ήξερε τον σωστό τρόπο να προωθεί τα ελληνικά "συμφέροντα" σε διεθνή φόρα. Υπερασπιζόταν το δικαίωμα του ελληνικού λαού για καθαρό περιβάλλον και το δικαίωμα των εργαζομένων για υγεία στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Κατά τη διάρκεια της κοινής μας πορείας, έζησα από κοντά την αποτελεσματικότητά της στον χειρισμό δύσκολων υποθέσεων, όπως π.χ. τη δικαστική διαμάχη με το Δημόσιο για τα αυξημένα κρούσματα καρκίνου λόγω των ορυχείων της ΔΕΗ στην περιοχή Εορδαία Αμυνταίου Κοζάνης, και τη συνεχή της προσπάθεια για την πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών όπλων και το σταμάτημα των πυρηνικών εργοστασίων (μετά το Τσέρνομπιλ και τη Φουκουσίμα). Υπερασπιζόταν σθεναρά τα πιστεύω της και μπορούσε να τεκμηριώσει τις απόψεις της και, το κυριότερο, να βρίσκει τρόπους για να τα κάνει πράξη.
Θα παραμείνει στις καρδιές όσων τη γνώρισαν φάρος ελπίδας για το μέλλον του κόσμου. Το παράδειγμά της πρέπει να γίνει γνωστό και στα παιδιά και τα εγγόνια μας για να έχουν πυξίδα στις αναπόφευκτες δυσκολίες της ζωής. Εύχομαι στα πνευματικά της παιδιά, το ΙΔΜΑ και τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, να συνεχίσουν επάξια τον δρόμο που εκείνη χάραξε.
* Η Μαρία Αρβανίτη - Σωτηροπούλου είναι αντιπρόεδρος της Επιτροπής για τα Πυρηνικά του ΙΔΜΑ, πρόεδρος του ελληνικού κλάδου της IPPNW, αντιπρόσωπος της ICAN στην Ελλάδα
